TUNA BULGARLARININ DİN DEĞİŞTİRME VE MİLLİYETLERİNİ KAYBETME MESELESİ

Türklerin önceden mensup oldukları inanç sistemi ve hayat tarzlarıyla, mensup oldukları ya da temas kurdukları dinlere karşı gösterdikleri anlayış arasındaki ilişkinin mahiyeti tarihi olayların anlaşılması bakımından büyük öneme sahiptir. Bu bağlamda Türklerin dünya tasavvuru ve buna bağlı olarak sosyal, kültürel ve siyasi hayatı nasıl yönlendirdikleri hususu önem arz etmektedir. Din değiştirme hadisesini bu hususlar göz önüne alınarak değerlendirmek, din değiştirme ve hakimiyet arasındaki ilişkinin anlaşılması bakımından da önem taşımaktadır. Bu çerçevede Bulgarların Hristiyanlaşma sürecini yalnız dini zeminde değil, aynı zamanda algılanış ve uygulanış yönünden değerlendirmek önem arz etmektedir. Bu tespite yönelik değerlendirmelerde; Tuna Bulgarlarının din değiştirme ve benliklerini kaybetme sürecinin kültürel, demografik ve siyasi âmiller ışığında değerlendirilmesi iyi bir örnek teşkil etmektedir. Bu anlamda Bulgarların din değiştirmelerinin; onların kendi istek ve arzuları doğrultusunda gerçekleştiği kısmen doğru olsa da esasında bu değişim uzun bir zaman süreci içerisinde dini, demografik ve siyasi birtakım şartlar ve harici müdahaleler altında gerçekleşmiştir. Bu şartların oldukça ağırlaştığı Boris Han döneminde Bizans’a karşı verilen mücadeleler, Rumlaşma yerine yeni bir milletin ortaya çıkmasını sağlamıştır.

“ THE MATTER OF CHANGE OF RELIGION AND LOSSING THEIRNATIONALITY OF THE DANUBE BULGARIANS ”

The nature of the relationship between the previous belief systems and lifestyles of the Turks and their tolerance toward other religions is crucial for understanding historical events. In this context, how the Turks shaped their vision of the world and how they led their social, cultural and political life is important. Evaluating the religious conversion by taking into account these factors is also of utmost importance in understanding the relationship between religious conversion and domination. In this context, it is vital to evaluate the conversion to Christianity process of the Bulgarians not only on religious grounds but also in terms of perception and practice. The evaluation of the process of religious conversion and loss of self by the Danube Bulgarians in the light of cultural, demographic and political factors will serve as a good example for such determinations. In this context, although it is partially true that the Bulgarians converted their religion willingly, this change took place under a number of religious, demographic and political conditions over a long period of time. The struggles against Byzantium during the era of Khan Boris, when these conditions became extremely heavy, led to the emergence of a new nation instead of entering Byzantine culture.

PDF

___

ANGELOV, Alexander Borislavov, Conversion and Empire: Byzantine Missionaries, Foreign Rulers, and Christian Narratives (ca. 300-900), PhD Thesis, The University of Michigan, 2011.
AVCI, Casim, “Kudüs”, DİA, İstanbul 2002, XXVI, 327-329.
AYDIN, Mehmet, Hıristiyan Genel Konsilleri ve II.Vatikan Konsili, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya 1991.
DIEHL, Charles, Bizans İmparatorluğu Tarihi, (çev. A. Göke Bozkurt), İlgi Yayınları, İstanbul 2006.
DVORNIK, Francis, “The Significance of the Missions of Cyril and Methodius”, Slavic Review, 23/2 (June 1964), Cambridge University Press, 195-211.
DŽUROVA, Axinia, "Once Again about the Iconography of Bulgarian Rulers Prince Boris (Knyaz Boris) and King Simeon (Tsar Simeon)—9th–10th Century", The Journal Of Oriental Studies, The Institute of Oriental Philosophy, Vol. 22, 2012, 157-171.
ERGİN, Muharrem, Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 2016.
EROĞLU, Engin, “Orhun Abidelerine Göre Adil Hükümdarın Vasıfları”, Turkish Studies, 13/1, 2018, 29-38.
FEHÉR, Géza, Bulgar Türkleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1984.
FISCHER, Markus, “Feudal Europe, 800-1300: Communal Discourse and Conflictual Practices”, International Organization, 46/ 2, Spring 1992, 427-466.
GÖMEÇ, Saadettin Yağmur, Şamanizm ve Eski Türk Dini, Berikan Yayınevi, Ankara 2016.
GROUSSET, René, Stepler İmparatorluğu: Attilla, Cengiz Han, Timur (çev. Halil İnalcık), Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2. Baskı, Ankara 2015.
GÜNAY, Ünver - GÜNGÖR, Harun, Türklerin Dini Tarihi, Berikan Yayınevi, Kayseri 2015.
KAFESOĞLU, İbrahim, “Türk–Bulgar'ların Tarih ve Kültürüne Kısa Bir Bakış”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, S. 10–11, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1981–1982, 91–123.
KARATAY, Osman, "Tuna Bulgarları", Doğu Avrupa Türk Tarihi, (Editörler: Osman Karatay, Serkan Acar), Kitabevi, İstanbul 2018, 273-294.
KARATAY, Osman, Bulgarlar: Yitik Bir Türk Kavmi, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2018.
KURAT, Akdes Nimet, Rusya Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
LESZKA, Mirosław J., “The Monk versus the Philosopher: From the History of the Bulgarian-Byzantine War 894–896”, Studia Ceranea, Vol. 1, Polska 2011, 55-70.
MANGALTEPE, İsmail, "Avarlar", Doğu Avrupa Türk Tarihi, (Editörler: Osman Karatay, Serkan Acar), Kitabevi, İstanbul 2018, 203-240.
MUTAFÇİEV, Petır, İstoriya Na Bılgarskiya Narod 681-1323, Sofya 1986.
NICOL, Donald M., Bizans ve Venedik: Diplomatik ve Kültürel ilişkiler Üzerine Bir Araştırma, (çev. Gül Çağalı Güven), Sabancı Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2000.
OSTROGORSKY, Georg, Bizans Devleti Tarihi (çev. Fikret Işıltan), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2015.
OYMAK, İskender, "Türk Mitolojisinde Su Kültü", Türk Mitolojisine Giriş, (Editörler: Fatma Ahsen Turan, Meral Ozan), Gazi Kitabevi, Ankara 2017, 83-107.
ÖGEL, Bahaeddin, Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2001.
ÖGEL, Bahaeddin, İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
ÖZDEMİR, Mehmet, “Endülüs”, DİA, İstanbul 1995, XI, 211-224.
RÁSÓNYI, László, Tarihte Türklük, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 3.Baskı, Ankara 1993.
ROUX, Jean Paul, Türklerin Tarihi, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2015.
RUNCIMAN, Steven, A History of the First Bulgarian Empire, G. Bell & Sons, London 1930.
ŠEVČENKO, Ihor, "Religious Missions Seen from Byzantium", Proceedings of the International Congress Commemorating the Millennium of Christianity in Rus'-Ukraine, General Editors: Omeljan Prıtsak and Ihor, Ukrainian Research Institute Harvard University Cambridge, Massachusetts, Vol. XII/XIII, 1988/1989, 7-27.
SPINKA, Matthew, A History of Christianity in the Balkans: A Study in the Spread of Byzantine Culture among the Slavs, American Society of Church History, Vol. 1, Chicago 1933.
STOYANOV, Hristo, İz İstoriyata Na Bılgarskata Tsırkva, Hristiyanstvoto Prez, Sofya 1998.
TAŞAĞIL, Ahmet, Kök Tengri'nin Çocukları, Bilge Kültür-Sanat, İstanbul 2018.
TEKİN, Talat, Tuna Bulgarları ve Dilleri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1987.
THEOPHANES, The Chronicle of Theophanes Confessor: Byzantine and Near Eastern History AD 284-813, Translated by Cyril Mango and Roger Scott, Oxford University Press, New York 1997.
TURAN, Fatma Ahsen, "Eski Türklerde Tek Tanrı İnancı", Türk Mitolojisine Giriş, (Editörler: Fatma Ahsen Turan, Meral Ozan), Gazi Kitabevi, Ankara 2017, 33-48.
TURAN, Osman, Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2015.
ÜREN, Umut, "Büyük Bulgar Devleti", Doğu Avrupa Türk Tarihi, (Editörler: Osman Karatay, Serkan Acar), Kitabevi, İstanbul 2018, 251-271.
YALÇIN, Emruhan, “Türk-Bulgar Ortak Kültürü”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 43, Bahar 2009, 555- 576.
YÜCEL, Mualla Uydu, “İlk Rus Yıllığı “Povesti Vremennıh Let’e Göre X. Yüzyılda Rus-Bizans-Türk Münasebetleri”, Prof. Dr. Işın Demirkent Armağanı, (Editör: Abdülkerim Özaydın vd.), Dünya Yayıncılık, İstanbul 2008, 209-228.