Bayram DURBİLMEZ

Tatar Hatını Niler Kürmiy'de evlenme kültürü

Çağdaş yazarlardan bazıları, edebî eserlerinde halkbilimi ürünlerinden yararlanmaktadır. Bu yazarların eserlerinde yer verdikleri halkbilimi ürünleri arasında gelenek, görenek, inanış ve uygulamalar da bulunmaktadır. Edebî eserlerinde halkbilimi ürünlerinden yararlanan yazarlardan biri de Alimcan İbrahimovdur. Alimcan İbrahimovun hikâyelerinde halk edebiyatı ürünleri yanında, geçiş dönemlerine de özel bir yer ayırdığı görülmektedir. Bu hikâyelerinden Tatar Hatını Niler Kürmiy adlı eserinde geçiş dönemleri, özellikle de evlenme ile ilgili bilgiler belirgindir. Doğum, evlenme ve ölüm gibi geçiş dönemleri ile ilgili gelenekler, görenekler, inanışlar ve uygulamalar Türk kültüründe özel bir yere sahiptir. Türk kültür dünyasını oluşturan ve geliştiren Türk boyları aracılığıyla bu kültür unsurları tarih boyunca çok geniş bir yayılma alanı bulmuştur. Türk boylarındaki evlenme kültürünü oluşturan gelenek, görenek, inanış ve uygulamaların tespit edilmesi ayrı bir değer taşımaktadır. Bu makalede Alimcan İbrahimovun Tatar Hatını Niler Kürmiy adlı eseri incelenerek eserdeki evlenme ile ilgili gelenek, görenek ve uygulamaların tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Hikâyede tespit edilen evlenme kültürü ile ilgili hususların Türkiyedeki evlenme kültürüyle kısaca karşılaştırılması da amaçlardan biridir.

Marriage culture in the Tatar Hatını Niler Kürmiy

Some of the comtemporary authors benefit from the folklore products in their literary works. Customs, traditions, beliefs and practices are also available among the products of their folklore in the works of these authors. One of the authors benefiting from the works of literary folklore proucts is Alimcan İbragimov. It is observed that transition periods are also dealth with seperately besides products of folk literature in the Alimcan İbrahimov s stories. Information regarding marriage is explicitly dealt with besides the transitional periods especially in his work called the Tatar Hatını Niler Kürmiy. Customs, traditions, beliefs and practices related to transiton periods such as birth, marriage and death have a particular place in Turkish cultu- re. These cultural elements that constitute and develop the world of Turkish culture have widely spread throughout the history by means of Turkish tri- bes. The designation of customs, traditions, beliefs and practices that make up the culture of marriages in Turkish tribes is of great value. The goal of this article is to examine Alimcan İbrahimov s work called Tatar Hatını Niler Kürmiy and to designate the customs, traditions, be- liefs and practices regarding marriage. A brief comparison of the elements regarding the marriage culture designated in the story to the marriage culture in Turkey is also targeted.

PDF

___

Akyüz, Kenan, Yozgatta Evlenme Âdetleri, I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, IV. Cilt, Gelenek - Görenek ve İnançlar, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1976.
Altun, Işıl, Kandıra Türkmenlerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm, Yayıncı Yay., İzmit 2004.
Artun, Erman, Türk Halkbilimi, Kitabevi Yay., İstanbul 2005.
Ataman, Sadi Yaver, Eski Türk Düğünleri, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1992.
Balaman, Ali Rıza, Gelenekler, Töre ve Törenler, Betim Yay., İzmir 1973.
Balaman, Ali Rıza, Evlilik ve Akrabalık Türleri, Karınca Matbaası, İzmir 1982.
Başçetinçelik, Ayşe, Adana Halk Kültüründe Doğum -Evlenme- Ölüm, Altınkoza Yay., Adana 2009.
Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi (Nesir-Nazım): 18, Tatar Edebiyatı II, Kültür Bakanlığı Yay., s. 381-390, Ankara 2001.
Çetin Zaripova, Çulpan, Tatar Türklerinin Düğün Geleneği, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi / Journal of Modern Turkish Studies (2005), 2/3, s. 92-119, Ankara 2005.
Çetin Zaripova, Çulpan, Alimcan İbrahimovun Eserlerinde Tatar Türklerinin Kültürel Değerleri, I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı - Bildiriler, (Editörler: Prof. Dr. Fikret Türkmen - Prof. Dr. Gürer Gülsevin), Cilt: 2, s. 625-638, Ankara 2007.
Durbilmez, B., Галимджан Ибрагимов Xикəялəрендə Туй Йолалары (Alimcan İbrahimovun Hikâyelerinde Düğün Gelenekleri), Галимджан Иб- рагимов Һəм XXI Гасыр, Tataristan Respuplikası Fenner Akademiyası G. İbrahimov İsem. Tel, Edebiyat Hem Sengat İnstitutı, Tataristan Respuplikası Medeniyat Ministrullıgı Yay., s. 258-272, Kazan-Tataristan / Rusya 2007.
Erdentuğ, Nermin, Türkiye Geleneksel Toplumlarında Başlık, I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, IV. Cilt, Gelenek - Görenek ve İnançlar, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1976.
Erdentuğ, Nermin, Sosyal Âdet ve Gelenekler, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1977.
Ergin, Muharrem, Dede Korkut Kitabı I (Giriş-Metin-Faksimile), TDK Yay., Ankara 1997.
Erkul, Ali, Eski Türklerde Evlenme Gelenekleri, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002.
Ибраһимов, Г[алимджан], Татар Хатыны Нилəр Күрми, Сайланма Əсəрлəр: 3 Томда, Төзүчесе Хəлит Музагитов, Афзал Шамов Редакөия- сендə, Татарстан Китап Нəшрияты, 3. Tом., s. 437-605, Казан 1956. Ибраһимов, Г[алимджан], Татар Хатыны Нилəр Күрми, Əсəрлəр: Сигез Томда, Хикəялəр (1907-1929), Татарстан Китап Нəшрияты, 1. Tом, Казан 1974.
Kaya, Doğan, Düğünlerimizle İlgili Terimler ve Bunların Fonksiyonel Özellikleri, III. Milletlerarası Türk Halk Edebiyatı Kongresi Bildirileri, Kül- tür Bakanlığı Yay., Ankara 1996.
Koşay, Hamit Zübeyir, Türkiye Düğünleri Üzerine Mukayeseli Malzeme, Maarif Matbaası, Ankara 1944.
Nahya, Zümrüt, Kız İsteme ve Söz Kesme Gelenekleri Üzerine Bir Atlas Denemesi, III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, IV. Cilt, Gelenek-Görenek ve İnançlar, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1987.
Örnek, Sedat Veyis, Türk Halkbilimi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2000.
Садекова, А. Х., Фолҗклор в Эстетике Галимңана Ибрагимова, Ка- зан, ИЯЛИ им. Г. Ибрагимова АН РТ., Казань 1995.
Tezcan, Mahmut, Türk Kültüründe Başlık Parası Geleneği (Kültürel Antropolojik Yaklaşım), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1998.
Turan, Ahmet, Törelerimizde Kalın (Başlık) Âdeti, Millî Folklor, Cilt: 2, Sayı: 12, Ankara, Kış 1991.
Türkdoğan, Orhan, Evlenmede Başlık Geleneğinin Sosyolojik Açıklaması, I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, IV. Cilt, Gelenek- Görenek ve İnançlar, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1976.
Yakıcı, Ali, Anadolu Düğün Geleneğinin Sosyal Hayata, Sanata ve Edebiyata Etkisine Dair, Millî Folklor, Cilt: 2, Sayı: 13, Ankara, Bahar 1992.
Yarullina, Ramile, Doğumunun 120. Yılında Büyük Tatar Yazarı Alimcan İbrahimov, TÜRKSOY /Türk Dünyası Kültür ve Sanat Dergisi, (Akt: Sinan Güzel), Sayı: 23, s. 37-39, Ankara 2007.