Hasan GÜRGÜN

“SANCHO’NUN SABAH YÜRÜYÜŞÜ”NÜN RUS BİÇİMCİLİĞİ AÇISINDAN ELEŞTİRİSİ

Rus biçimciliği; bir eserin edebîliğini, eserden hareket ederek kendine özgü kavramlarla ortaya koymaya çalışan nesnel bir eleştiri yöntemidir. Bu eleştiri yöntemine göre edebîlik; şiir ve şiire yakın türlerde “alışılmışın kırılması”, roman ve romana yakın türlerde ise “süje”nin kurgulanışı ile sağlanır. Alışılmışın kırılması; bir metinde, günlük dilde kanıksanan yapılardan farklı dilsel formların oluşturulmasıdır. Süje ise olay ve durumların gerçekte olması beklenenden farklı şekilde organize edilmesidir. Alışılmış bir yapı okur tarafından otomatik bir şekilde algılanır, bu yüzden de yapı fark edilmez hâle gelir ve beklenen edebî etki ortaya çıkmaz. Otomatik algılamanın zararlı etkisi ancak bu olumsuz durumun ortadan kaldırılmasıyla yani alışılmış yapının farklılaştırılmasıyla aşılabilir. Temel olarak bu iki düzenleme, metnin otomatik algılanmasının önüne geçip onu algılanır hâle getirir ve edebîliği sağlar. Haldun TANER, Türk hikâyeciliğinin öncü ve önemli bir yazarıdır. Modern hikâye tekniklerini ustaca kullanan yazar, edebîliği eserlerinde etkili ve özgün şekilde yaratmıştır. Kahramanının bir köpek olduğu “Sancho’nun Sabah Yürüyüşü”, yazarın edebîliği sağlamada dikkat çekici ve özgün kullanımlar sergilediği bir hikâyesidir. Bu çalışmanın amacı, “Sancho’nun Sabah Yürüyüşü”nün Rus biçimciliği açısından eleştirisidir. Hikâyede, edebîliğin nasıl oluşturulduğu alışılmışın kırılması ve süje kavramlarından hareketle örnekler üzerinden ortaya konmaya çalışılmıştır. Hikâyedeki yapı, bu kavramlar açısından incelenmiş ve edebîliğin nasıl yaratıldığı metinden hareketle aydınlatılmak istenmiştir. Eleştirinin sonunda ise hikâyenin edebî boyutu ile ilgili Rus biçimciliği açısından bir sonuca ulaşılması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Haldun TANER, Sancho’nun Sabah Yürüyüşü, Rus biçimciliği, eleştiri, nesnel eleştiri.

Critique of “Sancho’s Morning Walk” in terms of Russian Formalism

Russian formalism is an objective method of criticism that tries to reveal the literariness of a work with its own unique concepts based on the work. According to this criticism method, literature is provided by the construction of “defamiliarization” in poetry and genres close to poetry, and “syuzhet” in genres close to novels and novels. Defamiliarization is the creation of linguistic forms in a text that are different from the structures that are taken for granted in daily language. Syuzhet is the term connoting that events and situations are organized differently from what is actually expected to happen. A familiar structure is automatically perceived by the reader, as a result of which the structure becomes invisible and the expected literary effect does not occur. This harmful effect of automatic detection can only be overcome by differentiation of the usual structure. These two techniques prevent the automatic perception of the text, make it perceptible and provide the literarily. Haldun Taner is a pioneer and important writer of Turkish narrative. The author, who skillfully uses modern story techniques, has created the literary style in his works in an effective and original way. “Sancho’s Morning Walk”, in which the protagonist is a dog, is a story in which the author exhibits remarkable and original uses in providing literature. The aim of this study is to criticize “Sancho’s Morning Walk” in terms of Russian formalism. It has been tried to reveal how the literature is created in the story, based on the defamiliarization and syuzhet techniques. In the story, how syuzhet was formed and how the defamiliarization principle was applied are tried to be revealed through examples. The structure in the story has been examined in terms of these concepts and it has been tried to explain how the literature was created. It has been tried to reach a conclusion in terms of Russian formalism regarding the literary dimension of the story.

Keywords:

Haldun Taner, Sancho’s Morning Walk, Russian formalism, criticism, objective criticism,

PDF

___

Alangu, T. (1965). Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman 1940-1950 Antoloji/ Cilt:3. İstanbul: İstanbul Matbaası.
Arslan, A. (2014). Felsefeye Giriş. Ankara: Adres Yayınları.
Cervantes, M. (2012). La Mancha’lı Yaratıcı Asilzade Don Quijote (Çev. Roza Hakmen). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Cevizci, A. (2017). Büyük Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
Çeker, A. (2017). “Çevirmenin Önsözü”. Don Kişot Nasıl Yapıldı (Çev. Alper Çeker). İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları, 5-10.
Çeker, A. (2020). Bilim Kurgu Tekniği. İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları.
Eichenbaum, B. (1994). Edebiyat Kuramı – Rus Biçimciliği – (Çev. Sedat Umran). Ankara: Yaba Yayınları.
Enginün, İ. (2013). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Eyhenbaum, B. (2016). “’Biçimsel Yöntem’in Kuramı”. Yazın Kuramı Rus Biçimcilerinin Metinleri (Çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 31-70.
İnalcık, H. (2002). “Hermenötik, Oryantalizm, Türkoloji”. Doğu Batı Düşünce Dergisi: Oryantalizm-I. Ankara: Doğu Batı Yayınları, Sayı:20, 13-39.
Jakobson, R. (2016). “Önsöz Bir Şiir Sanatı Bilimine Doğru”. Yazın Kuramı Rus Biçimcilerinin Metinleri (Çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 13-16.
Jameson, F. (2019). Dil Hapishanesi – Yapısalcılığın ve Rus Biçimciliğinin Eleştirel Öyküsü (Çev. Mehmet H. Doğan). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kaplan, M. (2008). Hikâye Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları. Milliyet (1964, 12 Ocak). Pazar İlâvesi. İstanbul: Sayı: 4894.
Moran, B. (2014). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
Parer, Ö. (2004). Rus Biçimciliği ve Şklovski. Ankara: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Parla, J. (2012). “Sunuş”. La Mancha’lı Yaratıcı Asilzade Don Quijote (Çev. Roza Hakmen). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 9-29.
Şklovski, V. (2017). Don Kişot Nasıl Yapıldı (Çev. Alper Çeker). İstanbul: Altıkırkbeş Yayınları.
Şklovski, V. (2016). “Teknik Olarak Sanat”. Yazın Kuramı Rus Biçimcilerinin Metinleri (Çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 71-90.
Şklovski, V. (2016). “Öykünün ve Romanın Kuruluşu”. Yazın Kuramı Rus Biçimcilerinin Metinleri (Çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 160-185.
Taner, H. (2015). Sancho’nun Sabah Yürüyüşü. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
TDK (2019). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Todorov, T. (2016). “Sunuş”. Yazın Kuramı Rus Biçimcilerinin Metinleri (Çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 17-28.
Tomaşevski, B. (2016). “Tema Örgüsü”. Yazın Kuramı Rus Biçimcilerinin Metinleri (Çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 247-287.
Tunalı, İ. (2011). Estetik. İstanbul: Remzi Kitabevi.
YKY (2010). Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi – Cilt II. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Yücel, T. (2012). Eleştiri Kuramları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Wellek, R. Ve Warren A. (2011). Edebiyat Teorisi (Çev. Ömer Faruk Huyugüzel). İstanbul: Dergâh Yayınları.