Klasik çağ Osmanlı-Arap ilişkileri üzerine dört Yemen beylerbeyi: Yönetimsel bir bakış

El-Cezîrenin güney-batı bölümünü teşkil eden ve farklı mezheplerden çoğunlukla Arap ahalinin yaşadığı bir coğrafya olan Yemen, Yavuz Sultan Selimin 1516-1517deki Mısır seferi neticesinde Osmanlı Devletine iltihak etmiştir. Osmanlılar Yemeni saliyaneli (yıllıklı) eyalet statüsünde teşkilatlandırılarak idare etmişlerdir. Dolayısıyla Yemene merkezden tayin edilen beylerbeylerinin dönemlerinde sergiledikleri yönetim biçimi Osmanlı-Arap ilişkileri açısından büyük önem taşımaktadır. Bu makalede de Osmanlı Devletinin klasik çağı olarak adlandırılan dönemde, Yemende görev yapmış 4 beylerbeyinin sergilediği yönetimin Osmanlı-Arap ilişkilerine etkisi ve günümüz Arap coğrafyasında yaşanan gelişmeler dahilinde Türk-Arap ilişkilerine tarihten bir ışık tutabilmek amaçlanmaktadır.

Four Yemen beylerbeyi associated with the Ottoman-Arab relations in the classical period: A managerial perspective

Yemen which constitutes the south-western part of Al-Jazeera and is a land where mostly from different denominations the Arab population was, the Ottoman Empire was seized in 1516-1517, as a result of the Egyptian expedition of Yavuz Sultan Selim. The Ottomans managed Yemen by organizing as the status of the state, saliyaneli (yearly). Therefore, the form of government which was exhibited by governor appointed by the center in Yemen is of great importance in terms of the Ottoman-Arab relations. This article examines the effect of management, in the so-called classic era of the Ottoman Empire, exhibited by four Beylerbeyi who served in Yemen, and aims to keep a light in the Turkish-Arab relations historically in the context of the developments in the geography of the contemporary Arab.

PDF

___

Ahmed Râşid Paşa, Târih-i Yemen ve Sana, C. I-II, İstanbul Basiret Matbaası, 1874.
Baştürk, Sadettin, Telhîsül-Berkul-Yemânî / Ahbârül-Yemânî (Tahlil ve Metin), Basılmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2010.
BOA, Mühimme Defterleri 5, belge numarası: 1686.
Danişmend, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C. II, İstanbul, 1947-1961.
Mehmed Süreyya Bey, Sicill-i Osmânî, C. IV, İstanbul, 1308-1315/ 1892-1899.
Oğan, Sinan, Kuzey Afrika ve Ortadoğudaki Halk İsyanlarını Nasıl Anlamak Gerekir, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Sayı: 292, s. 28- 33, Nisan, 2011.
Özbaran, Salih, Osmanlı İmparatorluğu ve Hindistan Yolu: XVI. Yüzyılda Ticaret Yolları Üzerinde Türk-Portekiz Rekabet ve İlişkileri, Tarih Dergisi, C. XXXIden ayrı basım, Mart, 1977.
Özbaran, Salih, Yemenden Basraya Sınırdaki Osmanlı, İstanbul, 2004.
Sahillioğlu, Halil, Yemenin 1599-1600 Bütçesi, Yusuf Hikmet Bayura Armağan, s. 287-319, Ankara, 1985.
Sırma, İhsan Süreyya, Yemen, İA., XIII, s. 371-384.
Sırma, İhsan Süreyya, Osmanlı Devletinin Yıkılışında Yemen İsyanları, İstanbul, 2008.
Şemseddin Sâmi, Kâmûsul-Alâm, C. VI, İstanbul, 1316.
Yavuz, Hulusi, Yemende Osmanlı İdâresi ve Rûmûzî Tarihi, C. I-II, Ankara, 2003.