Ömer KARAOĞLU

"Türk Yurdu"nda ilginç bir misafir: Parvus Efendi ve Osmanlı iktisat-maliyesi

Bu çalışma Parvus’un (Alexander Israel Helphand) ekonomiye dair fikir ve önerileri ile son dönem Osmanlı entelektüel yaşamına etkileri hakkındadır. Birçoğu Parvus’u radikal bir gazeteci ve Trotsky’nin düşüncelerini etkilemiş Marksist bir teorisyen olarak tanır. Lenin, Trotsky, Lüxemborg onun arkadaşlarıydı. O, 1905 Rus devriminde bir devrimci ve Almanya’da bir sosyal demokrattı. Parvus İstanbul’a bir Alman gazetesinin muhabiri olarak geldi ve Türkiye’de 1910-1914 arasında dört yıl geçirdi. Jön Türk liderleriyle ilişkiler kurdu ve düşüncelerini etkiledi. Yanı sıra Balkanlar ve Rusya’da sosyalist ve milliyetçi hareketlerle ilgilendi ve Ermeni ve Yunan devrimcileriyle ilişkiler geliştirdi. Osmanlı gazetelerinde ve özellikle Türk Yurdu’nda Osmanlı ekonomisi ve mali sorunları üzerine yayınlanan makalelerini biliyoruz. O, Türkiye’de demokrasinin bir milli ekonomi yaratması ve geliştirmesine vurgu yapmıştı. Liberal teori ve uygulamaların Osmanlı Devleti’ni tahrip ve yıkıma götüreceğini iddia etmekteydi.

An interesting quest in "Türk Yurdu": Parvus Efendi and Ottoman economy / finance

This article about the economics ideas and offers of Parvus (Alexander Israel Helphand) is on his effects in the late Ottoman intellectual life. Most of people know Parvus as a radical journalist and Marxian theoretician who influenced on Trotsky’s thought. Lenin, Trotsky, Luxemborg were his friends. He was a revolutionary in the Russian Revolution of 1905 and a social democrat in Germany. Parvus came to İstanbul as a German newspaper’s journalist and spent four years between 1910-1914 in Turkey. He developed relationships with the Young Turc leaders and affected on Young Turc thinking. In addition to he concerned with socialist and nationalist movements in Balkans and Russia and developed relationships with Armenian and Georgian revolutionaries. We know his articles on Ottoman economics and financial problems in Ottoman newspapers and especially in “Türk Yurdu”. He stressed creating a national economy and development of democracy in Turkey. He argued that the liberal theories and practises in Ottoman State led to destruction and failure.

PDF

___

Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul, 1978.
Eröz, Mehmet, “Parvus’un Türkiye Hakkındaki Yazıları”, İ.Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 43, Sa. 1-4, 1984-85, Sabri F.Ülgener’e Armağan, ss. 347-356, İstanbul 1987.
Karaömerlioğlu, M. Asım, “Helphand-Parvus and His Impact on Turkish Intellectual Life”, Middle Eastern Studies, Vol. 40, Nr. 6, ss. 145- 165, November 2004.
Mardin, Şerif, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İktisadi Düşüncenin Gelişmesi (1838-1918)”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 3, ss. 618-634, İstanbul 1985.
Okay, Orhan, “Batılılaşma Devri Fikir Hayatı Üzerine Bir Deneme”, Osmanlı Medeniyeti Tarihi, Ed. E. İhsanoğlu, C. 1, ss. 195-216.
Parvus, “Türkiye’nin Can Damarı”, Türk Yurdu, İstanbul Şems Matbaası, 1330/1914 basım.
“Demiryolları ve Arazi Fiyatı”, İctihad, Sa. 88-100, 1329, ss. 1968- 1969.
“Devlet ve Millet”, Türk Yurdu, C. 3, No: 3, 1328, ss. 83-86.
“Esaret-i Maliyeden Kurtulmanın Yolu”, Türk Yurdu, C. 2, No: 7, 1328, ss. 587-591.
“İş İşden Geçmeden Gözünüzü Açınız”, Türk Yurdu, C. 3, No: 12, 1329, ss. 361-367.
“Köylü ve Devlet-1”, Türk Yurdu, C. 5, No: 10, 1329, ss. 1124-1129.
“Köylü ve Devlet-2”, Türk Yurdu, C. 5, No: 10, 1329, ss. 1158-1162.
“Köylüler ve Devlet”, Türk Yurdu, C. 1, No: 9, 1328, ss. 262-268.
“Mali Tehlikeler”, Türk Yurdu, C. 3, No: 5, 1329, ss. 148-153.
“Parvus Efendi Namına Gelen Mektub Cevabı”, Türk Yurdu, C. 2, No: 6, 1328, ss. 564-567.
“Rehne Dayalı Bankalar ve Türkiye’nin Toprak Serveti”, İctihad, Sa. 75-87, 1329, ss. 1882-1883.
“Türk Gençlerine Mektub-1”, Türk Yurdu, C. 4, No:5, 1329, ss. 571- 574.
“Türk Gençlerine Mektub-2”, Türk Yurdu, C. 4, No: 9, 1329, ss. 723- 727.
“Türk İli Maliyeni Gözet”, Türk Yurdu, C. 4, No: 3, 1329, ss. 485-490.
“Türkiye Avrupa’nın Mali Boyunduruğu Altındadır-1”, Türk Yurdu, C. 2, No: 5, 1328, ss. 476-484.
“Türkiye Avrupa’nın Mali Boyunduruğu Altındadır-2”, Türk Yurdu, C. 2, No: 6, 1328, ss. 523-530.
“Türkiye’de Ziraatin İstikbali”, Türk Yurdu, C. 5, No: 1, 1329, ss. 859- 867.
“Türkiye İçin Mali Esaretten Kurtuluş Yolları”, Bilgi Mecmuası, C. 1, Sa. 5, 1329, ss. 437-477.
“Türkiye’nin Mali Esareti”, Bilgi Mecmuası, C. 1, Sa. 3, 1329, ss. 225- 253.
“Türklerin Ödünç Almaya En Haklı Oldukları Bir Akçe”, Türk Yurdu, C. 3, No: 1, 1328, ss. 16-24.
“Tütün Rejisi İmtiyazı ve Meclis-i Mebusan”, İctihad, Sa. 88-100, 1329, ss. 2118-2119.
Sencer, Muammer, Parvus Efendi, Türkiye’nin Mali Tutsaklığı, May Yayınları, İstanbul 1977.
Toprak, Zafer, Türkiye’de Milli İktisat (1908-1918), Ankara 1982.
Zeman ve Scharlau, The Merchant of Revolution, The Life of Alexander Israel Helphand (Parvus) 1867-1924, Oxford University Pres, 1965.