Dinçer KOÇ

Nümizmatik verilere göre X. yüzyılda İdil Bulgar emirleri

X. yüzyılın başlarından geç olmamak üzere Doğu Avrupa’da kurulan ilk Türk devletlerinden olan İdil Bulgar Emirliği 1236 yılında Moğollar tarafından zapt edilene kadar 300 yılı aşkın bir süre varlığını korumuştur. Ne yazık ki, yazılı kaynakların yetersizliği dolayısıyla bu devletin tarihini çok detaylı bir şekilde öğrenmek imkânından yoksun bulunmaktayız. Bundan dolayı İdil Bulgar Emirliği’nin tarihinin öğrenilmesinde ana kaynaklar arasında arkeolojik kalıntılar ön plana çıkmaktadır. Arkeolojik kazılarda bulunan İdil Bulgar basımı paralar ise bize bu devletin hükümdarları ve idari yapısıyla ilgili çok şeyler anlatmaktadır.

Volga Bulgarian emirs in X. century according to numismatic data

The Volga Bulgarian Emirate of Turkish state which was established not later than the beginning of the X. century in Eastern Europe, has protected assets for over 300 years until it was conquered by the Mongols. Unfortunately, due to lack of written history of this state, we lack the opportunity to learn its history in detail. Therefore, the archaeological sites are one of the main sources in learning the history of Volga Bulgaria Emirate. The Volga Bulgars printing of money, found in archaeological excavations, tells us a lot about its administrative structure and its rulers.

PDF

___

Artamanov, M.İ., Hazar Tarihi Türkler, Yahudiler, Ruslar, Çev. D. Ahsen Batur, 2. bs., Selenge Yay., İstanbul, 2004.
Davletşin, G.M., Voljskaya Bulgariya: Duhovnaya Kultura Domongolskiy Period X - Naç. XIII vv., Tatknigoizdat, Kazan, 1990.
Donuk, Abdülkadir, Eski Türk Devletlerinde İdari-Askeri Unvan ve Terimler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını, İstanbul, 1988.
Ergin, Muharrem, Orhun Abideleri, 42. bs., Boğaziçi Yay., İstanbul, 2009.
Fahrutdinov, R.G., Oçerki Po İstorii Voljskoy Bulgari, İzd. Nauka, Moskva, 1984.
Fedorov-Davidov, G.A., “Denejnoe Delo i Denejnoe Obraşçenie Bolgara”, Gorod Bolgar Oçerki İstorii i Kulturı, İzd. Nauka, Moskova, 1987.
Hakimzyanov, F.S., Yazık Epitafiy Voljskih Bulgar, İzd. Nauka, Moskova, 1978.
Halikov, A.H., “Voljskaya Bulgariya i Rus (Etapı Politiçeskih i Kulturno- Ekonomiçeskih Svyazey v X-XIII vv.)”, Bulgariya i Rus (K 1000-Letniyu Russko-Bulgarskogo Dogovora), İzd. KFAN SSSR, Kazan, 1986.
Halikova, E.A., Musulmanskie Nekropoli Voljskoy Bulgari X - Naçala XIII vv, İzd. KGU, Kazan, 1986.
Huzin, F.Ş., Voljskaya Bulgariya v Domongolskoe Vremya (X - Naçalo XIII Vekov), İzd. Fest, Kazan, 1997.
İbn Fazlan, Seyahâtname, Önsöz ve Tercüme: Ramazan Şeşen, Bedir Yay., İstanbul, 1995.
İzmaylov, İskender, “Obrazovanie Bulgarskogo Gosudarstva”, İstoriya Tatar S Drevneyşih Vremen v Semi Tomah Tom II Voljskaya Bulgariya i Velikaya Step, İzd. Ruhil, Kazan, 2006.
Kalakantlı, Moses, Alban Tarihi ve Alban Salnamesi Mhitar Koş, Çev. Dr. Yusuf Gedikli, Selenge Yay., İstanbul, 2006.
Kovalevskiy, A.P., Çuvaşi i Bulgarı Po Dannım Ahmeda İbn-Fadlana, Çeboksarı, 1954.
Kovalevskiy, A.P., Kniga Ahmeda İbn-Fadlana O Ego Puteşestvii Na Volgu v 921-922 gg., İzd. Harkov Gos. Universiteta, Harkov, 1956.
Muhamadiev, A.G., Bulgaro-Tatarskaya Monetnaya Sistema XII-XV vv., İzd. Nauka, Moskova, 1983.
Muhamadiev, A.G., Drevnie Monetı Povoljya, Tatknigoizdat, Kazan, 1990.
Muhametşin, D.G., “İstoçnikovedçaskaya Baza İzuçeniya Denejnogo Obraşçeniya Povoljya v VI-XI vv.”, Srednevekovaya Kazan: Vozniknovenie i Razvitie, Materialı Mejdunarodnoy Nauçnoy Konferentsii Kazan, 1-3 İyunya 1999 Goda, Red Kollegiya: F.Ş. Huzin i dr., İzd. Master-Layn, Kazan, 2000.
Müslüman Coğrafyacıların Gözüyle Ortaçağ’da Türkler, Der. ve Çev. Prof. Dr. Yusuf Ziya Yörükhan, Gelenek Yay., İstanbul, 2004.
Smirnov, A.P., Voljskie Bulgarı, Trudı GİM, Vıp. XIX, Moskova, 1951.
Şeşen, Ramazan, İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, 2. bs., TTK Yay., Ankara, 2001.
Togan, İenbike vd., Çin Kaynaklarında Türkler: Eski T’ang Tarihi (Chiu T’ang-shu) 194a “Türkler” Bölümü, TTK Yay., Ankara, 2006.
Valeev, R.M., “Torgovıe Sıvyazi Voljskoy Bulgari i Rusi v Domongolskiy Period”, Voljskaya Bulgariya i Rus (K 1000-Letniyu Russko-Bulgarskogo Dogovora), İzd. KFAN SSSR, Kazan, 1986.
Valeev, R.M., Voljskaya Bulgariya: Torgovlya i Denejno-Vesovıe Sistemı IX - Naçala XIII Vekov, İzd. Fest, Kazan, 1995.
Veliev, Rafael M. - Cemil, Muhammetşin, -Büyük Bolgar- Bolgar-Tatar Uygarlığının Anıtı, Çev. Fazıl Agiş, Türksoy Yay., Ankara, 2000.
Yanin, S.A., “Novıe Dannıe O Monetnom Çekane Voljskoy Bolgarii X v.”, Trudı Kuybışevskoy Arheologiçeskoy Ekspeditsii, T.IV., Materialı i İssledovaniya Po Arheologii SSSR No: 80, Otv. Red. A.P. Smirnov, İzd. AN SSSR, Moskova, 1962, s. 179-204.
Zahoder, B.N., Kaspiskiy Svod Svedeniy O Vostoçnoy Evrope Bulgarı, Madyarı, Narodı Severa, Peçenegi, Rusı, Slavyane, T. II., İzd. Nauka, Moskova, 1967.