BOZKIR KÜLTÜRÜNDE BRONZ’UN (TUNÇ) ORTAYA ÇIKIŞI VE İŞLENİP YAYILMASI

Yerleşik kültür sonrası Bozkır kültürünün ortaya çıkışında ve yayılmasında at’ın yanında metalin özellikle Bakır ve Bronz’un (Tunç) kullanılması etkili olmuştur. M.Ö. 3000 yıllarında küçük çapta eritme kazanlarında çoğunluğu bakır olmak üzere bakır ve kalay karıştırılarak eritilirdi. Eritilmiş metal çeşitli kalıplara dökülerek bronz balta, mızrak başı, ok uçları ve çeşitli kesici ve delici aletler elde edilirdi. Orta Asya’da M.Ö. 4000 yılında Anav kültüründe yerleşik hayat tarzı benimsenmiştir. M.Ö. 1700-1200 yılları arasına tarihlenen Andronova kültüründe yaşayan insanlar ise metal işleme gerçekleşmiştir. Bozkırda Andronovo kültüründen sonra göçer ve savaşçı bir kavim görülmeye başlamıştır. Savaşcı ve göçer kavmin insanları ihtiyaçları doğrultusunda gezdikleri coğrafyada maden cevherinin bulunduğu rezervleri keşfetmeyi başarmışlardır. Yeryüzünden aldıkları bu cevheri ilk önce eriterek ulaşması en kolay olan bakırı keşfetmişlerdir. Zamanla uzmanlaşmış metal ustaları ortaya çıkmış, metal işleme bilgi ve becerilerini geliştirip yeni teknolojik aşamalar kaydetmişlerdir. Bu aşamalardan en önemlisi ise zor bulunan kalay madenini belirli işlemlerden sonra bakıra karıştırarak Bronz’u (Tunç) elde etmeleri olmuştur.

Arising And Working Bronze In Steppe Culture

fter settled culture, alongside “horse”, metal and copper, and especially bronze was used effectively in steppe culture. B.C. 3000, the mixture of copper and tin, most of which was copper, was melted in small size cauldrons. And bronze spearheads, axe, arrowhead, cattery and driller tools were obtained with melted metal. In Anav culture, established life style was adopted in the Middle Asia, B.C. 4000. And then in Andronova culture, metal is worked B.C. 1700-1200. In steppe, after Andronova culture, nomadic and warrior tribes occurred. These nomadic and warrior people discovered the mineral deposits and the mineral ore in their environment to meet their needs. They invented copper, the easiest one, by melting of the mineral ore. After a period of time, masters of metal were appeared and they developed their skills and passed new technological levels. The most important level of these is to get bronze by mixing tin, which is a very rare mineral ore, and copper.

PDF

___

AKTÜRE, Sevgi: Anadolu Bronz Çağı Kentleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1997.
BAYKUZU, Tilla Deniz: Asya Hun İmparatorluğu, Kömen Yayınları, Konya, 2012.
CHERNYKH, E.N.: Ancient Metallurgy in the USSR (The Early Metal Age), (İng. Çev. Sarah Wright), Cambridge University Press, New York, 1992.
CHİLDE, V. Gordon: The Bronze Age, Past & Present, No. 12, ss. 2-15 Yayıncı, Oxford University Press Nov., 1957.
ÇORUHLU, Yaşar: Erken Devir Türk Sanatı, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2007.
DURMUŞ, İlhami: İskitler, Akçağ Yayınevi, Ankara, 2012.
EBERHARD, Wolfram: Çin Tarihi, TTK Yayınları, Ankara, 1995.
ESİN, Emel: “İç Asya’da Milattan Önceki Binyılda Türklerin Atalarına Atfedilen Kültürler”, Türkler Ansiklopedisi, Cilt: I, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002.
FRACHETTI, Mıchael D.: The Dzhungar Mountains Archaeology Project: Reconstructing Bronze Age Life In the Mountains of Eastern Kazakhstan, Beyond the Steppe and the Sown, (Ed. D.L. Peterson, L.M. Popova, A.T. Smith), Boston: Brıll Leiden, 2002.
FRACHETTİ, Michael D.: Pastoralist Landscapes And Social Interaction in Bronze Age Eurasia, Berkeley Los Angeles London: University Of California Press, 2008.
FRY, Roger: “Scythian Art”, The Burlington Magazine for Connoisseurs, Vol. 42., No. 242, May, 1923, pp. 216+220-222, Yayıncı: The Burlington Magazine Publications Ltd. www.jstor.org.
GRAKOV, B.N.: İskitler, (Çev. D.Ahsen Batur), Selenge Yayınları, İstanbul, 2006.
JETTMAR, K.: “Metallurgy in the Early Steppes”, Artibus Asiae Publishers, Vol: 33, No: 1/2, ss. 5-16, 1971.
KLYASHTORNY, S.G. ve SULTANOV, T.İ.: Türkün Üç Bin Yılı (Kazakistan), Selenge Yayınları, İstanbul, 2004.
KOÇAK, Kürşat: “Bozkır Kültüründe Bakırın Ortaya Çıkışı ve İşlenmesi”, Cappadocia Journal of History and Social Sciences, Sayı: 1, Aralık, 2013.
KORYAKOVA, Ludmila - EPİMAKHOV, Andrej Vladimirovich: The Urals And Western Siberia In The Bronze And Iron Ages, Cambridge University Press, New York, 2007.
MASİOLİ, E. - VİDALE, M. - ARTİOLİ, D. - BİANCHETTİ, P. - GUİDA, G. - SİDOTİ, G. - PİLATO, S.D. - SALVATORİ, S.: “Copper-melting crucibles from the surface of Altyn-Depe, Turkmenistan (2500-2000 BC)”, Paléorient, Vol. 32, No. 2, Palèorient and CNRS Editions, 2006.
MELYUKOVA, A.I.: Scythians Of Southeastern Europe, (Jeannine Davis Kimball, Vladimir A. Bashilov, Leonid T. Yablonsky (Ed.), Nomads Of The Eurasian Steppes In The Early Iron Age, Zinat Press, Berkeley, 1995.
MEMİŞ, Ekrem: İskitlerin Tarihi, Çizgi Kitabevi, Konya, 2005.
OKLADNİKOV, A.P.: Erken İç Asya Tarihi, İletişim Yayıncılık, İstanbul, 2000.
OLKHOVSKY, V.S.: Scythian Culture In The Crimea, (Jeannine Davis Kimball, Vladimir A. Bashilov, Leonid T. Yablonsky (Ed.), Nomads Of The Eurasian Steppes In The Early Iron Age, Zinat Press, Berkeley, 1995.
ONAT, Ayşe: “Eski Orta Asya Kavimlerinin Çin İle Olan İlişkileri Hakkında Kısa Bir İnceleme”, A.Ü. DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 26, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1991.
ÖGEL, Bahaeddin: Türk Kültür Tarihi (Orta Asya Kaynak ve Buluntulara Göre), Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1991.
ÖZGÜÇ, Tahsin: Kültepe Kaniş / Nesa, The Middle Eastern Culture Center In Japan, İstanbul, 2003.
PETRENKO, V.G.: Scythian Culture In The North Caucasus, (Jeannıne Davis Kimball, Vladimir A. Bashilov, Leonid T. Yablonsky (Ed.), Nomads Of The Eurasian Steppes In The Early Iron Age, Zinat Press, Berkeley, 1995.
PİOTROVSKY, Boris: “Excavations and Discoveries in Scythian Lands”, The Metropolitan Museum of Art Bulletin, Vol. 32, No. 5, From the Lands of the Scythians: Ancient Treasures from the Museums of the U.S.S.R. 3000 B.C. - 100 B.C. (1973 - 1974), pp. 26-31.
RÀSONYİ, Laszló: Doğu Avrupa’da Türklük, Selenge Yayınları, İstanbul, 2006.
SARITAŞ, Eyüp: İslamiyet’ten Önce Türklerde Kültürel Hayat (En Eski Çağlardan IX. Yüzyılın Ortalarına Kadar), Scala Yayıncılık, İstanbul, 2010.
TAŞAĞIL, Ahmet: Kök Tengri’nin Çocukları, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 2014.
VİLLARD, Mariquita: “The Scythian Animal Style”, Parnassus, Yayıncı: College Art Association, Vol. 3, No. 5, May, 1931, pp. 31-32. İnternet Kaynakları
www.marbleport.com/dogal-kaynaklar/36/kalay.
www.unverdokum.com.tr.