Hâfız-i Şîrâzî Kimdir?

Hâfız-i Şîrâzî Fars edebiyatının en büyük ve en ünlü gazel şairidir. Şöhretine rağmen yaşamı hakkında çok az bilgi bulunmaktadır. Mevcut bilgiler de şiirleri gibi müphemdir. Öğrenimi sırasında Kur’ân ezberlediği için Hâfız lakabını almıştır. Hayatının büyük bölümü sıkıntı içinde geçmiştir. Gazellerinde konu bütünlüğü olan şairin dili akıcı, yumuşak ve coşkundur. Sa‛dî-i Şîrâzî gibi bütün İslam âlemine tesir etmiş ve divanına birçok şerh yazılmıştır. Hâfız’ın divanı Osmanlı dönemindeki medrese ve mahfillerde okunup tartışılmıştır. Hâfız kaside, rubâî ve kıtalar yazmasına rağmen şöhrete gazelleriyle ulaşmıştır. Gazellerinde mecazî anlamlar taşıyan aşk ve şarap mevzularını ele alan Hâfız başka şairlerin beyitlerini tazmin etmiştir. Hâfız da birçok şair gibi kendinden önceki veya dönemindeki bazı şairlerden etkilenmiştir. Hâcû-yi Kirmânî, Selmân-i Sâvecî, Hayyâm, Mevlânâ ve Sa’dî bu şairlerden bazılarıdır. Tasavvufa ilgi duyan Hâfız’ın tarikatı ve şeyhi hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Bu makalede Hâfız’ın hayatı ve şahsi ahvali, şiiri ve düşüncesi, irfanı, muhalif ve karşıtları, mezarı ve divanındaki fal konusu hakkında detaylı bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hâfız-i Şîrâzî, Gazel, Tasavvuf, Fars Edebiyatı

PDF

___

Lütfalî b. Âkâhân Âzerbîgdilî, Âteşkede-i Âzer, Çâp-i Cafer Şehîdî, Çâp-ı Ofset-i Tahran, 1337.
Hamza b. Alî Âzerî-i Tûsî, Müntehab-i Cevâhirü’l-Esrâr, Be Zamîme-i Eş’atü’l-Lemaât-i Abdurahmân b. Ahmed-i Câmî, Çâp-i Sengî, 1362.
Takiyüddîn Muhammed b. Muhammed Evhadî-i Belyânî, Arafâtü’l-Âşıkîn, Nüsha-i Aksî Ez Nüsha-i Hatî-i Kitâbhâne-i Melik, No: 5324.
Abdurahmân b. Ahmed-i Câmî, Nefehâtü’l-Üns, Çâp-i Mahmûd Âbdî, Tahran, 1370.
Hâcî Halîfe, Şemseddîn Muhammed Hâfız, Dîvân, Çâp-i Pervîz Hânlerî, Tahran, 1362.
Şemseddîn Muhammed Hâfız, Dîvân, Çâp-i Muhammed Kazvînî ve Kâsım Ganî, Tahran, 1320.
Bahâeddîn Hüremşâhî, Hâfıznâme: Şerh-i Elfâz, E’lâm, Mefâhîm-i Kilîdî ve Ebyât-i Doşvâr-i Dîvân-i Hâfız, Tahran, 1366.
Ahmed b. Muhammed Hâfî, Mücmel-i Fasîhî, Çâp-i Mahmûd Ferruh, Meşhed, 1339-41.
Handmîr, Alî Deştî, Nekşî Ez Hâfız, Tahran, 1380.
Muhammed b. Es’ad Devânî, Şerh-i Yek Gazel-i Hâce Hâfız, Armağân, Yıl 21, 1319.
Devletşâh-i Semerkandî, Kitab-i Tezkiretü’ş-şuarâ, Çâp-i Edward Browne, Leiden, 1319.
Muhammed Emîn Riyâhî, Golgeşt, Tahran, 1368.
Muhammed Sûdî, Şerh-i Sûdî Ber Hâfız, Tercüme İsmet Sıtârzâde, Tahran, 1366.
Şucâ’, Enîsü’l-Nâs, Çâp-i Îrec Efşâr, Tahran, 1356.
Zebihullâh Safâ, Târîh-i Edebiyât Der Îrân ve Der Kalemrû-i Zebân-i Pârsî, C.3/2, Tahran, 1378.
Kâsım Ganî, Bahs Der Âsâr ve Efkâr ve Ahvâl-i Hâfız, C.1, Tahran, 1321.
Ali b. Hüseyin Fahrüddîn Safî, Letâifü’l-Tevâif, Çâp-i Ahmed Gülçîn Meânî, Tahran, 1336.
Abdülnebî b. Halef Fahrüzamânî, Tezkire-i Meyhâne, Çâp-i Ahmed Gülçîn Meânî, Tahran, 1362.
Muhammed Kâsım b. Gulâ Alî, Ferişte, Târîh-i Ferişte (Gülşen-i İbrahimî).
Muhammed Nasîr b. Cafer Fürset-i Şîrâzî, Âsâr-i Âcem, Çâp-i Sengî-i Bombay, 1354.
Muhammed-i Kazvînî, “Bazî Tezmînhâ-i Hâfız”, Yâdigâr, Yıl 1, 1323.
Fetullâh Müctebâî, Şerh-i Şiken Zülüf Ber Havâşî-i Dîvân-i Hâfız, Tahran, 1386.
Muhammed Muîn, “Emîr Hüsrev-i Dihlevî” Mihr, Yıl 8, 1331.
Muhammed Muîn, Hâfız-i Şîrîn Sohen, Be Kûşiş-i Muhdehet Muîn, Tahran, 1369.
Rızâkulî b. Muhammed Hâdî Hidâyet, Tezkire-i Riyâzü’l-Ârifîn, Çâp-i Mihr Ali Gorgânî, Tahran, 1344.
Rızâkulî b. Muhammed Hâdî Hidâyet, Mecma’u’l-Fusahâ, Çâp-i Mezâhir Musafâ, Tahran, 1336-40.
Arthur John Arberry, Classical Persian Literature, London, 1967.