MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİNDE AMERİKA’DA BİR SİVİL TOPLUM ÖRGÜTÜ: TÜRK TEAVÜN CEMİYETİ VE BİRLİK GAZETESİ

Sivil toplum kuruluşları geçmişten günümüze her ülkede önemi giderek artan ve toplumsal sorunlara ilgileri nedeniyle demokratikleşmenin göstergesi olarak kabul edilen aktörlerdir. Sivil toplum kuruluşlarının gelişimine tarihsel olarak bakıldığında; modernleşme öncesi dönemi de kapsayan süreçte din temelli hayırseverlik çalışmaları göze çarpmaktadır. Farklı kaynakları olmakla birlikte sivil toplum örgütleri "ötekine merhamet ya da ilgi" ile "hakların ve kamusal olanın tanımlanmasında ve hayata geçirilmesinde" toplumdaki bireysel ve kolektif ilginin örgütsel yansıması olmuştur. Bu noktada yoksullar, hastalar, savaş kurbanları, çocuklar ve toplumsal dayanışma, farklı kültürlerdeki ortak motif olarak sivil toplum kuruluşlarının gelişimini etkilemiştir. Bu çalışmada ele alınan Türk Teavün Cemiyeti de, Amerika'ya göç etmiş Türklerin Kurtuluş Savaşı döneminde kurduğu; temelinde toplumsal dayanışma ve lobicilik faaliyetlerinin yer aldığı bir sivil toplum örgütüdür. Himaye-i Etfal Cemiyeti üzerinden Milli Mücadeleye destek vermiş olan cemiyet, Amerika'daki Müslüman göçmenlerin de topluluk olarak bir arada bulunmalarına ve birlik oluşturmalarına hizmet etmiştir. Çalışma, söz konusu cemiyetin var olmasına doğru ilerleyen tarihsel gelişimi ortaya koyduktan sonra; cemiyetin yayın organı olan Birlik gazetesinin 4 Ağustos 1922 tarihli sayısı üzerinden yapılan analizle de sivil toplum örgütü olmasına ilişkin verileri, birinci el kaynaktan ortaya koymuştur. Böylece, sivil toplum kuruluşlarına ilişkin literatüre orijinal veri sunularak geçmişle bugün arasında yeni bir bağ oluşturulmuştur

A NON-GOVERNMENTAL ORGANIZATION (NGO) IN AMERICA DURING THE WAR OF INDEPENDENCE: TURKISH WELFARE ASSOCIATION AND BIRLIK NEWSPAPER

Non-Governmental organisations (NGOs) gaining more grounds almost in every country over the past years are accepted as the indicator of democracy for their relevance to the social problems. In the overview of the historical development of NGOs, religion-based charity efforts are noticeable including premodern times. While having various sources, NGOs have been the organisational reflection of individual and collective interest in the society for “showing mercy or interest to others” and “identifying and accomplishing the common rights”. At this point, as the common motive among different cultures; needy and sick people, war-victims, children and social solidarity have influenced the evolution of NGOs. Turkish Welfare Association, founded by Turkish people migrating to America (U.S.) during Turkish Independence War (TIW) and subject of this study, is a civil society organisation inspired from social solidarity and lobbying activities. While supporting TIW through the Society for the Protection of Children (Himaye-i Etfal Cemiyeti), Turkish Welfare Association also contributed to the solidarity and unity of Muslim migrants in America (U.S.) This study, by capitalizing primary sources, firstly identifies the historical development of the association and then reveals the findings regarding the association’s civil society identity through a qualitative analysis of “Birlik” Newspaper, a publication of the organization, dated 4th August 1922. Thus a new link is formed between the past and present by presenting the original data to the literature

___

Acehan, I. (2005). “Amerika Birleşik Devletleri’ne İlk Türk Göçüne Zemin Hazırlayan Faktörler”, Doğu Batı, S 32, 221-241.
Acehan, I. (2013). “Amerika Birleşik Devletleri’ne Türk Göçü”, Yeni Türkiye-Türk Dünyası Özel Sayısı II, 9 (53-54), 2946-2953.
Akın, V. (2000). Bir Devrin Cemiyet Adamı Doktor Fuad Umay, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
Akın, V. (2004). “Amerika’da Türk Lobisi: Türk Teavün Cemiyeti”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XX/59, Temmuz 2004, Ankara, 453-522.
Alkış, A. (2000). Sivil Toplum Kuruluşları ve Yasalar- Etik- Deprem 3 Sempozyum, Ed. Zeynel Abidin Kızılyaprak, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 109-111
Arslan, O. (2001). Kurumsal ve Tarihsel Aşamalarıyla Sivil Toplum ve Türkiye Gerçeği. Bayrak Yayınları, İstanbul.
Atauz, A. (1997). “Sivil Toplum ve Devlet”, Ağaçkakan, Güz 32.
Bali, R. N. (2004). Anadolu’dan Yeni Dünya’ya Amerika’ya İlk Göç Eden Türklerin Yaşam Öyküleri, İletişim Yayınları, İstanbul.
Clark, J. (1996). Kalkınmanın Demokratikleşmesi, Çev. Serpil Ural, Türkiye Çevre Vakfı Yayını, Ankara.
Çaha, Ö. (2000). Aşkın Devletten Sivil Topluma, Gendaş Kültür, İstanbul.
Dias, C. (1994). Governance, Democracy and Conditionality: NGO Possitions and Roles, Governance, Democracy and Conditionality: What Role For NGOs?, Ed. Andrew Clayton, An Intrac Publication, Great Britain, 53-65.
Dillon, M.E. (1942). Pressure Groups, American Political Science Review, 36, 471- 481.
Erhan, Ç. (2001). Türk-Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri, İmge Kitabevi, Ankara.
Erözden, O. (1998). “STK’lar ve Hukuki Çerçevede Yenilik Talepleri Üzerine Notlar”, Merhaba Sivil Toplum, Der. Taciser Ulaş, Helsinki Yurttaşlar Derneği Yayını, İstanbul.
Fried, P.P. (1996). PR for Nonprofit Organizations, Ed. Robert L.Dilenschneider, Dartnell’s Public Relations Handbook, The Dartnell Corparation, USA, 268-282.
Güler, Y. (2005). Osmanlı Devleti Dönemi (1795-1914) Türk Amerikan İlişkileri. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 227-240.
Grunenberg, A. (1998). Public Spirit and Civil Society. How to Conceptualize Politics in a Globalizing World, International Review of Sociology, 8(3), 413-423.
Kaya, İ. (2006). “Amerikalı Türkler”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 2006, 4 (2), 1-13.
Kaypak, Ş. (2012). “Yerel Yönetimlerde Katılımcı/Müzakereci Demokrasi Sürecinde Sivil Toplum Kuruluşlarının Önemi”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 8 (17), 171-196.
Kenan, S. (2004). “Amerika’da Müslüman Cemiyetlerin Doğuşu: New Yorklu Müslümanların Dini-Sivil ve Eğitsel Kurumlaşma Süreci”, İslam Araştırmaları Dergisi, Sayı 11, 2004, 105-130.
Keane, J. (1994). Demokrasi ve Sivil Toplum, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Keyman, F. (2004). “Sivil toplum, sivil toplum kuruluşları ve Türkiye”, Sivil Toplum ve Demokrasi Konferens Yazıları No 4, Yay. Haz. Arzu Karamani, İstanbul Bilgi Üniversitesi, Sivil Toplum Kuruluşları Eğitim ve Araştırma Birimi.
Kocabaşoğlu, U. (2000). Anadolu’daki Amerika, İmge Kitabevi, 3. Baskı, Ankara.
Konyalı, N. (2001). “Ahmed Emin Yalman’ın Kaleminden Amerika’daki Göçmen Türkler”, Toplumsal Tarih, Sayı:92, Yaz 2001, 26-30.
Kurat, A. N. (1959). Türk-Amerikan Münasebetlerine Kısa Bir Bakış (1800-1959), Doğuş Matbaası, Ankara.
Mardin, Ş. (2008). Türkiye’de Toplum ve Siyaset, Der. Mümtaz’er Türköne ve Tuncay Önder, İletişim Yayınları, İstanbul.
Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü, Çev. Osman Akınhay ve Derya Kömürcü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
Özbudun, E. (1999). “Türkiye’de Sivil Toplum ve Demokratik Konsolidasyon”, Sivil Toplum Demokrasi ve İslam Dünyası, Ed. Elisabeth Özdalga, Sune Persson, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 111-122.
Sarıbay, A. Y. (1995). Postmodernite, Sivil Toplum ve İslam, İletişim Yayınları, İstanbul.
Sarıkaya, M. (2014). “Dr. Fuat (Umay) Bey’in Amerika Seyahati ve Ermeniler”, Yeni Türkiye, S.60, 1148-1163
Sertel, S. (1969). Roman Gibi 1919-1950, Ant Yayınları, İstanbul.
Şimşek, S. (2004). The Transformation of Civil Society in Turkey: From Quantity to Quality, Turkish Studies, 5(3), 46-74.
Taylor, C. (1990). “Modes of Civil Society”, Public Culture, 3 (1)
Tosun, G. E. (2008). “STK’ların Nasıl Görünmek İstediklerine Karar Vermeleri, Onların Toplumsal Kimliği Açısından Yaşamsal Öneme Sahiptir”, Sivil Toplum Kavramı Tartışmaları, Kaknüs Yayınları, İstanbul, 201-215.
Tosun, G. E. (2006). İzmir’de Sivil Toplum, Alfa Yayınları, İstanbul.
Tunçay, M. (2005). “Sivil Toplum Halkın Duyarlılığını Geliştirmeli”, Sivil Toplumu Konuşmak, Yay. Haz. Lütfi Sunar, Kaknüs Yay. İstanbul, 173-189.
Yavuzer, H. (2009). Amerika’daki Türkler ve Kurmuş Oldukları Türk Dernekleri, ZfWT. 1(1), 171-198.
Yaylalıer, D. (1998) “Türk-Amerikan İlişkilerinde Amiral Mark Bristol’un Rolü 1919- 1927, Türk Yurdu, C.18, S.125 Ocak, 38-43.
Yıldırım, İ. (2004). Demokrasi Sivil Toplum Kuruluşları ve Yönetişim, Seçkin Yayınları, Ankara.
Yücekök, N. (1998). “Türkiye’de Sivil Toplum Örgütleri Gelişiminin Toplumsal Aşamaları ve Süreci”, Tanzimattan Günümüze İstanbul’da STK’lar, A. N. Yücekök, İ. Turan, M. Ö. Alkan, Tarih Vakfı Yay., İstanbul, 13-45.