Alevi-Bektaşi geleneğinde dârdan indirme cemi ve bu cemin toplum yaşamındaki önemi

Dârdan indirme cemi, Alevi-Bektaşi geleneğinde Hakka yürüyen bir kişinin, yakınları aracılığıyla geride kalanlarla helalleşmesi, onların rızasını alması temeline dayalı bir cemdir. Böylelikle ölen kişinin ruhunun rahat ve huzura kavuşacağına inanılmaktadır. Günümüzde sosyo-kültürel hayatta meydana gelen değişimler, dârdan indirme cemini olumsuz yönde etkilemiştir. Dinî lideri bulunan kırsal çevrelerde bu cem düzenlenmeye devam etmektedir. Ancak şehir merkezlerinde taliplerin bir arada toplanmasının zorluğu, ekonomik açıdan sıkıntı yaşamaları, ayrıca üzerlerinde dinî açıdan bir kontrol mekanizmasının kurulamaması nedeniyle dârdan indirme cemi düzenlenememektedir. Oysaki Alevi-Bektaşi geleneğinde bireysel ve toplumsal huzuru sağlama açısından bu cemin önemli bir yeri bulunmaktadır. Bu makalede Alevi-Bektaşilerin ölen bir canın ardından düzenlemekle yükümlü olduğu dârdan indirme cemi ele alınıp incelenmiştir. Çalışmamızda öncelikle gelenekteki ölüm ve ruh ile ilgili inanışlar üzerinde durulmuş, ardından yazılı ve daha çok sözlü kaynaklardan yararlanılarak dârdan indirme cemi hakkında bilgi verilmiştir. Cemin geçmiş dönemlerdeki şekliyle günümüzdeki düzenleniş şekli arasında karşılaştırmalarda bulunulmuştur. Çalışmamızın sonunda bu cemin toplumsal düzeni sağlama açısından günlük yaşamdaki anlam, önem ve işlevi konusu açıklığa kavuşturulmuştur.

Dârdan indirme cem in tradition of Alevi-Bektashi and this cems importance in community life

In Alevi-Bektashi tradition, dârdan indirme cem is a kind of cem, based on giving a moribund persons blessings via his/her relatives to other people who are alive and gaining their consent. Thus, it is believed that dead persons spirit will obtain comfort and peace. Today, the changes in socio-cultural life have adversely affected the dârdan indirme cem. In rural environment which has religious leaders, this cem has been continued to be organized. But dârdan indirme cem has not been organized because of the difficulty of gathering together talips in city centers, having economical distress, and also the inability to establish a reliogous control mechanism on them. However, this cem has an important role in the tradition of Alevi-Bektashi in terms of providing individual and social peace. In this article, dârdan indirme djemi, which Alevi-Bektashi community is responsible for organizing after a persons death, is discussed and examined. In our study, the traditional beliefs related to death and spirit are primarily emphasized, then information about dârdan indirme cem is given with reference to written sources and living members of the society. Comparisons between the past and present forms of cem arragenments are made. In conclusion, this study includes clarifications about the daily life meaning, importance and functions of this cem in terms of achieving social order.

PDF

___

ER, Piri (1998), Geleneksel Anadolu Aleviliği, Ankara: Ervak Yayınları.

FIĞLALI, Ethem (2006), Türkiyede Alevîlik Bektâşîlik, İzmir: İzmir İlâhiyat Vakfı Yayınları.

KARAKUŞ, Eda Nur (2010), Kütahya Aleviliği, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli, Y.17, S.56, s. 371-393.

NOYAN, Bedri (1995), Bektaşîlik Alevîlik Nedir?, 3.b., İstanbul: Ant / Can Yayınları.

OYTAN, M. Tevfik (1948), Bektaşiliğin İçyüzü, 2.b., C.1, İstanbul: İstanbul Maarif Matbaası.

SUBAŞI, Necdet (2002), Türk Modernleşmesi ve Alevilik, Folklor/Edebiyat, Alevilik Özel Sayısı-I, C. VIII, S. XXIX, s. 91-122.

Kaynak Kişiler

K. 1: Battal Erden, 1950, Çakırağa Köyü/Divriği/Sivas, ilkokul, marangoz (ayrıca âşık olup mahlası Âşık Ummanî), evli, Mersin (1995 yılından itibaren bu şehirde ikâmet ediyor), Ağuiçen Ocağı.

K. 2: Mehmet Tezerdi (Mehmet Baba),1956, Savran Köyü/Gölbaşı/Adıyaman, ilkokul, duvar ustası ve çiftçi, evli, Gölbaşı/Adıyaman, Hacı Bektaş Veli Ocağı.

K. 3: Hüseyin Karakuş (Dede soyundan gelmekle birlikte dedelik hizmetini yürütmemekte, sadece topluluğun cenaze hizmetlerini yerine getirmektedir. Cemaat kendisine Hüseyin Dede diye hitap etmektedir.), 1963, Kor Köyü/Adıyaman, ortaokul, çiftçi, evli, Adıyaman, Üryan Hızır Ocağı.

K. 4: Hüseyin Güvercin (Hüseyin Baba), 1945, Nurhak/Kahramanmaraş, yok, çiftçi ve hayvancılık, evli, Kahramanmaraş, Hacı Bektaş Veli Ocağı (Babagan kolundan).

K. 5: Miktat Güler (Miktat Dede), 1943, Karabakır Köyü/ Hozat/Tunceli, ilkokul, dede, Mersin, Ağuiçen Ocağı.

K. 6: Tamer Açıkalın, 1966, Şarkışla / Sivas, ilkokul, Mersin Üniversitesinde kantin görevlisi, evli, Mersin (Ailesi 1966-1967de önce Adanaya sonra 1974te Mersine göç etmiş), Ağuiçen Ocağı.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi