TÜRK MİSAFİRPERVERLİĞİ: KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE MİHMAN

Klasik Türk şiiri, geleneğin belirlediği kurallar çerçevesinde dikey yönde gelişen bir edebiyattır. Geleneğin belirlediği hususlar ve genel kavramlar, yüzey yapıyı oluşturur. Yüzeysel bir bakışla, bu yapıda sürekli tekrar eden imgeler, aynılıklar görülür. Farklılıklar ise derin yapıda yer alır. Klasik Türk şairlerinin özgünlüğü, bu düzeye inmekle, daha derinlemesine bakışla anlaşılabilir. Aşk anlayışı itibariyle, bu şiir geleneğinde sevgiliden gelen her şey kıymetlidir. O, âşığa karşı her daim kayıtsızdır. Bunlar, geleneğin belirlediği düşünce ve tavırlardır. Şairler, bu konuları işlerken, farklı kelime ve kavramlarla kurdukları ilişkiler yoluyla özgünlüğü yakalar. Bu anlamda, şairlerin kullandıkları kavramlardan biri de, “mihmân”dır. Sevgilinin hayali; ondan gelen tîr, peykân; aşk, bela, gam, keder, hicran gibi unsurlar misafir olarak kabul edilir. Âşığın gözü, gönlü, canı, sinesi buna bağlı misafirhane tahayyül edilir. Göz ve gönül hanesi gözyaşı suyuyla yıkanır, gül suyuyla hoş kokulu hale getirilir, ah mumuyla süslenir. Misafirlere, başta can kuzusu olmak üzere, gözyaşı suyu, gözyaşı şarabı, ciğer kebabı ikram edilir. Misafir geleceği zaman kapıda karşılanır, yer gösterilir, başköşeye oturtulur, giderken kapıya kadar uğurlanır. Türk misafirperverliğinin; karşılama, ağırlama, uğurlama, adap, misafirlik süresi gibi hemen tüm adet ve geleneklerini şiirlerine konu edinen şairler, şiirlerini özgün kılmak ve estetik hale getirmek için bu kavramı kullanmışladır. Çalışmada, şairlerin mihman kavramı ve etrafında oluşan kültür malzemesinden ne derece ve nasıl istifade ettikleri ortaya konulmuştur. Ayrıca bu kavram çerçevesinde, klasik Türk şiirinin dikey gelişimine işaret edilmiştir.

“TURKISH HOSPITALITY: GUEST IN CLASSICAL TURKISH POETRY”

Classical Turkish poetry is a literature that develops vertically within the framework of the rules determined by the tradition. The issues determined by tradition and general concepts constitute the surface structure. With a superficial look, in this poetry tradition, constantly repeating images and similarities are seen. Differences take place in the deep structure. The originality of classical Turkish poets can be understood by descending to this level, with a more in-depth look. In terms of understanding of love, everything that comes from the beloved is valuable in this poetry tradition. Lover is always indifferent to the lover. These are the thoughts and attitudes determined by tradition. Poets attain originality with the relationships they establish with different words and concepts while dealing with these subjects. In this sense, one of the concepts used by poets is the guest. Dream of the lover; arrow, arrowhead from the lover; Elements such as love, trouble, sorrow, grief, and satire are considered guests. The eye, heart, soul and heart of the lover is imagined as a guest house. The guesthouse of the eyes and hearts is washed with tear water, made fragrant with rose water, decorated with ah candle. The guests are offered tear water, tear wine, kebab of heart, especially the lamb of spirit. When guests arrive, they are greeted at the door, the place is shown, they are seated in the main corner, and they are bid farewell to the door when they leave. Turkish hospitality understanding; poets, who have taken almost all of their customs and traditions such as welcoming, hosting, farewell, customs, and visiting time as the subject of their poems, used this concept to make their poems original and aesthetic. In the study, it has been revealed to what extent and how the poets benefit from the concept of guest and the cultural material formed around it. In addition, within the framework of this concept, the vertical development of classical Turkish poetry has been pointed out.

PDF

___

AÇIKGÖZ, Nâmık, “Klasik Türk Şiirinde Edebî Gerilim Yaratma Tekniği”, Prof. Dr. Abdülkadir Karahan Anısına Divan Edebiyatı Sempozyumu (Bildirileri) 27-28 Mayıs 2008, Beykoz Belediyesi, İstanbul 2008, s. 193-196.
AKKAYA, Hüseyin, Nevres-i Kadîm ve Türkçe Divanı, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı ABD Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, İstanbul 1994.
AKSOY, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, (2 Cilt) İnkılap Kitabevi, İstanbul 2016.
AKSOYAK, İ. Hakkı (Haz.), Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı, KTB, Ankara 2018, https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-208602/gelibolulu-mustafa-alidivani.html. Erişim Tarihi: 26.02.2021.
AKÜN, Ömer Faruk, “Divan Edebiyatı”, DİA, İstanbul 1994, IX, 389- 427.
AKYÜZ, Kenan, Süheyl Beken, Sedit Yüksel ve Müjgân Cunbur, Fuzûlî Türkçe Divan, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1958.
ALTUNBAY, Müzeyyen, “Temel Bir Değer Olarak Dede Korkut’ta Misafirperverlik ve İzzeti İkram”, Akademik Bakış Dergisi, S. 56, 2016, s. 359- 371.
AMBROS, Edith, Candid Penstrokes The Lyrics of Meâlî, an Ottoman Poet of the 16 th. Century, K. Schwarz, Berlin 2016. (Metin Bankası)
ARSLAN, Mehmet (Haz.) Antepli Aynî Divanı, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2007.
ARSLAN, Mehmet (Haz.), Şeref Hanım Dîvânı, KTB, Ankara 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-215362/seref-hanim-divani.html. Erişim Tarihi: 26.02.2021.
ARSLAN, Mustafa (Haz.), Muhyî Dîvânı, KTB, Ankara 2020. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-277417/muhyi-divani.html. Erişim Tarihi: 26.04.2021.
ASLAN, Üzeyir (Haz.), Nehcî Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194366/nehci-divani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021.
AVŞAR, Ziya (Haz.), Revânî Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196374/revani-divani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021.
AYDEMİR, Yaşar (Haz.), Ravzî Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196580/ravzi-divani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021.
AYDEMİR, Yaşar (Haz.) Ramazan Behiştî Dîvânı, KTB, Ankara 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-199899/vizeli-ramazan-behistidivani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021.
AYHAN, Emrah, Nakşî Dîvânı, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı ABD, İstanbul 2000.
AYVAZOĞLU, Beşir, Aşk Estetiği, Ötüken Yayınları, İstanbul 1993.
AYVERDİ, İlhan, Kubbealtı Lügatı Misalli Büyük Türkçe Sözlük, (3 Cilt), Kubbealtı Neşriyat, İstanbul 2005.
BAŞPINAR, Fatih (Haz.), Beyânî Dîvânı (İnceleme-Metin), (2 Cilt), KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78363/beyani-divani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021.
BAYRAM, Cezmi, “Anna Masala’da Türk Sevgisi”, Dünyada Türk İmgesi, Haz. Özlem Kumrular, Kitap Yayınevi, İstanbul 2005, s. 163-168.
BAYRAM, Yavuz (Haz.), Adlî Dîvânı, KTB, Ankara 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-215522/adli-divani.html. Erişim Tarihi: 24.02.2021.
BEKTAŞ, Ekrem (Haz.), Muvakkit-zâde Muhammed Pertev Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195828/muvakkit-zademuhammed-pertev-divani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021.
BİLGİN, Azmi (Haz.), Nigârî Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194361/nigari-divani.html. Erişim Tarihi: 24.02.2021.
BİLKAN, Ali Fuat, Nâbî’nin Türkçe Dîvânı (Karşılaştırmalı Metin), Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Ankara 1993.
ÇAĞRICI, Mustafa, “Misafir”, DİA, İstanbul 2005, XXX, 171-172.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmed, Amrî Dîvân Tenkidli Basım, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1979.
ÇELTİK, Halil (Haz.), Ahmed-i Rıdvan Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194277/ahmed-i-ridvan-divan.html. Erişim Tarihi: 24.02.2021.
ÇOBANOĞLU, Özkul, “Türk Halk Kültüründe ‘Tör/Başköşe’ Kavramı ve Anlam Yaratmadaki Simgesel Sürekliliği”, Türkbilig, S. 7, 2004, s. 33- 44.
DEMİR, Hiclal (Haz.), Lâzikîzâde Feyzullah Nâfiz ve Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-191378/lazikizade-feyzullah-nafiz-- divan.html. Erişim Tarihi: 24.02.2021.
DEMİR, Recep, Divan Şiirinde Renkler, Grafiker Yayınları, Ankara 2016.
DEMİRCİ, Hikmet, Şınaray Bürkütbayeva, “Kazak Misafirperverliği: Ülüş, Misafir Ağırlama ve Tabak Kültürü”, Milli Folklor, 16/126, 2020, 198- 209.
DEMİREL, Şener (Haz.), (Mânî) Dîvân ve Şehr-engîz-i Bursa, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194359/divan-i-mani-ve-sehr-engiz-ibursa.html. Erişim Tarihi: 23.02.2021.
DOĞAN, Muhammet Nur, Şeyhülislam Es‘ad Dîvânı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1997.
DURMUŞ, Tuba Işınsu ve Rıdvan, Canım, Şevkî Dîvânı, KTB, Ankara 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-210484/sevki-divani.html. Erişim Tarihi: 23.03.2021.
ERCİLASUN, Ahmet B., Ziyat Akkoyunlu, Kâşgarlı Mahmud – Dîvânu Lugâti’t-Türk, TDK (3.Bsk.), Ankara 2018.
EREN, Abdullah (Haz.), Mehmed Sıdkî Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195956/mehmed-sidki-divani.html. Erişim Tarihi: 23.02.2021.
ERGİN, Muharrem, Dede Korkut Kitabı I-II, TDK, Ankara 2016.
ERSEN, Ersoy (Haz.), Münîrî Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196156/muniri-divani.html. Erişim Tarihi: 23.02.2021.
ERÜNSAL, İsmail E. (Haz.), Tâcî-zâde Ca‘fer Çelebi Dîvânı, KTB, Ankara 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-211662/taci-zade-cafer-celebidivani.html. Erişim Tarihi: 23.02.2021.
İbn Battûta, Ebu Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî İbn Battûta Seyahatnâmesi, Çev. A.S. Aykut, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2000.
İPEKTEN, Haluk (Haz.), Nâ’ilî-i Kadîm Dîvânı, KTB, Ankara 2019. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-247199/naili-i-kadim-divani.html. Erişim Tarihi: 24.02.2021.
KAHRAMAN, Bahattin, “Balıkesirli Râsih”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6/10, 2003, s. 61-74.
KAHRAMAN, Seyit Ali ve Yücel Dağlı, Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1999, C. III.
KAPKIN, F. Güliz, Zâtî Dîvânı’ndan Seçilen Gazellerin (101’den 150’ye kadar olan) İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı ABD, İstanbul 1987.
KARAKÖSE, Saadet (Haz.), Nev‘i-zâde Atâyî Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194357/nevi-zade-atayi-divani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021.
KARAPANLI, Gürcan, Mekkî Dîvânı ve Tahlîli, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı ABD, İstanbul 2005.
KAYA, Bayram Ali (Haz.), Azmizâde Hâletî Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196456/azmizade-haleti-divani.html. Erişim Tarihi: 26.02.2021.
KAZAN NAS, Şevkiye (Haz.), Celîlî Dîvânı, KTB, Ankara 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-211944/celili-divani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021.
KILIÇ, Filiz (Haz.), Âşık Çelebi Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195827/asik-celebi-divani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021.
KIRBIYIK, Mehmet (Haz.), Kâtib-zâde Sâkıb Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-199763/katib-zade-sakib-divani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021. Kurân-ı Kerîm, 7/34.
KURTOĞLU, Orhan (Haz.), Lebîb Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194358/diyarbakirli-lebib-divani.html. Erişim Tarihi: 26.02.2021.
KURTOĞLU, Orhan (Haz.), Bosnalı Âsım Dîvânı, KTB, Ankara 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-208667/bosnali-asim-divani.html. Erişim Tarihi: 26.02.2021.
KÜÇÜK, Sabahattin (Haz.), Bâkî Dîvânı, KTB, Ankara [t.y.]. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78361/baki-divani.html. Erişim Tarihi: 24.02.2021.
MACİT, Muhsin (Haz.), Nedîm Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196897/nedim-divani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021.
MERMER, Ahmet (Haz.), Karamanlı Aynî Dîvânı, KTB, Ankara 2020. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-275960/karamanli-ayni-divani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021.
OĞUZ, M. Öcal, Paldır Kültür Kentleşmeler, Geleneksel Yayıncılık, Ankara 2019.
OKÇU, Naci (Haz.), Şeyh Gâlib Dîvânı, KTB, Ankara [t.y.]. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78404/seyh-galib-divani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021.
ÖNALP, Ertuğrul, “İspanyol Roman Yazarı Vicente Blasco Ibanez’de Türk İmgesi”, Dünyada Türk İmgesi, Haz. Özlem Kumrular, Kitap Yayınevi, İstanbul 2005, s. 259-266.
ÖZEN, Yener, Türk Milli Kültüründe Kimlik ve Değerler Psikolojisi, Post Yayınları, İstanbul 2019.
ÖZYILDIRIM, Ali Emre (Haz.), Hamdullah Hamdî Divanı, KTB, Ankara [t.y.]. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78375/hamdullah-hamdi-divani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021.
POMAKOĞLU, Ayşegül, Bahârî Dîvânı İnceleme-Metin, Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı ABD, İstanbul 2013.
ROUSSEAU, Jean Jacques, Emile, Bir Çocuk Büyüyor, Çev. Ülkü Akagündüz, Selis Kitaplar, İstanbul 2009.
SARAÇ, M. A. Yekta (Haz.), Emrî Dîvânı, KTB, Ankara [t.y.]. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78368/emri-divani.html. Erişim Tarihi: 24.02.2021.
SEZEN, Gülşen, Mustafa Sıdkî Efendi Dîvânı Transkripsiyonlu Metin-Edebî İnceleme, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Edebiyatı ABD, İstanbul 2010.
ŞENTÜRK, Ahmet Atilâ, Osmanlı Şiiri Kılavuzu 2, Osmanlı Edebiyatı Araştırmaları Merkezi (OSEDAM), İstanbul 2017.
TANPINAR, Ahmet Hamdi, 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul 2003.
TANRIBUYURDU, Gülçin (Haz.), Kalkandelenli Mu‘îdî Dîvânı, KTB, Ankara 2018. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-215366/kalkandelenli-mu39ididivani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021.
TARLAN, Ali Nihat, Zâtî Dîvânı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon) Gazeller Kısmı (3 Cilt), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İstanbul 1967.
TARLAN, Ali Nihat (Haz.), Ahmed Paşa Divanı, Akçağ Yayınevi, Ankara 1992.
TARLAN, Ali Nihat (Haz.), Hayali Bey Divanı, Akçağ Yayınevi, Ankara 1992.
TAŞ, Hakan (Haz.), Vahyî Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194335/vahyi-divani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021
TAZEBAY, Uygur, “Türk Örf ve Âdetlerine Göre Sosyal Yardım Kurumları”, Bilig, 6/Yaz, 1997, 180-183.
TDK, https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 22.02.2021.
ÜNVER, Niyazi (Haz.), Gelibolulu Sürûrî Dîvânı, KTB, Ankara 2020. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-271852/gelibolulu-sururi-divani.html. Erişim Tarihi: 25.02.2021.
ÜSTÜNER, Kaplan (Haz.), Yâver Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194342/yaver-divani.html. Erişim Tarihi: 23.02.2021.
ÜZGÖR, Tahir, Fehîm-i Kadîm Hayatı, Sanatı, Dîvân’ı ve Metnin Bugünkü Türkçesi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara 1991.
YAYLA, Kasım (Haz.), Elmalılı Hamdi Yazır, Kur‘ân-ı Kerîm ve Yüce Meâli, Merve Yayınları, İstanbul 2002.,
YAVUZ, Kemal, Orhan Yavuz (Haz.), Muhîbbî Dîvânı Bütün Şiirleri Kânûnî Sultan Süleyman, (2 Cilt), Türkiye Yazma Eserler Kurumu, İstanbul 2016. http://ekitap.yek.gov.tr/urun/muhibbi-divani--takim-2-cilt- _604.aspx. Erişim Tarihi: 27.02.2021.
YENİKALE, Ahmet (Haz.), Sünbülzâde Vehbî Dîvânı, KTB, Ankara 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196833/sunbulzade-vehbidivani.html. Erişim Tarihi: 27.02.2021.
YURTBAŞI, Metin, Sınıflandırılmış Atasözleri Sözlüğü, Excellence Publishing, İstanbul 2013.
ZÜLFE, Ömer (Haz.), On Altıncı Yüzyıl Şairi Selîkî ve Şiirleri, KTB, Ankara 2009. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10649,girismetinpdf.pdf?0. Erişim Tarihi: 23.02.2021.