Batı anadolu çepnilerinin ocağı: Köse Süleyman ocağı ve günümüzdeki durumu

Bu makale, Köse Süleyman Ocağı’nda yapılan alan araştırmasının sonuçlarını içermektedir. Ocak mensuplarına göre Köse Süleyman, Hacı Bektaş Velî Döneminde yaşamış olan Yunus Mukrî’nin oğludur ve Çepnileri irşat etmekle görevlendirilmiştir. Tarihî kaynaklarda çok az yer alan Köse Süleyman Ocağı’na Balıkesir, Manisa, Çanakke, İzmir ve Aydın Çepnileri bağlıdır. Ocağın merkezi Balıkesir’e bağlı Kavakbaşı köyünde bulunmaktadır. Buradaki dedeler, Hacı Bektaş’tan aldıkları icazetnâmeler doğrultusunda ocağın dinî ve sosyal hayatını düzenlemektedirler. Köse Süleyman’ın Hacı Bektaş’la ilgisi nedeniyle bu ocakta Bektaşiliğin etkisi fazladır. Ocak mensupları Hz. Ali’yi mürşit, Hacı Bektaş Velî’yi pir ve Köse Süleyman’ı rehber kabul etmişlerdir. Ocağın ibadetleri “Abdal Musa cemi”, “Hızır cemi”, “görgü cemi” ve “birlik cemi” gibi adlarla anılan cem törenlerinde gerçekleşmektedir. Cem törenlerinin yapısı Anadolu Aleviliğiyle örtüşmektedir, ancak Bektaşilik unsurları daha baskındır. Çalışmanın son bölümünde Köse Süleyman Ocağı’ndaki dedelerin ve özellikle kamberlerin söyledikleri nefesler üzerinde durulmuştur. Pir Sultan Abdal, Şah Hatayî ve Kul Himmet gibi halk şairlerinden alınan nefeslerin cem törenlerinin işleyişinde ve inanç değerleriyle ilgili bilgilerin kazanılmasında önemli bir yere sahip olduğu görülmüştür.

Western anatolian chepnıs’ “Ocak”: Köse Süleyman “Ocak” and current status

This article contains results of a fieldwork in Köse Süleyman “ocak”. According to members of “ocak” Köse Süleyman is Yunus Mukrî’s son who lived in the period of Hacı Bektash Velî and appointed with guidance to Chepni. Balıkesir, Manisa, Çanakke, İzmir and Aydın Chepnis belong to the Köse Süleyman “ocak” with very little historical source. The center of the “ocak” is located in the Kavakbaşı village, Balıkesir. “Dede”s here organize religious and social life of the “ocak” in accordance with their “icazetname” taken from Hacı Bektash. Because of a relationship between Köse Süleyman and Hacı Bektaş, in this “ocak” Bektashism order is effective. Members of “ocak” accept to Hz. Ali “mürşit”, Hacı Bektash Veli “pir” and Köse Süleyman “rehber”. The worship of “ocak” takes place at the “cem” named as “Abdal Musa cemi”, “Hızır cemi”, “görgü cemi” and “birlik cemi”. Structure of “cem” ceremonies consistent with Anatolian Alewism but Bektashism order is more effective. The last part of study relates to “nefes” told by “dede”s especially “kamber”s. “Nefes” belong to folk poets like Pir Sultan Abdal, Şah Hatayî and Kul Himmet has important place in the functioning of “cem” ceremonies and acquisition of information about the faith values.

___

Aksüt, Hamza. (2009). Aleviler Türkiye-İran-Irak-Suriye-Bulgaristan Araştırma-İnceleme. Ankara: Yurt Kitap-Yayın.

Bostan, M. Hanifi. (2002). “Anadolu’da Çepni İskânı”. Türkler. C. 6, 299-311.

Çelik, Ali. (1999). Trabzon Şalpazarı Çepni Kültürü. Trabzon: T.C. Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları.

Çelik, Ali. (2002). “Çepnilerin Anadolu’nun Türkleştirilmesindeki Yeri ve Önemi”. Türkler. C. 6, 312-323.

Divanü Lûgat-it Tercümesi I. (1998). çev.: Besim Atalay. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Divitçioğlu, Sencer. (1994). Oğuz’dan Selçuklu’ya (Boy, Konat ve Devlet). İstanbul: Eren Yayıncılık ve Kitapçılık.

Duymaz, Ali; Mehmet Aça ve Halil İbrahim Şahin. (2011). “Balıkesir Yöresi Çepni ve Tahtacılarında Kamberlik Geleneği”, Alevilik Araştırmaları Dergisi, 2, Kış, 41-57.

Eröz, Mehmet. (1977). Türkiye’de Alevilik Bektaşilik. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Kaya, Doğan. (2002). “Sivas’ta Yatmakta Olan Horasan Merkezli Anadolu Erleri”. Halkbilim Araştırmaları. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 261-285.

Köprülüzâde, Mehmed Fuad. (1925). “Oğuz Etnolojisine Dair Tarihi Notlar”. Türkiyat Mecmuası. Sayı: 1, Ağustos: 185-211.

Gölpınarlı, Abdülbâki. (1995). Menakıb-ı Hacı Bektâş-ı Velî “Vilâyet-nâme”. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.

Ögel, Bahaeddin. (1993). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar). C. I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Özkırımlı, Atilla. (1993). Toplumsal Bir Başkaldırının İdeolojisi Alevilik-Bektaşilik. İstanbul: Cem Yayınevi.

Sümer, Faruk. (1992). Çepniler Anadolu’nun Türk Yerleşmesinde Önemli Rol Oynayan Bir Oğuz Boyu. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.

Sümer, Faruk. (1999). Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri-Boy Teşkilatı-Destanları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.

Tellioğlu, İbrahim. (2004). Osmanlı Hakimiyetine Kadar Doğu Karadeniz’de Türkler. Trabzon: Serander Yayınları.

Togan, A. Zeki Velidi. (1982). Oğuz Destanı Reşideddin Oğuznâmesi, Tercüme ve Tahlili. İstanbul: Enderun Kitabevi.

Yaman, Ali. (2006). Kızılbaş Alevi Ocakları. Ankara: Elips Kitap.

Sözlü Kaynaklar

1. Enver Yüksel (1935, Kavakbaşı/Balıkesir)

2. Murat Oğuz (1929, Kavakbaşı/Balıkesir)

3. Naci Yüksel (1961, Kavakbaşı/Balıkesir)

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi