Aykut ŞENER, Muharrem KAYA, Ayşegül Beşok KÜÇÜKAY

Isparta Koşullarında Yetiştirilen Kırmızı Mercimek Çeşitlerinin Verim ve Verim Öğelerinin Belirlenmesi

Bu araştırma, Türkiye’de tescilli bazı kırmızı mercimek çeşitlerinin Isparta ekolojisinde verim ve verim unsurlarının belirlenmesi için 2016 - 2017 yıllarında yürütülmüştür. Bu amaçla, 11 adet tescilli kırmızı mercimek çeşidinde bitki boyu, ilk bakla bağlama yüksekliği, bitkide bakla ve tane sayısı, bitki verimi, biyolojik verimi, birim alan tane verimi, yüz tane ağırlığı, su alma kapasitesi ve tane protein oranı özellikleri incelenmiştir. Varyans analiz sonuçlarına göre, incelenen tüm özelliklerde çeşitler arasında istatistiki yönden önemli farklılıklar bulunmuştur. Araştırma sonuçlarına göre, çeşitlerin ortalaması olarak bitki boyu 27,50-32,80 cm, ilk bakla yüksekliği 9,23-20,20 cm, bitkide bakla sayısı 30,13-50,73 adet, bitkide tane sayısı 40,96-64,70 adet, bitki tane verimi 0,49-2,07 g biyolojik verimi 223,8-506,9 kg/da, birim alan tane verimi 66,0-195,8 kg/da, yüz tane ağırlığı 2,91- 3,64 g, su alma kapasitesi 0,027-0,033 g/tane ve protein oranı %27,68-32,27 arasında değişim göstermiştir. Kırmızı mercimek çeşitleri arasında en yüksek birim alan tane verimine Çiftçi çeşidi sahip olmuştur. Kafkas çeşidi ikinci sırada yer almakla birlikte; bu çeşidin ilk bakla bağlama yüksekliği makineli hasat için önerilen 12 cm sınırında olması, önemli bir dezavantaj olarak görülmüştür. Sonuç olarak, Isparta ili ve benzer ekolojik koşullara sahip yörelerde kırmızı mercimek tarımının yapılabileceği, kırmızı mercimek tarımında tane ve protein verimini arttırmak için Çiftçi kırmızı mercimek çeşidinin önerilebileceği sonucuna varılmıştır.

Determination of Yield and Yield components of Red Lentil Varieties in Isparta Conditions

This research was carried out to determine yield and yield components of some red lentil varieties in Turkey for Isparta ecology in 2016-2017 growing season. For this purpose, the plant height, first pod height, number of pods and grains in the plant, plant yield, biomass yield, unit area grain yield, 100 grain weight, water intake capacity and grain protein ratio were investigated in 11 registered red lentil varieties. According to the variance analysis results, among the varieties in all traits examined differences were found statistically significant. According to the results of the research, plant height 27,50-32,80 cm, first pod height 9,23-20,20 cm, number of pods per plant 30,13-50,73, number of seeds per plant 40,96-64,70, grain yield per plant 0,49-2,07 g, biological yield 223,8- 506,9 kg / ha, grain yield per unit area of 66,0-195,8 kg / ha, 100 kernel weight 2,91-3,64 g, water intake capacity of 0,027-0,033 g / grain and protein content ranged between 27,68-32,27%. Among the varieties of red lentils, Ciftci variety had the highest grain yield per unit area. Although the Kafkas variety ranks second; it is seen as a significant disadvantage that the first pod height of this variety is within the 12 cm limit recommended for machine harvesting. As a result, red lentil cultivation can be done in Isparta and the areas which have similar ecological conditions and it was concluded that Çiftçi red lentil cultivar could be recommended.

PDF

___

Abo-Hegazy SRE, Selim T, El-Emam, EAA. 2012. Correlation and path coefficient analyses of yield and some yield components in lentil. Egyptian Journal Plant Breeding, 16(3):147-159. DOI: 10.12816/0003954.
Al-Aysh FM. 2014. Genetic variability, correlation and path coefficient analysis of yield and some yield components in landraces of lentil (Lens culinaris Medik). Jordan Journal of Agricultural Sciences, 10(4): 737-750. DOI: 10.5455/faa.21740.
Alghamdi S, Khan AM, Ammar MH, El-Harty EH, Migdadi HM, El-Khalik SMA, Al-Shameri AM, Javed MM, Al-Faifi SA. 2014, Phenological, nutri-tional and molecular diversity assessment among 35 introduced lentil (Lens culinaris Medik.) genotypes grown in Saudi Arabia, International Journal of Molecular Sciences, 15: 277-295. DOI: 10.3390/ijms15010277.
Alıcı S. 1997. Harran Ovası koşullarında farklı mercimek (Lens culinaris Medic.) çeşitlerinin morfolojik ve tarımsal karakterlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Yüksek lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 40, Şanlıurfa.
Aydoğan A, Aydın N, Karagöz A, Karagül V, Horan A, Gürbüz A. 2003. İç Anadolu ve Kuzey Geçit Bölgelerindeki Yeşil Mercimek (Lens culinaris Medik.) Genetik Kaynaklarının Toplanması, Karakterizasyonu ve Ön Değerlendirmesi. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi. 13-17 Ekim, 160- 165. Diyarbakır.
Aydoğan A, Karagül V, Gürbüz A. 2008. Farklı Ekim Zamanlarının Yeşil ve Kırmızı Mercimeğin (Lens culinaris Medik.) Verim ve Verim Öğelerine Etkileri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 17: (1-2).
Aydoğan A. 2001. Ülkemizde Mercimek Üretimi. Tarım ve Köyisleri Bakanlığı. Tigem Dergisi, 80: 30-39. Aydoğan A. 2002. Ülkemizde Mercimek Üretimi. Tarım ve Köyisleri Bakanlığı. Tigem Dergisi, 80: 30-39.
Begum S. 1996. Morphological Study and Character Associations in Gerplasm of Lentil (Lens culinaris Medik). Bangladesh Journal of Botany, 25: I, 79-82. DOI: 10.3329 /ijarit.v4i1.21095
Bozoğlu H, Pekşen E. 1997, Farklı Sıra Arası Mesafelerinin Mercimeğin Tane Verimi ve Bazı Agronomik Özellikleri Üzerine Etkileri. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi. Samsun, 22-25 EYLÜL 1997. 1: 595-597.
Bukhtiar BA, Naseem BA, Tufail M. 1991. Effect of Seed Rate on Grain Yield and its Components of Small and Large Seeded Lentils (Lens culinaris Medik). Journal of Agricultural Research Lahore, 29 (3): 339-345.
Çokkızgın A, Anlarsal AE. 2008. Güney ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinden toplanan bazı kırmızı mercimek (Lens Culinaris Medik.) yerel genotiplerinin bitkisel ve tarımsal özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi, Fen Bil. Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Doktora Tezi, Adana, 127s.
Çokkızgın A. 2007. Güney ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinden Toplanan Bazı Kırmızı Mercimek (Lens culinaris medik.) Yerel Genotiplerinin Bitkisel ve Tarımsal Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine bir Araştırma. Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Adana, 127s.
Çölkesen M, Çokkızgın A, Turan BT, Kayhan K. 2005. Kahramanmaraş ve Şanlıurfa Koşullarında Değişik Kışlık Mercimek (Lens culinaris Medic.) Çeşitlerinde Verim ve Kalite Özellikleri Üzerine Bir Araştırma. GAP IV. Tarım Kongresi. Şanlıurfa, 21-23 Eylül. s.826-833.
Demirhan MH. 2006. Siirt ekolojik koşullarında bazı kışlık mercimek çeşitlerinin çeşit ve adaptasyon özellikleri üzerine araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 56, Van.
Erman M, Demirhan H, Tunçtürk M. 2005. Siirt Ekolojik Koşullarında Kışlık Olarak Yetiştirilebilen Bazı Mercimek Çeşitlerinin Önemli Tarımsal ve Bitkisel Özelliklerinin Belirlenmesi. Türkiye IV. Tarla Bitkileri Kongresi. Antalya, 5- 9 Eylül. Cilt: I, s.237-240.
Erskıne W, Adham Y, Holly L. 1989. Geographical Distribution of Variation in Guanbative Traits in a World Lentil Collection Euphytica. 43 (12): 97-103.
Erskine W, Ashkar FE. 1993. Rainfall And Temperature Effects On Lentil (Lens culinaris) Seed Yield In The Mediterranean Environment. J. Agric. Sci. (Cambridge), 121: 347–354. DOI: 10.1017/S0021859600085543.
Eser D. 1988. Nohut ve Mercimek Tarımının Durumu, Uluslararası Nohut ve Mercimek Sempozyumu. Side/Antalya, 4 – 15 Ocak 1988, s. 99 – 117.
Fikiru E, Tesfaye K, Bekele E. 2010. A comperative study of morphological and molecular diversity in Ethiopean lentil (Lens culinaris Medik.) landraces. African journal of Plant Science, 4: 242-254.
Gupta A, Sinha MK, Mani VP, Dube SD. 1996. Classification and Genetic Diversity in Lentil Germplasm. Lens Newletter. Vol: 23, No:I/2, Icarda.
Günel E, Yılmaz N, Erman M, Kulaz H. 1993. Van Ekolojik Koşullarında Mercimegin (Lens culinaris Medic.) Fenolojik ve Morfolojik Özellikleri Üzerinde Arastırmalar, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(12): 315-323.
Hakkoymaz O. 2018. Konya Ekolojik Şartlarında Farklı Zamanlarda Ekilen Kışlık Mercimek Çeşitlerinin Verim Ve Bazı Fenolojik, Morfolojik Ve Teknolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 104 s.
Karayel R. 2012. Samsun‟da ekilen bezelye genotiplerinin bazı fizikokimyasal özelliklerinin belirlenmesi ve ıslah materyali olarak uygunluğunun değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 119, Samsun.
Kaya F. 2010. Ülkemizde yetiştirilen bazı mercimek çeşitlerinin bileşimlerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gıda Bilimleri Anabilim Dalı, 59, Adana.
Koç M. 2004. Diyarbakır Koşullarında Bazı Kırmızı Mercimek (Lens culinaris Medik.) Çeşit ve Hatlarında Verim ve Verimle İlgili Özelliklerin Saptanması Üzerine Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana, 43s.
Koç M. 2015. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Ekolojik Koşullarında Bazı Kırmızı Mercimek (Lens culinaris Medik.) Çeşit ve Hatlarının Önemli Tarımsal Özellikleri Yönünden Genotip x Çevre İnteraksiyonları ve Stabilitelerinin Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 203 s. Adana.
Köse ÖDE. 2018. Farklı Ekim Sıklıklarında Yetiştirilen Yazlık Ve Kışlık Mercmek Çeşitlerinin Tarımsal Ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 204 s.
Kumar R, Sharma SK, Malık BPS, Dahiya A, Sharma A. 2002. Correlation Studies in Lentil (Lens culinaris Medik.). Annals of Biology, 18 (2): 121-132.
Kün E, Çiftçi CY, Birsin M, Ülger AC, Karahan S, Zencirci N, Öktem A, Güler M, Yılmaz N, Atak M. 2005. Tahıl ve Yemeklik Dane Baklagiller Üretimi. TMMOB. Ziraat Mühendisleri Odası. VI. Teknik Kongre. Ankara, 3-7 Ocak 2005. Say: 403.
Mekonnen F, Mekbib F, Kumar S, Ahmed S, Sharma TR. 2014. Phenotypic variability and characteristics of lentil (Lens culinaris Medik.) germplasm of Ethiopia by multivariate analysis. Journal of Agricultural and Crop Research, 2(6): 104-116.
Özer MS, Kaya F. 2010. Physical, chemical and physicochemical properties of some lentil varieties grown in Turkey. Journal of Food, Agriculture & Environment, 8 (3-4): 610-613.
Rani V, Grewal RB. 2014. Physical and functional properties of six varieties of lentil (Lens culinaris Medik.). Asian Journal Of Dairy And Food Research, 33(2):126-130. DOI: 10.5958/0976-0563.2014.00588.0.
Sharma V, Paswan SK, Singh VK, Khandagale S. 2014. Correlation and path coefficient analysis of economically important traits in lentil (Lens culinaris Medik.) germplasm. Supplement on Genetics and Plant Breeding, 9(2): 819-822.
Solh M, Erskine W. 1984. Genetic Resources of Lentils. In “Genetic Resources and the Tation. Chickpeas, Faba beans and Lentils” (J.R. Witcombe and W. Erskine, eds.) pp. Martinus Nijhoffs, The Netherlands. DOI: 10.1007/978-94- 009-6131-9_17
Stoilova T. 1998. Evaluation of Lentil Germplasm for Morphological, Phenological and Disease Resistance. 3. Europan Conference on Grain Legumes. Valladolid, Spain, 14-19 November 1998, 207.
Şehirali S. 1988. Yemeklik Tane Baklagiller. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 1089, Ders Kitabı: 314, 435 s., Ankara.
Tantekin M. 2008. Diyarbakır Ekolojik Koşullarında Bazı Kışlık Kırmızı Mercimek (Lens culinaris Medic.) Çesitlerinde Farklı Ekim Sıklıklarının Verim ve Verim ile İlgili Özelliklere Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Adana.
Toklu F, Biçer BT, Karaköy T. 2009. Agro-morphological characterization of the Turkish lentil landraces. African Journal of Biotechnology, 8(17): 41214127. DOI: 10.5897/AJB09.828
Toklu F, Biçer BT, Karaköy T. 2009. Agro-morphological characterization of the Turkish lentil landraces. African Journal of Biotechnology, 8(17): 41214127. DOI: 10.5897/AJB09.828
Toklu F, Özkan H, Karaköy T, Coyne CJ. 2017. Evaluation of advanced lentil lines for diversity in seed mineral concentration, grain yield and yield components. Tarım Bilimleri Dergisi, 23:213-222.
Vir O, Gupta VP. 2001. Association Among Yield and Yield Contributing Characters in Macrosperma x Microsperma Derivatives of Lentil. Crop Improvement, 28 (1): 75-80. Yadav SS, Phogat DS, Solankı IS, Malık BPS. 2005. Genetic Divergence two Environments in Lentil. Indian Journal of Pulses Research 18 (2). p. 150-152.
Yıldız E. 2007. Diyarbakır Koşullarında Bazı Kırmızı Mercimek (Lens culinaris Medik.) Çeşitlerinde Önemli Bitkisel ve Tarımsal Özelliklerin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Adana.54s.
Zia-ul-Haq M, Iqbal S, Ahmad S, Imran M, Niaz A, Bhanger MI. 2007. Nutritional and compositional study of Desi chickpea (Cicer arietinum L.) varieties grown in Punjab. Pakistan. Food Chemistry, 105: 1357-1363.