Sevgi Soysal’ın Yenişehir’de Bir Öğle Vakti ve Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu Metinlerinde Anlatıcının İronik Tutumu

Sevgi Soysal basılan ilk öykü kitabı 1962 tarihli Tutkulu Perçem’de ve 1968 tarihli Tante Rosa’da kadın olma meselesini; annelik, ev kadınlığı, ev içi emek vs. gibi farklı kadınlık durumlarını sergileyerek bir nevi kadının bilinçlenme-gelişme sürecinin tartışılması biçiminde ele alır. 12 Mart sürecini izleyen eserlerinde bu ton geri çekilir, kadınların bilinçlenme meselesi toplumsal cinsiyet bağlamından çıkartılıp sosyalist bilinçlenme sürecinin sergilenmesine dönüşür. Eserlerinde, doğrudan muhtıra sürecinde yaşananların, askerî yönetimin uygulamalarının, bürokrasinin işleyişinin, sol çevrelerin uğradığı fiziksel, psikolojik, gayri hukuki şiddetin ifşa edilmesi söz konusu olur. Kendisi de bu süreçlerin aktif bir öznesi olan Sevgi Soysal’ın hem anı kitabında hem kurgusal metinlerinde, yaşananları ironik bir tutumla yansıtan bir anlatıcının varlığına rastlanır. Sevgi Soysal’ın Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu eseri, bulunduğu ortamın yanı sıra yaşadığı toplumun kurallarını ve bunları belirleyen sosyo-politik sürecin mantığını sarsarak çelişki ve çıkmazlarla dolu bir ideolojinin neden olduğu ironik durumları ifşa eden eleştirel bir bilincin gözünden oluşturulmuştur. Yenişehir’de Bir Öğle Vakti romanında da Ankara merkezinde toplumun 1970’lerdeki kültürel, gündelik ve ekonomik değişim sürecini; tüm yeni sakinleri, ilişkileri ve görünümleriyle “yeni şehrin” ortaya çıkışını inceler. Bu yazıda, Sevgi Soysal’ın 12 Mart sürecini hem kolluk kuvvetlerinin kurduğu iktidar alanı hem sivil toplumun gündelik yaşamı üzerinden tartışan metinlerinde, anlatıcının ironik tutumunun işlevi tespit edilmeye çalışılacak.

Anahtar Kelimeler:

İroni, Sevgi Soysal, 12 Mart, roman, anı

The Narrator’s Ironic Position in Sevgi Soysal’s Yenişehir’de Bir Öğle Vakti and Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu

Sevgi Soysal’s first short story collections, Tutkulu Perçem (1962) and Tante Rosa (1968), address issues such as motherhood, housewifeliness, and domestic labor. The works present different feminine situations and employ considerably strong language to discuss the development of women’s consciousness. In works following the military intervention of March 12, 1971, this tone is withdrawn; Soysal removes the issue of women’s awareness from the context of gender and transforms it into a portrayal of the development of socialist awareness. Her works offer a direct disclosure of the events of the memorandum: the practices of the military administration, the functioning of the bureaucracy, and the unlawful physical and psychological violence experienced by the socialists. Having been actively subject to these processes, Soysal has a narrator who reflects her own experiences with an ironic attitude in her works. In this article, Soysal’s memoir Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu and her novel Yenişehir’de Bir Öğle Vakti will be analyzed. The function of the narrator’s ironic attitude will be determined both in these two works and in texts that discuss the military memorandum, with reference to the powers assumed by law enforcement officers and to daily life in civil society

Keywords:

Irony, Sevgi Soysal, March 12, Novel, Memoir,

PDF

___

Altuğ, F. (2013). Sevgi Soysal’da karar anları, eşikler, başlangıçlar. S. Şahin (Ed.), Ne güzel suçluyuz biz hepimiz kitabı içinde (s. 159-196). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
Booth, W. (2016). İroninin retoriği. (S. Sarı, Çev.). Ankara: Hece Yayınları. google scholar
Canter, H. V. (2001). Irony in the orations of Cicero. The American Journal of Philosophy, 57(4), 457-464. google scholar
Cebeci, O. (2008). Komik edebi türler - Parodi, satir ve ironi. İstanbul: İthaki Yayınları. google scholar
Coşkun, B. (2013). Adalet Ağaoğlu’nun hikâyelerinde bir eleştiri vasıtası olarak ironi. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 49, 145-170. google scholar
Egan, C. (2009). İroninin kurbanı. Kitap-lık, 123, 67-70. google scholar
Gooch, P.W. (1987), Socratic irony and Aristotle’s eiron: Some puzzles. Phoneix, 41(2), 95-104. google scholar
Güçbilmez, B. (2005). Sophokles’ten Stoppard’a ironi ve dram sanatı. Ankara: Deniz Kitabevi. google scholar
Gümüş, S. (2013). Şafak ve bireyin politik sancısı. S. Şahin (Ed.), Ne güzel suçluyuz biz hepimiz kitabı içinde (s. 115-122) İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
Jameson, F. (2013). Dil hapishanesi (M.H. Doğan, Çev). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
Kierhegaard, S. (2009). İroni kavramı (S. Okur, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. google scholar
Mann, P. de. (1979). Allegories of reading. New Haven: Yale University Press. google scholar
Moneva, A. R. (?). Towards a historical syhthesis of the concept of irony. Odisea, 1, 101-120. google scholar
Muecke, D. C. (1970). Irony. London: Methuen. google scholar
Muecke, D. C. (1982). Irony and ironic. London: Methuen. google scholar
O’Conner, W. van. (2009). İroni. Kitap-lık, 123, 59- 61. google scholar
Pehlivan, M. (2009). Ömer Seyfettin’den Oğuz Atay’a Türk öykücülüğünde ironi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Balıkesir. google scholar
Soysal, S. (2014). Yenişehir’de bir öğle vakti. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
Soysal, S. (2003). Yıldırım bölge kadınlar koğuşu. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
Timuroğlu-Bozkurt, S. (2013). Dişil kahkahanın devrimci gücü: Yıldırım bölge kadınlar koğuşu. S. Şahin (Ed.), Ne güzel suçluyuz biz hepimiz kitabı içinde (s. 145-158). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
Tuğluk, A. (2019). Roman ve ironi: Postmodern Türk romanında ironinin serüveni. İstanbul: Efe Akademi Yayınları. google scholar
Ural, T. (2015). Kahrolsun ‘bağzı’ kavaklar: Yenişehir, yeni bir ülke umudu ve yazarlığın politik halleri üzerine. S. Şahin, İ. Şehbenderoğlu (Ed.), İsyankâr neşe - Sevgi Soysal kitabı içinde (99-124). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar