Bozdağ’da (Denizli) dolinlerin morfometrik özellikleri
Bozdağ, Akdeniz bölgesinin Antalya bölümünde ve Denizli il sınırları içinde yer almaktadır. 78.6km2 alana sahip çalışma alanı tektonik olarak doğudan Acıpayam, batıdan Barz fayı ve güneydenBeyağaç fayı ile sınırlandırılmış bir horst özelliğindedir. Kırıklı ve tabakalı yapıya sahip alanda lapya,dolin, uvala, paleo vadi ve flüvyo-karstik vadi şekilleri gelişmiştir. Çalışma alanının relief sistemleriniAlt-Orta Miyosen, Üst Miyosen, Pliyosen ve Pleistosen dönemlerine ait yüzeyler oluşturmaktadır.Sahanın düşük eğimli alanları plato yüzeyinde bulunan Alt-Orta Miyosen relief sistemlerine karşılıkgelmektedir. Bu alanlar dolinlerin yoğun bir şekilde görüldüğü yerlerdir. Çalışma sahasını karst jeomorfolojisiaçısından incelemek, tektonik ve jeomorfolojik gelişimini açıklamak, alanda bulunandolinlerin morfometrik özelliklerini belirlemek çalışmanın amacını oluşturmaktır. 1/25.000 ölçeklitopoğrafya haritalarından yararlanılarak 212 dolin tespit edilmiş ve bu dolinlerin kantitatif açıdanaçıklanması amacıyla dolinlerin morfometrik özellikleri hesaplanmıştır. 1470 metre ile 2370 metrearasında dağılış gösteren dolinlerin ortalama yükseltisi 1996 metredir. Bu karstik şekiller düşükve orta yoğunluk sınıfında bulunmaktadır. Dairesellik indisinin ortalama değeri 1,21 olan dolinler,dairesellik formunu kaybetmiştir. Dolinlerin, en fazla (94 dolin) dağılış gösterdiği eğim aralığı 15° ile20° arasında orta eğimli alanlardır. Uzun eksen yönelimleri D-B yönündedir ve bu yönelimler KD-GByönelimli süreksizlikler ile uyum göstermemektedir.
Dolines morphometric properties in Bozdağ (Denizli)
Bozdağ is located in the Antalya part of the Mediterranean region and within the borders ofDenizli province. The study area, which has an area of 78.6 km2, has a horst feature, tectonicallybounded by the Acıpayam faults from the east, the Barz faults from the west, and theBeyağaç faults from the south. Lapies, doline, uvala, paleo valley and fluvio-karstic valleyforms have developed in the area, which has a fractured and layered structure. The relief systemsof the study area consist of surfaces belonging to the Lower-Middle Miocene, Upper Miocene,Pliocene and Pleistocene periods. The low sloping areas of the field correspond to theLower-Middle Miocene relief systems on the plateau surface. These areas are places wheredolines are seen intensely. The aim of the study is to examine the study area in terms of karstgeomorphology, to explain its tectonic and geomorphological development, to determine themorphometric features of the dolines in the area. 212 dolines were determined by using the1/25.000 scaled topography maps and the morphometric characteristics of these dolines werecalculated in order to explain these dolines quantitatively. The average elevation of the dolines,which are distributed between 1470 meters and 2370 meters, is 1996 meters. These karstshapes are in low and medium density class. Dolines with an average value of 1.21 for the circularityindex have lost their circularity form. Dolines are medium-sloping areas between 15°and 20° with a maximum distribution (94 dolines). The long axis orientations are in the E-Wdirection and these orientations are not consistent with the NE-SW directed discontinuities.
___
- Akdeniz, N. (2011). 1:100.000 ölçekli Türkiye jeoloji haritaları Denizli-
N22 paftası, (Yayın No: 164). Maden Tetkik ve Arama Genel
Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi.
- Aksoy, R., & Aksarı, S. (2008). Elmalı (Antalya, Batı Toroslar) kuzeyinde
Likya naplarının jeolojisi. Selçuk Üniv. Mühendislik-Mimarlık
Fakültesi Dergisi, 23(2), 45-59.
- Ardel, A., Kurter, A., & Dönmez, Y. (1969). Klimatoloji tatbikatı. Taş
Matbaası.
- Atalay, İ. (2017). Türkiye jeomorfolojisi (3. baskı). Meta Basım Matbaacılık
Hizmetleri.
- Aydın, S., Şimşek, M., Çetinkaya, G., & Öztürk, M. Z. (2019). Erinç yağış
etkinlik indisine göre belirlenen Türkiye iklim bölgelerinin rejim
karakteristikleri. İçinde Gönençgil, B., Ertek, A.T., Akova, İ., & Elbaşı,
E. (Eds). 1. İstanbul Uluslararası Coğrafya Kongresi Bildiri Kitabı,
(ss.20-22). https://doi.org/10.26650/PB/PS12.2019.002.074
- Bárány-Kevei, I. (1999). Microclimate of karstic dolines. Acta Climatologica,
32(33), 19-27.
- Basso, A., Bruno, E, Parise, M., & Pepe, M. (2013). Morphometric
analysis of sinkholes in a karst coastal area of southern Apulia
(Italy), Environmental Earth Science, 70, 2545-2559. https://doi.
org/10.1007/s12665-013-2297-z
- Becker-Platen, J. D. (1970). Lithostratigraphische unterschungen im
kanozoikum südwest anatoliens (Türkei)-(Kanozoikum und braunkohlen
der Turkei), Beihefte zum Geologischen Jahrbuch, 97.
- Birsoy, Y., & Ölgen, M. K. (1992). Thornthwaite yöntemi ile su bilançosunun
ve iklim tipinin belirlenmesinde bilgisayar kullanımı.
Ege Coğrafya Dergisi, 6(1) 153-178.
- Bondesan, A., Meneghel, M., & Sauro, U. (1992). Morphometricanalysis
of dolines. International Journal of Speleology, 21(1),
1-55. https://doi.org/10.5038/1827-806X.21.1.1
- Bozcu, M., Yağmurlu, F., & Şentürk, M. (2007). Fethiye-Burdur fay
zonunun bazı neotektonik ve paleosismolojik özellikleri, GB-Türkiye.
Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 31(1), 25-48.
- Bölük, E. (2016). Thornthwaite iklim sınıflandırmasına göre Türkiye
iklimi. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Araştırma Dairesi Başkanlığı
Klimatoloji Şube Müdürlüğü. https://www.mgm.gov.tr/
FILES/iklim/iklim_siniflandirmalari/Thornthwaite.pdf
- Brunn, J. H., Graciansky, P. Ch, de., Gutnic, M., Juteau, T., Lefévre,
R., Marcoux, J., Monods, O., & Poisson, A. (1970). Structures
majeures et correlations stratigraphiques dans les Taurides occidentales.
Bulletin Société Géologique de France, 12(7), 515-556.
https://doi.org/10.2113/gssgfbull.S7-XII.3.515
- Day, M. (1983). Doline morphology and development in Barbados. Annals
of the Association of American Geographers, 73(2), 206–219.
Denizman, C. (2003). Morphometric and spatial distribution parameters
of karstic depressions, lower Suwanee River basin, Florida.
Journal of Cave and Karst Studies, 65(1), 29-35.
- Doğan, U. (2004). Dolin sınıflamasında yeni yaklaşımlar. Gazi Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 249-269.
- Ekmekçi, M. (2003). Review of Turkish karst with emphasis on tectonic
and paleogeographic controls. Acta Carsologıca, 32/2(17),
205-218. https://doi.org/10.3986/ac.v32i2.349
- Elitez, İ., & Yaltırak, C. (2014). Çameli Havzası’nın Miyosen-Kuvaterner
jeodinamiği, Burdur-Fethiye Makaslama Zonu (GB Türkiye). Türkiye
Jeoloji Bülteni, 57(3), 41-67. https://doi.org/10.25288/tjb.298714
- Erinç, S. (1996). Klimatoloji ve metodları. Alfa Basım Yayım Dağıtım.
Erinç, S. (2001). Jeomorfoloji II (3. baskı). Der Yayınevi.
- Erol O. (1979). Türkiye’de Neojen ve Kuvaterner aşınım dönemleri,
bu dönemlerin aşınım yüzeyleri ile yaşıt (korelan) tortullara göre
belirlenmesi. Jeomorfoloji Dergisi, 8, 1-40.
- Erol, O. (1981). Neotectonic and Gemorphologic evolution of Turkey.
In Fairbridge R.W. (Ed.) Neotectonics, Zeitschrift für Geomorphologie.
N.F. Suppl. Bd., 40, 193-211.
- Erol, O. (1983). Türkiye’nin genç tektonik ve jeomorfolojik gelişimi.
Jeomorfoloji Dergisi, 11, 1- 22.
- Erol, O. (1993). Ayrıntılı jeomorfoloji haritaları çizim yöntemleri. İstanbul
Üniv. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü, Bülten, 10, 19-39.
- Eroskay, O. S. (1982). Engineering properties of carbonate rocks and karst
regions in Turkey. Bulletin of The International Association of Engineering
Geology, (25), 61-65. https://doi.org/10.1007/BF02603192
- Ersoy, Ş. (1989). Fethiye (Muğla) - Gölhisar (Burdur) arasında Güney
Dağı ile Kelebekli Dağ ve dolaylarının jeolojisi. [Yayınlanmamış
Doktora Tezi]. İstanbul Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü.
- Ersoy, Ş. (1990). Batı Toros (Likya) naplarının yapısal öğelerinin ve evriminin
analizi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 37, 5-16.
- Faivre, S., & Pahernik, M. (2007). Structural influences on the spatial distribution
of dolines, Island of Brac, Croatia. Zeitschrift für Geomorphologie,
487-503. https://doi.org/10.1127/0372-8854/2007/0051-0487
- Fick, S. E., & Hijmans, R. J. (2017). WorldClim 2: new 1-km spatial resolution
climate surfaces for global land areas. International Journal of
Climatology, 37(12), 4302- 4315. https://doi.org/10.1002/joc.5086
- Ford, D., & Williams, P. (2007). Karst hydrogeology and geomorphology.
John Wiley & Sons Ltd.
- Geyssant, J. (2001). Geology of calcium carboate. In Tegetoff, W.
(Eds.), Calcium carbonate: from the cretaceous period into the
21st century, (pp.1-52), Springer Publishing Group.
- Goudie, A. S. (2003). Geomorphological techniques. Allen & Unwin
Graciansky, P. C. (1968). Teke yarımadası (Likya) Torosların üst üste
gelmiş ünitelerinin stratigrafisi ve Dinaro-Toroslar’daki yeri. MTA
Enstitüsü Dergisi, 71, 73–92.
- Gunn, J. (2004). Valleys in karst. In Gunn, J. (Eds.), Encyclopedia of
cave and karst science (pp.1607-1610).
- Güneysu, A. (2014). Batı Toroslar’da neotektonik hareketlerin karstlaşma
üzerindeki etkileri ve karstlaşmanın evrimi (Eğirdir-Beyşehir-
Antalya karst alanı). Türk Coğrafya Dergisi, 0(28), 329-336.
https://dergipark.org.tr/tr/pub/tcd/issue/21259/228208
- Kazancı, N., Gürbüz, A., & Boyraz, S. (2011). Büyük Menderes Nehri’nin
jeolojisi ve evrimi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 54(12), 25-56.
Keser, N. (2004). Bezirgan Polyesi ve yakın çevresinin karst jeomorfolojisi.
Türk Coğrafya Dergisi, (42), 11-45.
- Konak, N. (2003). Menderes masifinin güneydoğusundaki naplı yapılar.
56. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri Kitabı, (ss.304-306).
- Nazik, L., & Poyraz, M. (2015). Türkiye karst morfolojisinde neotektoniğin
rölü. İçinde Bahadır, M., Uzun, A., & Zeybek, H. İ. (Eds.), IV.
Ulusal jeomorfoloji sempozyumu bildiriler kitabı: Karst Jeomorfolojisi,
(ss.203-213), Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
- Nazik, L., & Poyraz, M. (2017). Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize
eden bir bölge: Orta Anadolu platoları karst kuşağı. Türk
Coğrafya Dergisi, (68), 43-56. https://doi.org/10.17211/tcd.300414
- Nazik, L., & Tuncer, K. (2010). Türkiye karst morfolojisinin bölgesel
özellikleri. Türk Speleoloji Dergisi, Karst ve Mağara Araştırmaları,
1(1), 7-19.
- Nazik, L., Poyraz, M., & Karabıyıkoğlu, M. (2019). Karstic landscapes and
landforms in Turkey. In Kuzucuoğlu, C., Çiner, A., & Kazancı, N. (Eds.),
Landscapes and Landforms of Turkey, (pp.181- 196), Springer International
Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-030-03515-0_5
- Okay, A. İ. (1989). Geology of the Menderes Massif and the Lycian
Nappes south of Denizli, western Taurides. Bulletin of the Mineral
Research and Exploration Institute of Turkey, 109, 37-51.
- Öztaş, T. (1992). Boğsak karst kaynağı (Mersin-Taşucu) dolayının karst
ve karstlaşma özellikleri. Jeoloji Mühendisliği, (41), 118-130.
- Öztürk, M. Z. (2018a). Karstik kapalı depresyonların (dolinlerin) morfometrik
analizleri. Coğrafya Dergisi, (36), 1-13. https://doi.
org/10.26650/JGEOG371149
- Öztürk, M. Z. (2018b). Orta Toroslar’da dolinlerin dağılışı ve morfometrik
özellikleri. Kriter Yayınevi.
- Öztürk, M. Z., Çetinkaya, G., & Aydın, S. (2017a). Köppen-Geiger iklim
sınıflandırmasına göre Türkiye’nin iklim tipleri. İstanbul Üniversitesi
Coğrafya Dergisi, (35), 17-27. https://doi.org/10.26650/
JGEOG295515
- Öztürk, M. Z., & Savran, A. (2020). An oasis in the Central Anatolian steppe:
the ecology of a callopse doline. Acta Biologica Turcica, 33(2),
100-113. https://www.researchgate.net/publication/340429695
- Öztürk, M. Z., Şener, M. F., Şener, M., & Şimşek, M. (2018a). Structural
controls on distribution of dolines on Mount Anamas (Taurus
Mountains, Turkey). Geomorphology, 317, 107-116. https://doi.
org/10.1016/j.geomorph.2018.05.023
- Öztürk, M. Z., Şimşek, M., & Utlu, M. (2015). Tahtalı Dağları (Orta
Toroslar) karst platosu üzerinde dolin ve uvala gelişiminin CBS
tabanlı analizi. Türk Coğrafya Dergisi, (65), 59-68. https://dergipark.
org.tr/tr/pub/tcd/issue/21272/228400
- Öztürk, M. Z., Şimşek, M., Şener, M. F., & Utlu, M. (2018b). GIS based
analysis of doline density on Taurus Mountains, Turkey. Environmental
Earth Sciences, 77(536), 1-13. https://doi.org/10.1007/
s12665-018-7717-7
- Öztürk, M. Z., Şimşek, M., Utlu, M., & Şener, F. (2016). Bolkar Dağları
batı platosunun flüvyo-karstik evrimi. İçinde Özçağlar, A., Türkoğlu,
N., Bayar, R., Yılmaz, E., Aydın, O., & Karabacak, K. (Eds.) TÜCAUM
Uluslararası Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (ss.106-115).
- Öztürk, M. Z., Şimşek, M., Utlu, M., & Şener, M. F. (2017b). Karstic
depressions on Bolkar Mountain plateau, Central Taurus (Turkey):
Distribution characteristics and tectonic effect on orientation.
Turkish Journal of Earth Sciences, 26(4), 302-313. https://
doi.org/10.3906/yer-1702-3
- Pekcan, N. (1999). Karst jeomorfolojisi (3. Baskı). Filiz Kitabevi.
Poyraz, M., Öztürk, M Z., & Soykan, A. (2021). Sivas jips karstında dolin
yoğunluğunun CBS tabanlı analizi. Jeomorfolojik Araştırmalar
Dergisi, (6), 67-80. https://doi.org/10.46453/jader.863090
- Rimmelé, G., Jolivet, L., Oberhänsli, R., & Goffé, B. (2003). Deformation
history of the high‐pressure Lycian Nappes and implications
for tectonic evolution of SW Turkey. Tectonics, 22(2).
- Şahinci, A. (1991). Karst. Reform Matbaası.
Şaroğlu, F., & Güler, B. (2020). Batı Anadolu Tektonik Kaması’nın
güncel deformasyonu: batıya doğru kaçıştan kaynaklanan blok
hareketleri. Türkiye Jeoloji Bülteni, 63(2), 161-194. https://doi.
org/10.25288/tjb.593423
- Şaroğlu, F., Emre, Ö., & Boray, A. (1987). Türkiye’nin diri fayları ve
depremsellikleri. (Rapor No: 8174). Maden Tetkik ve Arama Genel
Müdürlüğü.
- Şenel, M. (2003). Toros kuşağının tektonik birlikleri ve bunların korelasyonu.
56. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri Kitabı, (ss.307-308).
- Şenel, M. (2007). Likya Naplarının özellikleri ve evrimi: Menderes
Masifi Kolokyumu, O. Özcan Dora onuruna, 5-10.
- Şimşek, M. (2021) Silifke-Gülnar platosunda (Orta Toroslar) paleovadi
sistemlerinin yüzey karstlaşması üzerine etkisi. Jeomorfolojik Araştırmalar
Dergisi, (7), 48-60. https://doi.org/10.46453/jader.949862
- Şimşek, M., Öztürk, M. Z., & Turoğlu, H. (2019). Geyik Dağı üzerindeki
dolin ve uvalaların morfotektonik önemi. Türk Coğrafya Dergisi,
(72), 13-20. https://doi.org/10.17211/tcd.501724
- Şimşek, M., Öztürk, M. Z., & Utlu, M. (2016). Çözünme dolinlerinin
Kuvaterner değişimleri açısından önemi. İçinde Sarıkaya, A. M.
(Ed). VII Türkiye Kuvaterner Sempozyumu Bildiri Özleri Kitabı
(ss.34-35). İTÜ Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü.
- Şimşek, M., Öztürk, M. Z., Doğan, U., & Utlu, M. (2021). Toros polyelerinin
morfometrik özellikleri. Coğrafya Dergisi, 0(42), 101-119.
https://doi.org/10.26650/JGEOG2020-834461
- Şimşek, M., Utlu, M., & Öztürk, M. Z. (2020). Gidengelmez Dağları’nın
yüzey karstı özellikleri (Orta Toroslar). İçinde Birinci S.,
Kaymaz, Ç. K., & Kızılkan, Y. (Eds.), Coğrafi Perspektifle Dağ ve
Dağlık Alanlar (Sürdürülebilirlik-Yönetim-Örnek Alan İncelemeleri),
(ss.1-18), Kriter Yayınevi.
- Tuncer, K. (2018). Sakarya Nehri-Göynük Çayı-Çatak Çayı arasındaki
sahanın karst jeomorfolojisi. Kriter Yayınevi.
- Tuncer, K. (2021a). Tektonik olarak karmaşık bir bölgede yer alan
Barz Polyesi (Tavas, Denizli): Oluşumu, gelişimi ve jeomorfolojik
özellikleri. Türk Coğrafya Dergisi, (77), 99-118. https://doi.
org/10.17211/tcd.910578
- Tuncer, K. (2021b). Barz, Ovacık, Kızılca havzalarında (Denizli) karstifikasyonu
belirleyen parametreler ve karstın gelişimi. Turkish
Studies - Social, 16(4), 1621-1658. https://dx.doi.org/10.47356/
TurkishStudies.51785v
- Waltham, A. C., & Fookes, P. G. (2003). Engineering classification of
karst ground conditions. Quarterly Journal of Engineering Geology
and Hydrogeology, 36, 101- 118.
- Yılmaz, E., & Çiçek, İ. (2016). Türkiye Thornthwaite iklim sınıflandırması.
Journal of Human Sciences, 13(3), 3973-3994. https://doi.
org/10.14687/jhs.v13i3.3994