OSMANLI MODERNLEŞME SÜRECİNDE MÜFETTİŞ RAPORLARINA GÖRE ÖĞRETMENLERİN NİTELİKLERİ

Nitelikli öğretmen, kaliteli bir eğitim için vazgeçilmezdir. Türk eğitim tarihinde modernleşme ile birlikte eğitim öğretim usûllerinde önemli değişiklikler yapılmıştı. Bu usûllerin okullarda uygulanması ve yaygınlaştırılması, bu usûllere vâkıf öğretmenlerin varlığı ile mümkündü. Dolayısıyla öğretmen yetiştirme konusunda önemli adımlar atıldığı gibi, öğretmen tayinlerinde de belli esaslar göz önünde tutulmuştu. Çeşitli tarihlerde yayınlanan talimat ve nizamnamelerde öğretmenlerin taşıması gerek nitelikleri belirtilmişti. Maarif Nezareti’nin Tanzimat’tan itibaren teftiş kurumunu işletmeye başlaması ile birlikte eğitimin genel durumu kontrol altına alınmaya çalışılmıştı. Maarif müfettişleri eğitimin genel durumunu rapor ederken öğretmenlerle ilgili de görüşlerine yer vermişlerdi. Raporlardaki bu görüşler Osmanlı eğitim sistemi içinde öğretmenlerin niteliğini ortaya koyacak niteliktedir.

“QUALİFİCATIONS OF TEACHERS ACCORDING TO INSPECTOR REPORTS IN THEOTTOMAN MODERNIZATION PROCESS”

Qualified teacher is indispensable for education. With the modernization in Turkish education history, important changes were made in education and training methods. The implementation and dissemination of these methods in schools was possible with the presence of teachers who were knowledgeable in these methods. Therefore, important steps were taken in teacher training, and certain principles were taken into account in the appointment of teachers. The qualifications that teachers should have were specified in the instructions and regulations published on various dates. After the Ministry of Education started to operate the inspection institution since the Tanzimat, the general situation of education was tried to be controlled. While the education inspectors were reporting the general situation of education, they also included their opinions about the teachers. These views in the reports reveal the quality of teachers in the Ottoman education system.

PDF

___

Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Maarif Nezareti
İstanbul Maarif Müdüriyeti (MF. İMF)
Mektubî Kalemi (MF. MKT)
Tedrisât-ı Ȃliye Kalemi (MF. ALY)
Tedrisât-ı İbtidâîye Kalemi (MF. İBT)
Tedrisât-ı Tâliye Kalemi (MF. TLY)
Darülmuallimîn ve Darülmuallimât-ı İbtidâîye Talimatnâmesi, İstanbul 1332.
Dersaadet Mekâtib-i İbtidâîyesi için Ta’limât-ı Mahsûsadır, Dersaadet 1309.
Düstur Zeyli**
Düstur, C. III***
Maarif Müdürleri İle Vilayet Maarif Müfettişlerinin Vezâifine Müteallik Ta’limat, İstanbul 1326.
Maarif Müdürlerinin Vezâifine Dâir Talimatnâme, İstanbul 1330.
Mekâtib-i İbtidâîye Müfettişlerinin Vezâifine Müteallik Ta’limat, İstanbul 1326.
Mekâtib-i İbtidâîye-i Umûmiye Ta’limatnâmesi, İstanbul 1331.
Mekâtib-i İdadiyeye Mahsus Ta’limatnâme, İstanbul 1327.
Mekâtib-i Sultaniye Ta’limatnamesi, Matbaa-i Ȃmire, İstanbul 1329.
Muallimînin Usûl-i İntihab ve Tayin ve Hidemât-ı Maarifde Sûret-i İstihdam ve Terakkîleri Hakkındaki Lâyiha-i Kanûniyenin Esbâb-ı Mûcibe Mazbatası, İstanbul 1328.
Tedrisât-ı İbtidâîye Kanûn-ı Muvakkati, Matbaa-i Ȃmire, İstanbul 1329.
Tedrisât-ı İbtidâiye Müfettişlerinin Vezâifine Dair Talimatmâme, İstanbul 1330.
Vilayet Maarif Müfettişlerinin Vezâifine Müteallik Talimatnâme, İstanbul 1330.
Kitap ve Makaleler “Darülmuallimât”, Kadın, nr. 22, 9 Mart 1325, 13.
AKYÜZ, Yahya, “Türkiye’de Öğretmen Yetiştirmenin 160. Yılında Darülmuallîm’in İlk Yıllarına Toplu ve Yeni Bir Bakış”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), S.20, Yıl: 2006, 17-58.
AYTEKİN, Halil, İttihat ve Terakki Dönemi Eğitim Yönetimi, Ankara 1991.
ÇELİKTEN, Mustafa, ŞANAL, Mustafa, YENİ, Yeliz, “Öğretmenlik Mesleği ve Özellikleri”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 19, Yıl: 2005/2, 207-237.
ERGİN, Osman Nuri, Türk Maarif Tarihi 1-2, İstanbul 1977.
GÜNDÜZ, Mustafa, “Son Dönem Osmanlı Eğitiminde Disiplin ve Cezalandırma”, Doğu Batı, Yıl:13, S. 53, Mayıs-Haziran-Temmuz 2010, 127- 157.
HİKMET SENİHA, “Musâhabe-i Nisâiye”, Kadın, nr. 1, 13 Teşrînievvel 1324, 5–6.
KODAMAN, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara 1991.
MAHMUD CEVAD, Maarif-i Umumiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı, Matbaa-i Ȃmire 1338.
MÜKERREM BELKIS, “Darülmuallimâtımız”, Kadınlar Dünyası, nr. 179, 22 Haziran 1918, 2–4.
NURDOĞAN, Arzu M., “II. Abdülhamid Döneminde Rumeli’de Maarifin Teftişi”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), S.26, Yıl: 2009 (Güz), Ankara 2011, 193-220.
NURDOĞAN, Arzu M., Modernleşme Döneminde Osmanlı’da İlköğretim (1869-1914), İstanbul 2016.
ÖZKAN, Efnan, Müfettiş Raporlarına Göre İstanbul’da Eğitim-Öğretim 1908- 1918, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.
ÖZKAN, İsa, “Türk Eğitiminde Öğretmen Okulları ve Öğretmen Yeterliliklerine Dair Düşünceler”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, C. 5, S. 15, Kış 2016, s. 19-27.
ÖZTÜRK, Cemil, Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası, Ankara 1996.
ÖZTÜRK, Cemil, Türkiye’de Dünden Bugüne Öğretmen Yetiştiren Kurumlar, İstanbul 1998.
ŞANAL, Mustafa, “Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinin Pedagojik Formasyon Anlayışı”, Sosyal Bilimler Dergisi, C. 5, S. 1, 2003, 197-207.
TAŞER, Seyit, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Öğretmen Yetiştiren Kurumlarda Eğitim Yönetimi ve Denetimi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Konya 2010.
TÜMER ERDEM, Yasemin, “Maarif Nazırı Ahmet Şükrü Bey’in II. Meşrutiyet Dönemi Eğitim Politikalarına Katkısı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 32, Bahar 2015, İstanbul, 23-64.
ÖZTÜRK, Cemil,, “Osmanlı Eğitim Sisteminde Teftiş”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), S.26, Yıl: 2009 (Güz), Ankara 2011, 55-91.
ÖZTÜRK, Cemil,, II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Kızların Eğitimi, Ankara 2013.
TÜRK, İbrahim Caner, “Osmanlı Devleti’nde Öğretim Yöntemlerinin Gelişimi”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 3. Bahar 2009, 267-291.
YANARDAĞ, Ayşe, “Osmanlı’dan Erken Cumhuriyet Dönemine Miras Kalan Bir İlköğretim Meselesi; Muallim Muavinleri”, Turkish History Education Journal, 9(2), 510-531.