Mustafa ÇİÇEK, Ersin GÜLSOY, Rafet ASLANTAŞ

Diyarbakır’ın Hani İlçesi Doğal Ceviz Popülasyonu İçerisinde Ümitvar Ceviz (Juglans regia L.) Genotiplerinin Belirlenmesi

Diyarbakır’ın Hani ilçesinde 2 yıl (2017-2018) süreyle yürütülen bu çalışmada üstün özellik gösteren ceviz genotiplerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada yaklaşık 4000 adet tohumdan yetişmiş ceviz genotipi içerisinden 19 genotip ümitvar olarak seçilmiştir. Seçilen genotiplerde, kabuklu meyve ağırlığı 10.03-15.46 g, iç ağırlığı 5.00-6.77 g, iç oranı %41.18-%53.65 ve kabuk kalınlığının ise 1.47-2.03 mm arasında olduğu belirlenmiştir. Seçilen genotiplerin, kabuk rengi 13’ünde ‘açık’, 6’sında ‘esmer, iç rengi ise 6’sında ‘açık’, 9’unda ‘sarı’ ve 4’ünde ‘esmer’olarak değerlendirilmiştir. Ümitvar genotiplerin 14’ünün protandry, 1’inin protogeny ve 4’ünün homogamy çiçeklenme karakteri gösterdiği tespit edilmiştir. Yan dallarda meyve tutma oranının %0.00 ile %100 arasında olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Ceviz, genotip, seleksiyon, Diyarbakır, Hani

The Determination of Promising Genotypes in Native Walnut (Juglans regia L.) Populations of Hani (Diyarbakır) District

This study was carried out to determine the promising walnut genotypes, to two years (2017-2018) in the Hani district of Diyarbakır province. In this study, 19 genotypes were selected as promising from about 4000 seeds origin walnut trees. In these selected genotypes, the fruit weights were between 10.03-15.46 g, kernel weights were between 5.00-6.77 g, kernel rates from 41.18% to 53.65%, shell thicknesses were between 1.47-2.03 mm. In selected genotypes shell color as ‘light’ for 13 genotypes, as ‘dark’ for 6 genotypes; inner shell color as ‘light’ for 6 genotypes, as ‘yellow’ for 9 genotypes and as ‘dark’ for 4 genotypes. Blooming habits of promising genotypes were protandrous in 14 genotypes, protogynous in 1 genotype and homogamous in 1 genotype. The lateral fruitfulness ratio was found to be between 0.00% to -100.00 %.

Keywords:

Walnut, genotype, selection, Diyarbakır, Hani,

PDF

___

Akça, Y. 2001. Türkiye ceviz yetiştiriciliğine genel bakiş, Türkiye I. Ulusal Ceviz Sempozyumu, s: 298–307, 5–8 Eylül, Tokat.
Akça, Y. 2009. Ceviz Yetiştiriciliği. Anı Matbaası. Ankara, 83-89s.
Balık, H.İ., Beyhan, N. 2011. Meyve türlerinde dikogami. Türkiye VI. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi. 964-968.
Demir, M.İ., Sütyemez, M., Özcan, A., Bükücü, Ş.B. 2019. Kahramanmaraş Afşin ilçesi ceviz (Juglans regia L.) popülasyonu içerisinde ümitvar genotiplerin belirlenmesi KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi 22 (Ek Sayı 1):91-97.
FAO, 2019. http://www.fao.org/faostat/en/#data /QC; Production quantity of walnuts (Access Date: 20.09.2019).
Gülsoy, E., Kaya, T., Şimşek, M., Pehluvan, M. 2016. Iğdır yöresi cevizlerinin (Juglans regia L.) seleksiyonu. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 6(1): 25-30
Karadağ, H. 2007, Amasya İli Merkez İlçe Cevizlerinin (Juglans regia L.) Seleksiyon Yolu İle Islahı, Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim dalı, Tokat, 101 s.
Koyuncu, F., Yıldırım, F.A., Koyuncu, M.A., Tosun, F. 2005. Isparta yöresindeki üç farkli ceviz popülasyonunun fenolojik özelliklerinin islah açisindan incelenmesi, Bahçe, Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, II. Ulusal Ceviz Sempozyumu Özel Sayısı 123-132, Yalova.
Kösekul, M. 2017, Besni ve Gölbaşı (Adıyaman ) İlçelerindeki Ceviz (Juglans regia L.) Genotiplerinin Seleksiyonu, Yüksek Lisans Tezi, Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Fen Bilimleri Üniversitesi, Kahramanmaraş, 120 s.
Muradoğlu, F. 2005. Hakkari Merkez İlçe ve Ahlat (Bitlis) Yöresinde Tohumdan Yetişmiş Ceviz (Juglans regia L.) Populasyonunda Genetik Değişkenlik ve Ümitvar Genotiplerilerin Seleksiyonu (doktora tezi, basılmamış ). Y.Y.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü, Van,172 s.
Ölez, H. 1971. Marmara Bölgesi Cevizlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerine Araştırmalar, (Basılmamış Doktora Tezi), Yalova.
Paris, K. 2013, Kayseri İlinde Ceviz (Juglans regia L.) Seleksiyonu, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Üniversitesi Enstitüsü, Kayseri, 150s.
Paunovic, S.A. 1990. The walnut cultivars selected from indigenous population of Juglans regia L. In Sr Serbia, Sfr Yugoslavia. Acta Hort. 284: 135-142.
Sutyemez, M. 2016. New Walnut Cultivars: Maras 18, Sutyemez 1, and Kaman 1. HortScience,51(10), 1301-1303.
Sütyemez, M., Özcan A, Bükücü Ş.B. 2018. Walnut Cultivars Through Cross-Breeding: ‘DİRİLİŞ’ and ‘15 TEMMUZ’. The American Pomological Society. 72(3):173-180.
Şen, S.M. 1980. Kuzeydoğu Anadolu ve Doğu Karadeniz Bölgesi Cevizlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Araştırmalar, Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Bahçe Bitkileri Bölümü Doktora Tezi, Erzurum.
Şen, S.M. 1986. Ceviz Yetiştiriciliği, Eser Matbaası 232 s. Samsun.
Şen, S.M. 2011. Ceviz Yetiştiriciliği ve Besin Değeri Folklorü (4. Baskı). ÜÇM Yayıncılık. Ankara,
Şimşek, M., Osmanoğlu, A. 2010. Mazıdağı (Mardin) yöresindeki doğal cevizlerin (Juglans regia L.) seleksiyonu araştirmasi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 20(2), 131-137.
TUİK, 2019. https: //biruni.tuik.gov.tr/ medas/?kn= 92&locale=tr. Türkiye Ceviz Üretimi İstatislikleri ( Erişim Tarihi: 20.09.2019).
Yarılgaç, T. 1997. Gevaş Yöresi Cevizlerinin (Juglans regia L.) Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Araştırmalar. Doktora tezi (basılmamış). Y.Y.Ü. Fen Bil. Enst., Van,152 s.
Yıldız, A. 2016. Mucur Doğal Ceviz Popülasyonunun (J. regia) Seleksiyon Yolu İle Islahı. Yüksek Lisans Tezi, Bozok Üniversitesi Fen Bilimleri Üniversitesi Enstitüsü, Yozgat,114 s.