CUMHURİYET DÖNEMİNDE ELEŞKİRT İLÇESİNİN İDARİ YAPISI VE NÜFUSU (1923-1970)

Doğu Anadolu Bölgesi'nin alan bakımından büyük şehirlerinden birisi olan Ağrı'nın ilçelerinden Eleşkirt, hem nüfus hem idarî açıdan önemli bir durum arz etmektedir. Tarih boyunca birçok kültüre ev sahipliği yapmış olan Eleşkirt, nüfus artış hızı bağlamında Türkiye'de önde gelen ilçelerden birisidir. Cumhuriyet döneminde nüfus artış miktarı yüksek olan ilçenin idarî yapısında birtakım değişiklikler yapılmıştır. Bu makalede Osmanlı döneminden başlamak üzere 1970 yılına kadar Eleşkirt'in idari yapısındaki ve nüfusundaki değişimler kapsamlı bir biçimde ele alınmıştır. Bilhassa idarî alandaki düzenlemelere bağlı olarak Eleşkirt'in nahiye ve köylerinin statülerinde birtakım değişikliklerin ve yeniliklerin olduğu görülmektedir. Bu durum, doğal olarak nüfus artış hızını da etkilemiştir. Makalenin diğer konusu olan nüfus alanındaki gelişmeler de ayrı bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Bu eser başta arşiv kayıtları, Resmî Gazete ve TÜİK verileri olmak üzere; araştırma ve inceleme eserlerinden yararlanarak oluşturulmuştur

ADMINISTRATIVE STRUCTURE AND POPULATION AT THE ELESKİRT DISTRICT IN THE REPUBLICAN ERA

One of the major cities in the area of the Eastern Anatolia Region Ağrı has a district and this is Eleşkirt. Eleskirt is very important area in terms of both population and administration. Eleskirt, which has hosted many cultural heritage throughout history, is one of the leading district of Turkey in the context of population growth rate. During the Republican period some changes had been made in the administrative structure of the city, which population was high. In this article, from the Ottoman period until 1970 changes in the administrative structure and population of Eleskirt, have been extensively studied. Particularly in relation to administrative regulations, it seems that there are some changes and innovations in the status of the townships and villages of Eleskirt. Naturally, this situation also affected the population. In this essay developments in the population also have been subjected to a separate evaluation. This work was created mainly archive records, Official Gazette and TSI data and by research and investigation works

PDF

___

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
BCA, Fon Kodu 30-11-1-0/37-38-6.Yer No ve Tarihi,09.01.1928.
BCA, Fon Kodu 30-11-1-0/93-2-7. Yer No ve Tarihi,21.01.1935.
BCA, Fon Kodu, 30- 11-1-0/175-12-11- Yer No ve Tarihi, 19.02.1947
BCA, Fon kodu, 30-11-1-0/189-4-4, Yer No ve Tarihi, 19.02.1947
BCA, Fon kodu, 30-11-1-0/204-10-7, Yer No ve Tarihi, 09.04.1949
BOA, İ.DH 1216/95221.H 13.07.1308
BOA,BEO 693/51955.H.26.04.1313
BOA,BEO 3784/283759.H.19.07.1328
BOA,BEO, 4094-307047.H.26.10.1330
BOA,BEA,DH.MKT 1859- 114.H.11.01.1309
BOA,İ.DH 1482-36.H.17.07.1328
BOA,İ.DH, 1455-40.H.04.04.1325
BOA,İ.DH, 1462-34.H.25.12.1325
BOA,İ.DH1482-36 .H.17.07.1328
BOA,İ.DH 696-31-182-29.11.1335
BOA,İ.DH 696-31-182-29.11.1335
BOA,İ.DH 1499 – 51.H.21.07.1331
T.C. Resmi Gazete
Yurt Ansiklopedisi İl İl Türkiye, Dünü, Bugünü, Yarını, c.VII, İstanbul: Anadolu Yayınları, 1983.
Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE), 1927 Umumi Nüfus Sayımı
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1941). 20 Ekim 1940 Genel Nüfus Sayımı. İstanbul: Devlet Basımevi
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1953). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. Ankara: Devlet Basımevi
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1950). 22 Ekim 1950 Genel Nüfus Sayımı. Ankara: Devlet Basımevi
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1960). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. İstanbul: Devlet Basımevi
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1963). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. Ankara: Devlet Basımevi
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1968). 24 Ekim 1965 Genel Nüfus Sayımı. Ankara: Devlet Basımevi
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1970). 25 Ekim 1970 Genel Nüfus Sayımı Ağrı İli. Ankara: Devlet Basımevi
Alpaslan, İ (1995). Her Yönüyle Ağrı, Ankara: Tutibay Yayınları.
Demirel, M. (2008). Doğu Anadolu ‘da İdari Yapılanma (1877-1878 Osmanlı – Rus
Savaşı’ndan Sonra), Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 37,ss. 247-258.
Hatunoğlu, T. (1967). Ağrı Eleşkirt Havzası Sularının Ziraat Sulamada Kullanılmasının
Ekonomik Analizi (Basılmamış doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Gençoğlu, M. (2011). 1864 ve 1871 Vilâyet Nizamnamelerine Göre Osmanlı Taşra İdaresinde Yeniden Yapılanma, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2/1, ss.29-50.
İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM). “Ağrı Maddesi”, İstanbul. Karataş, Y ve Kaya, F. Erzurum Vilayeti Bayazıt -Diyadin-Karakilise Tutak Ve Eleşkirt
Kasabalarının 1913 Yılı Sıhhi Ve İçtimai Coğrafyası, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt: 7 Sayı: 29, s.562-572.
Karataş, Y. (2010). XIX. Yüzyılın Sonlarında Bayazıt Sancağının Demografik Yapısına
Dair Tespitler. Tarih Dergisi. 52/2, ss.103-122. Karpat, K. H. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 2003.
Sanal, R. (1998). Tarihi Gelişimi İçerisinde Türk Anayasalarında Genel Yönetimin Taşra Örgütüne İlişkin Düzenlemeler ve Yönetim Desenindeki Değişmeler, Ankara Üniversitesi İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi, 6, ss.173-200.
Köse, M. (2010). 1927 Nüfus sayımı ve sonuçlarının Değerlendirilmesi,(Basılmamış Yüksek lisans Tezi),Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim dalı.
Saylan, K. (2014). Gümüşhane İdari Sosyal ve Ekonomik Tarih(1850- 1918),Gümüşhane Üniversitesi Yayınları.
Sezen, T. (2006). Osmanlı Yer Adlar (Alfabetik Sırayla), Ankara: Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü Yayınları.
Teyfur, E. (1992). Eleşkirt İlçe Merkezinin Coğrafi Etüdü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi),Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı, Erzurum.
Torun, S.F. (2005). Tanzimat’tan Meşruyiet’e Türkiye’de Kaza Yönetimi (1842- 1876), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi),Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tutar, H. (Editör (2013). Ağrı’nın Sosyo-Ekonomik Durumu ve Uygun Yatırım Alanları. Kars: Serhat Kalkınma Ajansı Ağrı Yatırım Destek Ofisi.