Bu çalışmada Sibirya halklarının çalgı aletleri konu edinilmekte, dinî ritüellerde kullanılan çalgı aletleri ise çalışma çerçevesinin dışında tutulmaktadır. Özellikle Sibirya’nın Türk halkları Altaylılar, Hakaslar, Tuvalar, Yakutlar ve diğer Türk halklarının çalgı aletlerine ait sıra dışı ve ilgi çekici bilgiler yer almaktadır. Türk destan geleneğinde farklı türlerdeki çalgı aletleri önemlidir. Günümüzde Sibirya’nın Türk halkları ve diğer komşu halkların modern müzik icraları ve orkestralarında kullanılan birçok enstrümanın atası (prototip) sayılan çalgı aletlerinin orijinallerine dair bilgiler herkesin ilgisini çekecektir. Çalgı aletleri telli, üflemeli, vurmalı ve kendi kendine ses çıkaranlar gibi yapılış ve icra tarzlarına göre birkaç gruba ayrılmaktadır; ayrıca her grup da kendi içinde icra yöntemi bakımından farklılık göstermektedir: örneğin, telli bir çalgı aleti yay ile pizzicato, yani teller parmakla çekilerek ya da şelpe tarzı olarak bilinen parmakla sadece tele dokunarak çalınabilmektedir. Üflemeli çalgılarda da havayı çalgı aletine üfleyerek veya tam tersi icracının havayı kendi içine çekmesi şeklinde farklı icra tarzları görülmektedir. İcra bağlamlarına göre de bazı farklılıklar görülmektedir, örneğin kimi çalgı aletlerinin bayram kutlamalarında, kimilerinin sıradan vakitlerde, kimilerinin ise avlarda hayvanların seslerini taklit etmek amacıyla kullanıldığı; bazılarının ancak usta icracılar tarafından, bazılarının ise herkes tarafından çalınabildiği; epik türkülerin (destanların) anlatılmasında çalgı aletinin melodisinin eşlik ettiği, kimi zamanda sözsüz olmak üzere sadece çalgı aletinin melodisinin dinlendiği görülmektedir. Çalgı aletleri yapıldıkları malzemeler ve yapılış yöntemleri, kendilerine has özellikleri, icra tarzları ve bağlamları, akort yöntemleri ve çıkardıkları sesler bakımından incelenmekte, Sibirya’nın Türk halkları ve diğer komşu halkların çalgı aletlerinin birbirleri ile taşıdıkları ortak özellikler de ele alınmaktadır. Bazı çalgı aletlerinin ses kalitesinin ve icra alanlarının iyileştirilmesine yönelik çalışmalar yapıldığı, ender rastlanan aletlerin ise en kısa sürede detaylı şekilde ses kayıtlarının alınması ve özelliklerinin tespit edilmesinin gerekliliği vurgulanmıştır.

This work encompasses the topic of Siberian musical instruments outside the framework of their use in religious rituals. The paper contains interesting information about the instruments of the Siberian Turkish peoples namely as Altays, Hakkas, Tuvans and Yakuts and the musical tools indigenous to these people. In the Turkish epic tradition, different instruments have importance. Today’s Siberian Turkish people and their surrounding people’s instruments used in modern music performances and orchestras and instruments considered prototypes will draw attention of everyone. Percussion instruments can be divided into several groups: stringed, woodwinds, percussion and self-playing. Only, each group of instruments has different ways of being played; for example – one might play the stringed instrument in different ways - with a bow, or by using the pizzicato (by plucking the instrument with one’s fingers), or shelpe - by percussive tapping. Woodwind instruments also had some variations, some of these musical instruments were played by exhaling, i.e. blowing into them, and other instruments were played by inhaling. As an example of the diversity of the instruments, some people played these instruments for festival celebrations, some in their daily lives, some used the instruments during a hunt to imitate the noises of various animals, some instruments could be played by everyone, and some were used in epic tale songs (musical sagas) here the instrument was chosen to accommodate the story being told. In this study, the way the instruments were made, the materials they were made of and their particular specifications, their way of being played, structures, their ways of tuning, and the kinds of sounds they produced are studied. It is clear to see that Siberian’s Turkish and other neighbouring people’s instruments resemble each other in many ways. Some instrument’s sound quality and playability have been improved. This work also touches on the need to quickly make recordings of the rarest of these instruments to establish and preserve them.