Türk siyasetinde bir Yahudi: Nesim Masliah

Uluslararası bağlantılarıyla Yahudiler, Türkiye’de ve Türk toplumun- da pek çok değişikliğe öncülük etmişlerdir. Batıda eğitilmiş ve yönlendiril- miş Türk Yahudileri toplumlarının şekillendirilmesi ve değişimlerindeönemli roller oynamışlardır. Yahudi toplumunu koruma amaçlı girişimleri,Türkiye’nin eğitimi, sosyal yapısı ve siyasetinde etkili olmuştur. ManisalıNesim Masliah da Türk iç ve dış siyasetinde II. Meşrutiyet’ten Cumhuri- yet’e danışman, milletvekili, gazeteci ve aydın olarak görev yapmış önem- li bir şahsiyettir. Sadrazam danışmanlığı, İzmir ve Selanik milletvekilliği,‘İttihad’ ve ‘Hür Adam’ isimli gazeteleriyle Türkiye’de kültürel yönlendir- me ve değerlendirmeleriyle iç ve dış siyasi politikaların oluşumunda etkiliolmuştur. Dindaşları için yaptığı çalışmalar Türk toplumunda derin izlerbırakmıştır.

A Jew in Turkish Politics: Nesim Masliah

Internationally connected Jews led a number of changes and develop- ments within Turkish society and Turkey. Western-educated and-directedTurkish Jews played important roles on the shape and changes of theirrespected communities. Protective actions of Jewish community influen- ced on education, social structure and politics of Turkey. Nesim Masliahfrom Manisa was also an important entity who played crucial roles in in- ternal and foreign affairs of Turkish politics from the Second Constitutional Period to the Republican Era as in the positions of an adviser, Mem- ber of Parliament, Journalist and Intellectual. Masliah tried his best tomanipulate and influence on Turkish domestic politics and foreign policy- makers and cultural issues within the capacity and positions of an advi- sor to Grand Vizier, a deputy of İzmir and Salonika, and as a journalistwith his two newspapers publication of ‘İttihad’ (Union) and ‘Hür Adam’(Free Man). What he tried and achieved for his fellow religious communityleft its distinctive marks on Turkish society.

PDF

___

Abay, Ali Rıza, “Eğitim Toplum İlişkisi ve Türkiye Uygulamaları”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 149, s. 129-146, İstanbul, 2004.
Adam, Baki, Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat, Pınar Yayınları, İstanbul, 2002a.
Adam, Baki, Yahudilik ve Hıristiyanlık Açısından Diğer Dinler, Pınar Yayınları, İs- tanbul, 2002b.
Ahmad, Feroz, “The Late Ottoman Empire”, edited by Marian Kent, the Great Po- wers and the End of the Ottoman Empire, London, Boston, George Allen & Unwin, s. 5-30, Sydney 1984.
Ahmad, Feroz, “The Special Relationship: the Committee of Union and Progress and the Ottoman-Jewish Political Elite 1908-1918”, s. 212-230 & notes, 332-5 in Jews, Turks, Ottomans, Avigdor Levy (ed.), Syracuse, Syracuse University Press, New York, 2002.
AHT C 8-14, David Franco ve Rubens S. Algranti’nin Raporu.
AIU Archive Bobine 2, 2 Eylül 1919 tarihli Üsküdar Dağhamamı Ahinout Okulu Başkanı Joseph Bassan tarafından yazılan 3 sayfalık belge. Archives de l’Alliance Israélite Universelle Turquie I B1-6, AIU Archive Bobine 2.
Armaoğlu, Fahir, Filistin Meselesi ve Arap İsrail Savaşı, İş Bankası Yayınları, İstan- bul, 1991.
Arslan, Ali, Avrupa’dan Türkiye’ye İkinci Yahudi Göçü, Truva Yayınları, İstanbul, 2006.
Arslan, Ali, Osmanlıdan Cumhuriyete Rum Basını, Truva Yayınları, İstanbul, 2005.
Atilhan, Cevat Rıfat, Gizli Devlet ve Fesat Programı, 6. Baskı, Sinan Yayınevi, İstan- bul, 1998.
Atilhan, Cevat Rıfat, Musa Dağı, 4. Baskı, Sinan Yayınevi, İstanbul, 1995a.
Atilhan, Cevat Rıfat, Yahudi Casusu Suzy Liberman, 5. Baskı, Sinan Yayınevi, İs- tanbul, 1995b.
Avcı, Yasemin, Değişim Sürecinde Bir Osmanlı Kenti: Kudüs (1890-1914), Phoenix Yayınları, Ankara, 2004.
Bali, Rıfat N., 1934 Trakya Olayları, Kitabevi, İstanbul, 2008.
Bali, Rıfat N., Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudileri Bir Türkleştirme Serüveni (1923-1945), İletişim Yayınları, 4. Baskı, İstanbul, 2000.
Basalel, Yusuf, Osmanlı ve Türk Yahudileri, 2. baskı, Gözlem Gazetecilik A.Ş., İs- tanbul, 2004.
Bayur, Hilmi Kamil, Sadrazam Kamil Paşa ve Siyasi Hayatı, Ankara, 1954.
Behar, Rabbi Nisim, İbranilerin Öyküsü, Zvi-Geyik Yayınları, İstanbul, 2001.
Benbassa, Esther & Rodrigue, Aron, Türkiye ve Balkan Yahudileri Tarihi (14.-20. Yüzyıllar), çev. Ayşe Atasoy, İstanbul, 2001.
Benbassa, Esther, Son Osmanlı Hahambaşısının Mektupları, çev. İrfan Yalçın, Milli- yet Yayınları, İstanbul, 1998.
Braude, Benjamin & Lewis, Bernard, Christians and Jews in the Ottoman Empire, London, 1982.
Chouraqui, Andre, Cent Ans D’histoire L’Alliance Israélite Universelle et la Renais- sance Juive Contemporaine (1860-1960), Presses Universitaires de France, Paris, 1965.
Cowen, Ida, Jews in Remote Corners of the World, New York, 1971.
Çakmak, Nedim, Hüsnüyadis Hortladı: İşgal Günlerindeki İşbirlikçiler, Kum Saati Yayınları, İstanbul, 2006.
Çebi, Hakan Yılmaz, İsrail’in Şifresi, Pegasus Yayınları, İstanbul, 2006.
Dmytryshyn Basil, USSR A Concise History, Charles Scribner’s Sons, New York, 1965.
Doğrul, Ömer Rıza, İsrail: Tedhiş, İstilâ ve Harp Kaynağı, Yeni Zamanlar Yayınları, İstanbul, 2004.
Dumont, Paul, “Freemasonry in Turkey: a by-product of Western penetration”, European Review, 13/iii, s. 481-93, 2005.
Durant, Will & Lambelin, Roger, Yahudi Tarihi ve Siyonist Liderlerin Protokolleri, çev. Sami Sabit Karaman, İnkılâp Yayınları, İstanbul, 1994.
Emecen, Feridun M., Unutulmuş Bir Cemaat Manisa Yahudileri, Eren Yayıncılık, İs- tanbul, 1997.
Emmanuel, İ.S., Histoire des İsraelites de Salonique, Librairie Lipschutz, Paris, 1936.
Engin, Vahidettin, Pazarlık, Yeditepe, İstanbul, 2010.
Erdemir, H. & P. Erdemir, Hatice, “Kudüs’te Yahudi İsyanı ve Yahudiler”, History Studies, Ortadoğu Özel Sayısı / Middle East Special Issue, s. 117-136, Samsun, 2010.
Erdemir, H., “Batılılaşma Sürecinde Fransa Etkisi”, Türkler, Cilt: 14, s. 641-46, Ankara, 2002.
Erdemir, Halil, “Birliktelikler Dünyasında Türk Dış Politika Alternatiflerinden ‘Batı Asya İletişim ve Gelişim Grubu Projesi’”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 162, s. 41-53, İstanbul, 2006.
Erdemir, H., “İsrail Devleti’nin İlanından Önce David Ben-Gurion’un Filistin’i Ya- hudileştirme Politikası”, Gazi Akademik Bakış, Cilt: 4, Sayı 8, Yaz 2011, s. 175-194, Ankara, 2011, Turkey. http://ataum.gazi.edu.tr/e107_files/sayi8/Halil_Erdemir.pdf.
Erdemir, H., “Türkiye’den Federal Almanya Cumhuriyeti’ne İşçi ve Beyin Göçü”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 149, s. 167-180, İstanbul, 2004.
Erdemir, H., Manisa Yahudileri ve Dünyaya Açılmalarına Giriş, Celal Bayar Üniver- sitesi Rektörlük Matbaası, Manisa, 2009.
Erdemir, H., Türkiye-İsrail İlişkileri, Celal Bayar Üniversitesi Matbaası, Manisa, 2007.
Eroğlu, Ahmet Hikmet, Osmanlı Devletinde Yahudiler, Andaç Yayınları, İstanbul, 2003.
Eygi, Mehmed Şevket, Yahudi Türkler ve Sabetaycılar, 5. Baskı, Zvi Geyik Yayınla- rı, İstanbul, 2000. Flavius, Josephus, The Jewish War, translated by: William Whiston Steimatzky, Is- rael. FO 371/1018-1.
Jewish Question file. Galante, Abraham, Sabetay Sevi ve Sabetaycıların Gelenekleri, Çev. Erdoğan Ağca, Zvi-Geyik Yayınları, 4. Baskı, İstanbul, 2006.
Galante, Avram, Histoire Des Juifs De Turquie, Cilt: 11, İsis Yayımcılık, İstanbul, 1958.
Galante, Avram, Histoire Des Juifs De Turquie, Cilt: 12, İsis Yayımcılık, İstanbul, 1958.
Galante, Avram, Histoire Des Juifs De Turquie, Cilt: 7, İsis Yayımcılık, İstanbul, 1958.
Galante, Avram, Histoire Des Juifs De Turquie, Cilt: 8, İsis Yayımcılık, İstanbul, 1958.
Galante, Avram, Histoire Des Juifs De Turquie, Cilt: 9, İsis Yayımcılık, İstanbul, 1958.
Galante, Avram, Histoire Des Juifs De Turquie, Vol 4, İsis Yayımcılık, İstanbul, 1940.
Galante, Avram, Türkler ve Yahudiler, 3. baskı, Gözlem Yayınları, İstanbul, 1995.
Goitein, S.D., Yahudiler ve Araplar Çağlar Boyu İlişkiler, Çev: Nuh Arslantaş & Emine Buket Sağlam, İz Yayıncılık, İstanbul, 2004.
Güleryüz, Naim, Türkiye Yahudileri 1, Gözlem Gazetecilik A.Ş., İstanbul, 1993.
Günaltay, M. Şemseddin, Yakın Şark-3 Suriye ve Filistin, TTK, Ankara, 1947.
Günaydın, Eşref, Orta İsrail veya Kürdistan Yahudi Kürtler Babilin Kayıp Çocukları, 3. Baskı, Karakutu Yayınları, İstanbul, 2006.
Hanioğlu, M. Şükrü, “Notes on the Young Turks and the Freemasons, 1875-1908”, Middle Eastern Studies, 25/ii, s. 186-97, 1989.
Hirsch, Ellen, İsrail’in Gerçekleri, Kudüs İsrail Enformasyon Merkezi, Kudüs, 1997.
Jung, Dietrich, Turkey at the Crossroads, Ottoman Legacies and A Greater Middle East, Zed Books, London & New York 2001.
Jüdisches Museum Berlin (Berlin Yahudi Müzesi). Karpat, Kemal & Zens, Robert W., “I. Meşrutiyet Dönemi ve II. Abdülhamid’in Sal- tanatı (1876-1909)”, Genel Türk Tarihi, çev. Nasuh Uslu, Cilt: 7, Yeni Türkiye Yayınla- rı, s. 291-316, Ankara, 2002.
Kedourie, Elie, “Young Turks, Freemasons and Jews”, Middle Eastern Studies, 7/I, s. 89-104, 1971.
Kocabaş, Süleyman, Türkiye ve Siyonizm, Vatan Yayınları, İstanbul, 1987. Kodaman, Bayram, “II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1914)”, Genel Türk Tarihi, Cilt: 7, Yeni Türkiye Yayınları, s. 333-380, Ankara, 2002.
Leon, Harry J., The Jews of Ancient Rome, The Jewish Publication Society of Ame- rica, Philadelphia, 1960.
Leven, N., Cınquante ans D’histoire L’Alliance Israélite Universelle (1860-1910), To- me II, Librairie Félix Alcan, Paris, 1920.
Levi, Avner, Türkiye Cumhuriyeti’nde Yahudiler, İletişim Yayınları, 2. Baskı, İstan- bul, 1998.
Lewis, Bernard, İslam Dünyasında Yahudiler, İmge Yayınları, Ankara, 1996.
Lewis, Bernard, Ortadoğu, çev: Selen Y. Kölay, 3. baskı, Arkadaş Yayınları, Ankara, 2006.
Lewis, Bernard, The Jews of Islam, Princeton University Press, Princeton, 1984.
Lowenthal, Marvin, The Diaries of Theodor Herzl, The Dial Press, New York, 1956. M. Mitrani’nin 25 Nisan 1893 tarihli AIU merkezine gönderilen mektup. Archives Historiques Turquie II, C8-14. Masters, Bruce, Christians and Jews in the Ottoman Arab World, Cambridge, 2001.
Meclisi Âyan Zabıt Ceridesi, 1. Cilt, 1 Teşrinisani 1325 (1909) Tarihli Birinci İnikad- dan 1 Mayıs 1326 (1910) Tarihli Altmışsekizinci İnikada Kadar, TBMM Basımevi, Anka- ra, 1910. Miller, William, The Ottoman Empire and Its Successors 1801-1927, Cambridge University Press, London, 1927.
Mintz, Matityahu, “Ben-Gurion and Po’alei Zion in the US During World War I”, editör Ronald W. Zweig, David Ben-Gurion, Politics and Leadership in Israel, Yad Iz- hak Ben-Zvi, London: Frank Cass & Jerusalem 1991.
NA, FO.390/1. Öke, Mim Kemal, “Çanakkale Savaşlarında Siyonist Alayı’nın Faaliyetleri”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Prof. Dr. S.F. Ülgener’e Armağan, C. 43, s. 403-414, İstanbul, 1987.
Peres, Shimon, Yeni Ortadoğu ve Uzun Bir Yol, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1995. Pinto, Bensiyon, Anlatmasam Olmazdı Geniş Toplumda Yahudi Olmak, Doğan Ki- tap, İstanbul, 2008. Rodrigue, Aron, French Jews Turkish Jews The Alliance Israélite Universelle and the Politics of Jewish Schooling in Turkey 1860-1925, Indiana University Press, Bloo- mington and Indianapolis 1990.
Safi, Ahmed, Dönmeler Adeti, Yay. Haz. M. Ertuğrul Düzdağ, Zvi Geyik Yayınları, İstanbul, 2002.
Sakayan, Dora, Smyrne 1922, Entre le feu, le glaive et l’eau les épreuves d’un mé- decin arménien, L’Harmattan, 2000.
Schalit, Abraham, The Hellenistic Age Political History of Jewish Palestine from 332 B.C.E. to 67 B.C.E., Rutgers University Pres, New Brunswick 1972.
Sharon, Moshe Sevilla, Türkiye Yahudileri Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1992. Shaw, Stanford J., “Osmanlı İmparatorluğu’nda Yahudi Milleti”, Yeni Türkiye Der- gisi, (Osmanlı Özel Sayısı II), Sayı: 32, 2000.
Shaw, Stanford J., The Jews of the Ottoman Empire and the Turkish Republic, New York University Press, New York, 1992.
Shaw, Stanford J., Turkey and the Holocaust Turkey’s Role in Rescuing Turkish and European Jewry from Nazi Persecution 1933-1945,
Macmillan Press, London, 1993.
Shaw, Stanford J., Turkey and the Holocaust: Turkey’s Role in Rescuing Turkish and European Jewry from Nazi Persecution 1933-1945, Macmillan & New York Univer- sity Press, London, 1993.
Stavroulakis, Nicholas, The Jews of Greece An Essay, Talos Press, Athens, 1990.
Şeker, Mehmet, Anadolu’da Birarada Yaşama Tecrübesi, İzmir, 2000.
Tanyu, Hikmet, Tarih Boyunca Yahudiler, Cilt: 1, Yağmur Yayınları, İstanbul, 1976.
Tcherikover, Victor, Hellenistic Civilisation and the Jews, translated by S. Appleba- um, Atheneum, New York, 1977.
Turan, Kemal, “Kurtuluş Savaşından Cumhuriyete Işık Veren Eğitimcilerimiz”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 149, s. 49-56, İstanbul, 2004.
Tuval, Shaul, The Jewish Community in Istanbul 1948-1992, Hessed Ve’emunah Press, Jerusalem, 2004.
Ülgen, Hilmi Ziya, Yahudi Meselesi, Üniversite Yayınları, İstanbul, 1944. Walt, Stephen M. & Mearsshemier, John J., İsrail Lobisi Amerikan Dış Politikası, çev. Elif Ocak, Profil Yayıncılık, İstanbul, 2007. www.aiu.org. Yashua Nahmias Berkün ile iki defa görüşülmüştür: Birincisi 14 Ağustos 2005’de Batyam’da, ikincisi ise Eylül 2005’de Gölcük’ün Kumla semtinde videolu gerçekleştiril- miştir. Zweig, Ronald W., David Ben-Gurion, Politics and Leadership in Israel, Yad Izhak Ben-Zvi. London: Frank Cass & Jerusalem 1991.