TÜRK VE LEH ATASÖZLERİNDE TEMBELLİK KAVRAMI

Her dil, onun aracılığıyla iletişim kuran toplumun kültürünü yansıtır. Kuşaktan kuşağa aktarılan en önemli kültür unsurlarınan birisi de atasöz leridir. Atasözleri okuma yazma bilinmeyen zamanlarda bir hukuk rolü taşımıştır. Aynı zamanda sonraki nesillere çevreleyen dünya ve sosyal yaşam ilkeleri hakkında bilgi verir. Hangi olayların, davranışların iyi ol duğunu ve övgüyü hak ettiğini, hangilerinin ise kınandığını ve cezalandı rıldığını gösterirler. Kültürel farklılıklara ve farklı dillerin kullanılmasına rağmen, insan yaşamının öyle yönleri vardır ki tüm topluluklar için ortak tır. Bu yönlerden biri, tembelliğin algılanması ve onun olumsuz şekilde değerlendirilmesidir. Bu analiz Türk ve Leh atasözlerinde korunan tembellik algısıyla il gilidir. O, hem analiz edilen dillerde hem de kültürlerde kınanır. Buna ek olarak, atasözleri tembellik etmenin ve görevlerinden kurtulmanın olum suz sonuçlarını gösterir. Türk dilinde yaklaşık 100 atasözünün konusu olan gayretin aksine, tembellik için az bir kısım ayrılmıştır. Aynı şey Leh atasözleri için de geçerlidir. Ancak incelenen ikinci dilde bulunmayan atasözleri de vardır. Sadece Türkçede mutluluğun tembel insanlara gittiği ayrıca işini iyi yapamayan bir kişiyi zorlamaya karşı uyarıldığı vurgulan maktadır. Lehçede ise iş sırasında ve yemek yerken davranışlara dikkat edilir. Tembel insanlar da hak ettikleri dinlenmeyi takdir edemezler, çünkü asla işten yorulmazlar (sadece kendi tembelliklerinden). Her iki dilde de, hak ettiği dinlenmeye ve servete yol açan çalışkanlığın övgüsü ele alınır ayrı ca dilencilik yapan tembeller hor görülür.

The Concept of Idleness in Turkish and Polish Proverbs

Each language reflects the culture of the society that communicates through it. The most important elements of a culture which passed down from generation to generation are recorded in the form of proverbs. These proverbs in nonliterate times substituted for unwritten law. They were passed on to subsequent generations, presenting knowledge about the surrounding world and the principles of social life. They showed what is good and what deserves praise, and what should be condemned and punished. Despite the cultural differences and the use of different languages, there are aspects of human life that are common to all communities. One such aspect is the perception and negative valuation of idleness. This analysis concerns the perception of idleness preserved in Polish and Turkish proverbs. It is condemned in both languages and cultures in question. In addition, proverbs show the negative consequences of lazing around and neglecting your duties. Unlike diligence, which is the subject of about a hundred proverbs in the Turkish language, a low number is devoted to laziness. The situation is similar in Polish. Nonetheless, there are also proverbs whose content cannot be found in the second analyzed language. Only Turkish proverbs emphasize that happiness is conducive to lazy people, and also warn against forcing a person who is unable to do his job well. In Polish, however, attention is paid to behaviors during work and eating. The lazy man is also denied the right to eat food which he has not earned. Lazy people are also unable to appreciate the well-deserved rest, because they are never tired of work (only of their own laziness). In both languages we deal with the praise of hard work, which leads to well-deserved rest and wealth. In addition, lazy panhandlers are despised.

PDF

___

Adalberg, S. (1889-1894). Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, [Lehçe Atasözleri, Benzetmeler ve İfadeler Kitabı], Varşova: Druk Emila Skiwskiego.

Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I, II. İstanbul: İnkılâp Kitapevi Yayın.

Aksoy, Ö. A. (2004). Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler I,II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Albayrak, N. (2009), Türkiye Türkçesinde Atasözleri. İstanbul: Kapı Yayınları.

Bartmiński, J. (1991). Projekt i założenia ogólne słownika aksjologicznego [Aksiyolojik sözlüğün tasarımı ve genel varsayımları], [w:] Język a kultura [Dil ve kültür], t. 2 – Zagadnienia leksykalne i aksjologiczne, red. J. Puzynina, J. Bartmiński, Wrocław 1991, 198.

Berner, J. (1992). Mądrej głowie dość...przysłowie [Akıllı başa... bir atasözü yeter], Łomża, Oficyna Wydawnicza Stopka.

Dawne powiedzenia i przysłowia, [Eski söyleyişler ve atasözleri], Erişim: http:// www.laliny.hekko24.pl/powie.htm#15 11.02.2017.

Doğan, A. (1978). Anlambilimi ve Türk Anlambilimi. Ankara: AÜ DTCF Yayınları: 217.

Doğan, A. (2009). Her Yönüyle Dil. Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Elçin, Ş. (2004). Halk Edebiyatına Giriş. (Gözden Geçirilmiş İlaveli Yeni Baskı) http://esgici.net/022_009/Halk%20Edebiyatina%20Giris%20%20Sukru%20 Elcin.pdf. Erişim: 2.11.2017.

Gönen, S. (2006). “Manzum Atasözü Kavramı Üzerine Değerlendirmeler”: Selçuk Üniversitesi/Seljuk University Fen-Edebiyat Fakültesl/Faculty of Arts and Sciences Edebiyat Derglsi/ Joumal of Social Sciences, Yıl/Year: 2006, 16, 249- 258.

Masłowscy, Danuta i Włodzimierz (2000). Księga Przysłów Polskich [Lehçe Atasözleri Kitabı], Kęty, Wydawnictwo Antyk.

Masłowscy, Danuta i Włodzimierz (2003). Przysłowia polskie [Lehçe Atasözleri], Katowice, Wydawnictwo Videograf Edukacja sp. z o. o.

Parlatır, İ. (2007). Atasözleri. Ankara: Yargı Yayınevi.

Stanek, K. B. (2017). “Türk Dilinde Korunan Ahlaki Değerler - Yabancı Dil Eğitiminde Atasözlerinin Rolü”. Demokratik Değerler Eğitimi. Nevide Akpinar Dellal (ed.), Germany: LAP Lambert. 149-173.

Stanek, K. B. (2018). “Türk ve Leh Atasözleri Örneğinde Eskiden Bugüne Kadar İş ve Çalışma Meselesi” (Yayınlanmamış bildiri) 6-8.11.2018 Ankara, Cultural Memory Symposium (Kültürel Bellek 2018).

Stanek, K. B. (2019). “Türk Atasözlerinde Birlik ve Yalnızlık Kavramları Örneğinde Dilde Yaşayan Kültür”. Kültürel Bellek; Ankara 2019, 383-404.

Stefańska-Jokiel, K. (2006). Skarbiec przysłów. Przysłowia polskie, polskie [Atasözlerinin Hazinesi. Lehçe Atasözleri], Erişim: http://cyfroteka.pl/ebooki/Skarbiec_przyslow__Przyslowia_polskie-ebook/p2678i4916 Erişim: 11.02.2017.

Śwırko, S. (1975). Na wszystko jest przysłowie [Her şey için atasözü var], Poznań, Wydawnictwo Poznańskie.

TDK web sayfası: http://www.tdk.gov.tr, Erişim: 07.01.2020.

Türközü, S. G. “Türkiye’deki Korece Eğitimi ve Kültürel Yönden Korece ile Türkçenin Karşılaştırılması” Erişim:http://www.ayk.gov.tr/wp-conttent/uploadas/2015/01/turkozu-s.goksel-kültürel-yönden-korece-ile-türkçenin-karşılaştırılması.pdf Erişim: 08.02.2017.

Yurtbaşı, M. (1993). A Dictionary of Turkish Proverbs. Ankara: Turkish Daily News.