Hatay İlinde Tıbbi ve Aromatik Bitki Pazarlayan İşletmelerin Değerlendirilmesi ve Aktarların Sosyo-Ekonomik Analizi

Günümüzde modern tıp ne kadar gelişirse gelişsin bitkisel tedavi yöntemleri yaygın olarak kullanılmaya devam etmektedir. Bunun için de genellikle yerleşim bölgelerinde bulunan “Baharatçı Dükkanı” ya da “Aktar dükkanı” olarak adlandırılan yerlerden hastalıkların tedavisi için tıbbi ve aromatik bitkiler alınmaktadır. Bitkisel tedavinin yaygın olarak kullanılmasında bu işin ticaretini yapan aktarlar önemli bir role sahiptir. Bu çalışmada Hatay ili Antakya merkezindeki aktarlarda satılan tıbbi ve aromatik bitkilerin değerlendirilmesi ve aktarların sosyo-ekononil analizlerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Ayrıca, aktarların sosyo- ekonomik analizi, tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanım yöntemleri değerlendirilmesi yapılmıştır. Bununla birlikte ürünlerin muhafaza şekilleri, satış miktarları değerlendirilmiştir. Aktarların %89’unun erkek, %47’sinin 40 yaş üzeri ve %39’nun lise mezunu olduğu, %84’ü mesleği ustasından veya babasından öğrendiğini ve %88’inin iş deneyimi 6 yıl ve daha fazla olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Aktarlardan elde edilen bulgulara göre oğul otu (%89), mercan köşk (%87) zerdaçal (%82) daha çok tedavi amaçlı kullanılırken, yaban mersini (%69), böğürtlen (%64), reyhan (%47) gıda olarak kullanılmaktadır. Baharat olarak daha çok defne bitkisi (%40), çörek otu (%38) kullanılırken, kozmetik sektöründe daha çok avakado yaprağı (%25), karaçalı (%17) ve rezene (%10) kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Aktar, Antakya, tıbbi ve aromatik bitkiler, sosyo-ekonomik analiz.

Evaluation of Medicinal and Aromatic Plant Market in Hatay Province and Socio-Economic Analysis of Aktar’s

Today, however, as the modern medicine develops, the herbal treatment methods continue to be widely used. To this end, medicinal and aromatic plants are being used for the treatment of diseases, usually in the so-called "Spice Shop" or "Aktar shop" in the settlement areas. Aktar’s that make trade in this business play an important role in the widespread use of herbal remedies. This study was carried out to evaluate the medicinal and aromatic plants sold in the districts of Antakya, Hatay province and to reveal the socio-economic analysis of the transplants. In this study, the socio-economic structure of the Aktar, the methods of using medical and aromatic plants were studied. Also the storage forms, sales quantities were evaluated. It was concluded that 89% of the transfers were male, 47% were above 40 years old and 39% were high school graduates, 84% learned from the master or his father and 88% had 6 years or more work experience. According to the findings obtained from the herbs (89%) and coral pavilion (87%) were used for treatment purposes, while bilberry (69%), dewberry (64%) and basil (47%) were used as food. While more daphne (40%) and nigella (38%) are used as spices, alligator pear leaves (25%), paliurus (17%) and fennel (10%) were used in cosmetics sector.

Keywords:

Aktar, Antioch, medical and aromatic plants, socio-economic analysis.,

PDF

___

Açıkgöz, M.A., Batı, E., Demirkol, G. 2012. Bitkisel tedavi, halk hekimliği ve aktarlar. Tıbbı ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu Bildiri Özet Kitabı, 458-461.
Altay, V., Karahan, F., Sarcan, Y.B., İlçim, A. 2015. Kırıkhan ilçesi (Hatay)’nin aktarlarında ve semt pazarlarında satılan bitkiler üzerine etnobotanik bir çalışma. Biological Diversity and Convervations, 8(2): 81-91.
Anonim ,2018. http://www.eczacinizadanisin.info/fitoterapi.pdf (Erişim tarihi: 05.09.2018).
Baytop, T. 1990. Anadolu’da bitkisel drog ticaretinin tarihi. Tarım Orman ve Köyisleri Bakanlığı Dergisi, Sayı: 53, s. 6.
Bayramoğlu, M.M., Toksoy. D. 2008. Aktarlar ve tıbbi bitki ticareti üzerine bir araştırma (Doğu Karadeniz Bölgesi Örneği). TMMOB Orman Mühendisleri Odası Dergisi, Yıl: 45 Sayı: 4-5-6.
Faydaoğlu, E., Sürücüoğlu, M.S. 2011. Geçmişten günümüze tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanılması ve ekonomik önemi. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 11(1): 52-67.
Gül, A., Çelik, A.D. 2016. Tıbbi ve aromatik bitki yetiştiriciliği ve dış ticareti: Hatay ili örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 21(2): 227-235.
Karagöz, A., Zencirci, N., Tan, A., Taşkın, T., Köksel, H., Sürek, M., Toker, C., Özbek, K. 2010. Bitki Genetik Kaynaklarının Korunması ve Kullanımı. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, 160 s.
Koçtürk, M.O., Kalafatçılar, Ö.A., Özbilgin, N., Atabay, H. 2009. Türkiye’de bitkisel ilaçlara bakış. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 46(3): 209-214.
Ocak, A., Kayıkçı, S., Güzel, Y. 2014. Antakya’nın Doğal Bitkileri Kitabı. 3.
Özbek, H. 2005. Cinsel ve jinekolojik sorunların tedavisinde bitkilerin kullanımı. Van Tıp Dergisi: 12(2): 170-174.
Sarışen, Ö., Çalışkan, D. 2005. Fitoterapi: bitkilerle tedaviye dikkat. Sted Dergisi, 14(8): 182-187.
Tan, A.2010. Türkiye Gıda ve Tarım Bitki Genetik Kaynaklarının Durumu. Gıda ve Tarım için Bitki Kaynaklarının Muhafazası ve Sürdürülebilir Kullanımına İlişkin Türkiye İkinci Ülke Raporu, 12-13.