Reşat Nuri Güntekin’in Damga Romanına Felsefî Bir Yaklaşım:“Kant’ın Ahlâk Yasası Önünde İffet”

İyi ve kötü, evrensel ahlâk ölçütlerini belirleyen temel kavramlardandır. Ancak iyi ve kötünün sınırlarını belirlemek kolay olmadığı gibi kişiden kişiye, toplumdan topluma değişen bir iyi ve kötü algısından söz edilebilir. Kant’a göre iyi, insanın eylemlerinin arkasındaki iyi niyete dayanır ve iyi niyet, yalnızca aklın iyi olduğunu bildiği şeyi seçme yetisidir. İyi niyetin koşulu, niyetin ve eylemin ödev olduğu için yapılmasıdır. Ödev de tüm kişiler için evrensel olarak bağlayıcı olan bir yasaya itaat şeklinde kabul edilir. Kant’ın sözünü ettiği bu yasa, ahlâk yasasıdır. Ahlâk yasası, insanın nasıl davranması gerektiğini bildirmez. Bu nedenle yasa, tüm insanlar için geçerli olabilecek maksimler (ilke) içermelidir. Kişinin maksimi, evrensel değerde ve kendi başına bir amaç niteliğindeyse ahlâkîdir ve ahlâk yasasına uygundur. Niyet ve irade etkileşimi sonucunda ortaya çıkan iyi ve kötü eylemler, edebiyatın da konusudur. Çalışmada, Reşat Nuri Güntekin’in Damga romanı kahramanı İffet’in niyet ve eylemleri; Kant’ın ahlâk anlayışının temel unsurlarından olan iyi niyet, iyi irade, vicdanî ahlâk, maksim gibi kavramlar üzerinden Kant’ın ahlâk yasasına göre sorgulanır. Evrensel bir ödev ahlâkını savunan Kant’ın ahlâk yasasını, İffet karakteriyle somutlaştırılan olaylar üzerinden okuma ve anlama yaklaşımları edebiyat ve felsefe disiplinlerinin müşterekliği bağlamında önemlidir.

Anahtar Kelimeler:

Kant, Ahlâk Yasası, Reşat Nuri Güntekin, Damga

A Philosophical Approach to Reşat Nuri Güntekin's Damga: İffet against Kant's Moral Law

Good and bad are basic concepts that determine universal moral criteria. However, although it may be easy to learn the boundaries of good and bad for oneself, the perception of good and bad may still vary from person to person. According to Kant, good is based on good intentions in human actions, and a good intention requires choosing only what is known to be good. The condition of good faith is that the intention and the action are done because it is a duty. Duty is obedience to a law that is universally binding for all people. The law that Kant speaks of is the moral law. Such a moral code does not imply anything specific for how a person should behave. However, it should contain maxims (life principles) for all people. If the maxim of a person is of universal value and is an end in itself, it is moral, and it conforms to the moral law. The good and bad actions that occur in communication of intention and will are also subject of literature. In this study, the intentions and actions of İffet, the hero of Reşat Nuri Güntekin's Damga are investigated in relation to Kant's moral law, using concepts, such as goodwill, conscientious morality, and maxims, which are the basic elements of Kant's understanding of morality. Kant’s ethical laws, describing a universal duty for duty, and his approach to understand and to comprehend the events that occur to the character of İffet are important in the context of the commonality of the disciplines of literature and philosophy.

Keywords:

Kant, moral law, Reşat Nuri Güntekin, Damga,

PDF

___

Akyüz, K. (1995). Modern Türk edebiyatının ana çizgileri 1860-1923. İstanbul: İnkılâp Kitabevi. google scholar
Altuğ, T. (1989). Reşat Nuri’nin üç romanında öldüren aşk teması. Argos, 16, 146-150. google scholar
Cevizci, A. (2017). Felsefeye giriş. İstanbul: Say Yay. google scholar
Çetin, N. (2004). Roman çözümleme yöntemi. Ankara: Öncü Basımevi. google scholar
Enginün, İ. (2013). Yeni Türk edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e. İstanbul: Dergâh Yay. google scholar
Feldman, F. (2013). Etik nedir? (F. B. Aydar, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yay. google scholar
Frankena, W. (2007). Etik (A. Aydın, Çev.). İstanbul: İmge Kitabevi Yay. google scholar
Fromm, E. (1994). Erdem ve mutluluk (A. Yörükân, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay. google scholar
Fromm, E. (2000). Kendini savunan insan (N. Arat, Çev.). İstanbul: Say Yay. google scholar
Guyer, P. (2005). Kant’ın ödevler sistemi (A. Kaftan, Çev.). Cogito, 41-42, 277-338. google scholar
Güney, E. (1966). Folklor ve eğitim. Ankara: MEB Yay. google scholar
Güngör, E. (1998). Ahlâk psikolojisi ve sosyal ahlâk. İstanbul: Ötüken Neşriyat. google scholar
Güntekin, R. N. (ty). Son sığınak (11. bs). İstanbul: İnkılâp Kitabevi. google scholar
Güntekin, R. N. (ty). Gizli el (13. bs). İstanbul: İnkılâp Kitabevi. google scholar
Güntekin, R. N. (ty). Damga (25. bs). İstanbul: İnkılâp Kitabevi. google scholar
Güntekin, R. N. (2015). Miskinler tekkesi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi. google scholar
Heimsoeth, H. (2007). Kant’ın felsefesi (T. Mengüşüoğlu, Çev.). Ankara: DoğuBatı Yay. google scholar
Jung, C. G. (2015). Kırmızı Kitap (O. Gündüz, Çev.). İstanbul: Kaknüs Yay. google scholar
Kant, I. (1999). Pratik aklın eleştirisi (İ. Kuçuradi, Ü. Gökberk, F. Akatlı, Çev.). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yay. google scholar
Kant, I. (2002). Ahlâk metafiziğinin temellendirilmesi (İ. Kuçuradi, Çev.). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yay. google scholar
Kant, I. (2011). Yargı yetisinin eleştirisi. (A. Yardımlı, Çev.). İstanbul: İdea Yay. google scholar
Kant, I. (2020). Eğitim üzerine (A. Aydoğan, Çev.). İstanbul: Say Yay. google scholar
Kanter, M. F. (2008). Reşat Nuri Güntekin’in romanlarında yapı ve izlek. (Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ. google scholar
Kuçuradi, İ. (2013). İnsan ve değerleri. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yay. google scholar
Maclntyre, A. (2001). Ethik’in kısa tarihi (H. Hünler, S. Z. Hünler, Çev.). İstanbul: Paradigma Yay. google scholar
Özaydın, Ö. (2011). İçimdeki ahlâk yasası: Kant’ın ahlâk kuramı üzerine eleştirel bir inceleme. Felsefe Arkivi, 34, 97-117. google scholar
Parlatır, İ. (2011). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. Ankara: Yargı Yay. google scholar
Pieper, A. (1999). Etiğe giriş. Ankara: Ayrıntı Yay. google scholar
Svendsen, L. Fr. H. (2018). Kötülüğün felsefesi (M. Hocaoğlu, Çev.). İstanbul: Redingot Kitap. google scholar
Ülken, H. Z. (2001). Ahlâk. İstanbul: Ülken Yay. google scholar
Ülken, H. Z. (2010). Aşk ahlâkı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay. google scholar
Yalçın, A. (2002). Siyasal ve sosyal değişmeler açısından Cumhuriyet Dönemi Türk romanı 1920-1946. Ankara: Akçağ Yay. google scholar
Yalçın, A. & Aytaş G. (2008). Çocuk edebiyatı. Ankara: Akçağ Yay. google scholar