GÜLSÜM ALKAN, Faik Ekmel TEKİNTAŞ, HALİL GÜNER SEFEROĞLU, ENGİN ERTAN

Niğde Altunhisar Yöresi Bademlerinin Seleksiyonu

Bu çalışma Niğde Altunhisar ilçesinde bulunan doğal badem popülasyonlarında ümitvar badem genotiplerinin belirlenmesi amacıyla 2013 yılında yapılmıştır. Araştırmada 280 genotip, kabuklu meyve iriliği, kabuğun sütur açıklığı, kabuk sertliği, iç bademin rengi, iç badem kabuğunun düzgünlüğü, iç bademin tüylülüğü, iç badem tadı, çift iç oranı, sağlam iç oranı, kabuklu meyve ağırlığı, kabuk kalınlığı, kabuklu boy, kabuklu genişlik, kabuklu kalınlık, kabuklu meyve şekli, gözeneklilik, kabuk rengi, iç badem ağırlığı, iç badem boy, iç badem genişlik, iç badem kalınlık, iç oranı, iç badem iriliği, ikiz oranı, genişlik indisi ve kalınlık indisi gibi meyve özellikleri bakımından incelenmiştir. Genotiplerden iç meyve ağırlığı en az 0,70 g ve iç oranı en az %25 olanlar değerlendirmeye alınmıştır. Değerlendirmeye alınan genotiplerin kalite durumuna göre tartılı derecelendirme puanları hesaplanmıştır. Tartılı derecelendirmede kabuklu meyve iriliği, kabuğun sütur açıklığı, kabuk sertliği, iç bademin rengi, iç badem kabuğunun düzgünlüğü, iç bademin tüylülüğü, iç badem tadı, çift iç oranı, sağlam iç oranı gibi özellikler kullanılmış ve en yüksek puan alan 15 genotip ( 98, 160, 196, 187, 162, 191, 282, 168, 176, 261, 213, 6, 112, 147, 241 nolu genotip) ümitvar olarak seçilmiştir. Seçilen ümitvar genotiplerin kabuklu meyve ağırlıkları 2,37 (no 187) 3,80 (no 241) g; iç badem ağırlıkları 0,71 (no 187) 1,0 (no 241) g; iç oranları %25,17 (no 162) 29,97 (no 6); kabuk kalınlıkları 1,96 (no 282) 3,29 (no 162) mm; çift iç oranı %0,00 19,00; ikiz iç oranı %0,00 5,00 arasında belirlenmiştir. Kabuk sertliği bakımından 15 genotip çok sert sınıfında yer almıştır. Genotiplerin 14ü ufak, 1i orta iri olarak değerlendirilmiştir. İç badem tadı bakımından 12 genotip tatlı ve 3 genotip orta, iç badem tüylülüğü bakımından ise 6 genotip orta tüylü, 9 genotip az tüylü olarak saptanmıştır. Genotiplerin 8i orta açık, 1i açık ve 6sı koyu badem renginde belirlenmiştir. 2014 yılı vegetasyon başlangıcında, özellikleri öne çıkmış olan genotiplerde fenolojik incelemeler yapılacak ve araştırma ikinci yılın sonunda üstün özellikli genotiplerin belirlenmesi suretiyle tamamlanmış olacaktır.

Selection of Almonds of Niğde Altunhisar Region

This study was to carried out to determine of promosing almond genotypes in Altunhisar county of Niğde province in 2013. 280 genotypes in terms of nut size, suture opening of the shell, shell thickness, softness of the shell, kernel color intensity, shriveling of kernel, kernel pubescence, kernel taste, percentage of double kernel, percentage of sound kernel, nut weight, shell thickness, nut length, nut width, nut thickness, nut shape, marking of outer shell, shell color, kernel weight, kernel length, kernel width, kernel thickness, kernel ratio, kernel size, percentages of twin kernels, width indice and thickness indice were examined. The genotyips had more than 0.70 g kernel weight and %25 kernel rate were taken for evaluation, Total Weight-Ranked Points were calculated with considering genotype quality situations. Nut size, suture opening of the shell, softness of the shell, kernel color, shriveling of kernel, kernel pubescence, kernel taste, percentage of double kernel, percentage of sound kernel etc. characters were used. 15 genotypes (98, 160, 196, 187, 162, 191, 282, 168, 176, 261, 213, 6, 112, 147, 241 ) taken highest points were selected as promosing genotypes. Selected genotypes had 2.37 (no 187) 3.80 (no 241) g nut weight; 0.71 (no 187) 1.0 (no 241) g kernel weight; %25.17 (no 162) - 29.97 (no 6) kernel ratio; 1.96 (no 282) 3.29 (no 162) mm shell thickness; %0.00 19.00 percentage of double kernel; %0.00 5.00 percentage of twin kernel. It was found that in terms of softness of the shell,15 genotype was very hard; in terms of kernel weight, 14 genotypes were small and 1 genotype was medium; in terms of kernel taste, 12 genotypes were sweet and 3 genotypes were intermediate; in terms of kernel pubescence, 6 genotypes were intermediate, 9 genotypes were low; in terms of color intensity, 8 genotypes were intermediate light and 1 genotype was light and 6 genotypes were dark. In the begining of vegetation in 2014, in promosing genotypes, phenological observations will be taken and in the end of the second year of the research, superior genotypes will be determined.

PDF

___

Aslantaş R. 1993. Erzincan İli Kemaliye İlçesinde Doğal Olarak Yetişen Bademlerin (Amygdalus communis L.) Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
Balta F, Aşkın A. 2002. Elazığ merkez ve Ağın ilçesi bademlerinin (Prunus amygdalus L.) seleksiyon yoluyla ıslahı üzerinde araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Van.
Dicenta F, Egea J, Berenguer T. 1999. Five years of observations of the GREMPA almond collection in CebasCSIC, (Murcia, Spain). XI. Grempa Meeting on Pistacios and Almonds, Univ. of Harran, Faculty of Agric.-Pistacio Research and Application Center 1-4 September 1999, Ş.Urfa (Turkey), 96.
Dicenta F, Gusano MG, Ortega E, Gomez PM. 2005. The possibilities of early selection of late-flowering almonds as a function of seed germination or leafing time of seedlings. Plant Breeding, 124, p: 305-309.
Dokuzoğuz M, Gülcan R, Atila A. 1968. Ege Bölgesi bademlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:148, İzmir, 39s.
Gülcan R, Dokuzoğuz M, Aşkın A, Mısırlı A. 1989. Evaluation of selected almond clones. 5-8 Semtember BRNO, Czechoslovakia.
Karadeniz T, Balta F, Cangi R, Yarılgaç T. 1996 Adır Adası (Vangölü) bademlerinin (Amygdalus communis L.) seleksiyon toluyla ıslahı-I. Fındık ve Diğer Sert Kabuklu Meyveler Sempozyumu, Samsun, s: 338-343.
Ester DE, Gradziel TM. 1996. Almonds. Fruit Breeding. In J. Janick and J.N. Moore (Eds). John Wiley&Sons, Inc. ISBN 0-471-12669-1, Volume III, p: 1-240.
Kester DE, Gradziel TM. 1998. The University of California almond breeding programme:I. historical aspects. Nucis 7, p: 8-10.
Kalyoncu İH. 1990. Konya Apa Baraj Gölü Çevresinde Yetiştirilen Üstün Özellikli Badem (Prunus amygdalus L.) Tiplerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Seleksiyon Çalışması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Samsun.
Noronha Vaz MT. 1996. Recent Portuguese development in the nut sector.: CIHEAM-IAMZ. FAO, 19-20 Dec 1996, Zaragoza (Spain), p: 77-88.
Özbek S. 1978. Özel Meyvecilik. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları:128, Ders Kitabevi:11, Adana, 485s.
Şimşek M. 1996. K.Maraş Merkez İlçesi ve Bağlı Köylerinde Badem (Amygdalus communis L.) Seleksiyon Yoluyla Islahı üzerine Bir Araştırma. KS.Ü. Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
Ünal A, Gülcan R, Dokuzoğuz M. 1981. Studies on the flower bud differentiation and development of almond. In . GREMPA, 1980, Izmir (Turkey), p: 125-127.
Vargas FJ, Romero MA. 1999. Blooming time in almond progenies. XI. Grempa Meeting on Pistacios and Almonds, Univ. of Harran, Faculty of Agric.-Pistacio Research and Application Center 1-4 September 1999, Ş.Urfa (Turkey), 2.
Yıldırım AN, Tekintaş FE. 2007. Isparta yöresi bademlerinin (P. amygdalus L.) seleksiyonu. ADÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Aydın.