Yaşam kalitesinin değerlendirilmesinde standart kumar teorisine göre çerçeveleme etkisinin rolü

Sağlık sonuçlarının ölçümü risk ve belirsizlik içermektedir. Sağlık sonuçlarının ölçümünde sıklıkla kullanılan, yaşam kalitesi değerlendirmelerinin kişiye özel olmak ve bireysel tercihleri yansıtmak gibi iki temel özelliği bulunmaktadır. Hasta tercihlerinin öngörülemez olması ve risk barındırması nedeniyle, tercihlere yönelik tahminlerin öngörülmesinde standart kumar teorisinin de aralarında bulunduğu sayısallaştırma tekniklerinden faydalanılmaktadır. Çerçeveleme etkisi adı verilen sosyal psikoloji temelli bir yaklaşım, pozitif ve negatif çerçevelenmiş bilginin karar verme üzerinde etkili olduğunu göstermektedir. Bu nedenle bu çalışmada yaşam kalitesi değerlendirmede standart kumar teorisinin kullanılması durumunda tercihlerin değerlendirilmesinde çerçeveleme etkisinin tartışılması amaçlanmıştır. Çalışma sonuçları geleneksel çerçeveleme etkisi ile karşılaştırıldığında, tıbbi çerçevenin karar verme sürecinde ters bir durum ortaya koyduğunu göstermiştir. Buna göre pozitif çerçeve sunulduğunda hastaların risk arama davranışı gösterdikleri, negatif çerçeve sunulduğunda ise riskten kaçınma davranışı sergilendikleri görülmüştür. Çalışma sonuçlarının, hasta tercihlerinin değerlendirilmesinde yararlanılan çerçevenin nasıl bir yanlılık oluşturduğunun anlaşılması konusunda fayda sağlayacağı düşünülmektedir.

The role of framing effect in assessment of quality of life according to standard gambling theory

Measuring health outcomes includes risk and uncertainty. Quality of life assessment in health care has two main properties one is they are personal, the other is they are reflecting personal preferences. Because of patient preferences includes risk and uncertainty standard gambling theory used which is one of the quantitative techniques for assessment of patient preferences. Framing effect which is based on social psychology, shows that positive and negative framed information effects decision making. For this reason in this study we aim to discuss the role of framing effect on quality of life assessments when standart gambling theory was used. Results of this study show that compare to traditional framing effect, medical framework reveal opposite results. Patients show risk seeking behavior in positive framework and they show risk aversion behaviour in negative framework. We think that the results of this study provides useful information for understanding of how framing make a bias in asssessment of patient preferences.

___

Carr A.J. Higginson I.R. Measuring quality of life are quality of life measures patient centered?", BMJ. 2001; vol.322: 1357-1360.
Öksüz E. Malhan S. Sağlığa Bağlı Yaşam Kalitesi: Kalitemetri, Başkent Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2005.
Tatar M. Wertheimer A.I. Sağlık Teknolojilerinin Değerlendirilmesi İlaç Geri Ödemeleri İçin Bir Model Önerisi, SUVAK Sağlıkta Umut Vakfı. 2010, 1-118.
Gafni A. The standard gamble method: what is being measured and how it is interpreted, HSR. 1994; 29(2): 207-224.
Tversky A. Kahneman D. The framing of decisions and the psychology of choice, Science. 1981; 211(4418): 453-458.
Gon J. Zhang Y. Yang Z. Huang Y. Feng J. Zhang W. The framing effect in medical decision-making: a review of the literature, Psychology, Health & Medicine. 2013;18(6): 645- 653.
West A.F. West R.R. Clinical decision making: coping with uncertainty. Postgrad Med. 2002; 78: 319-321.
Say T. Faydanın ölçülmesi, Yönetim, 2002; 13(42): 5-18.
Çelik Y. Sağlık Ekonomisi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2011.
Dolan P. Sutton M. Mapping visual analogue scale health state valuations onto standard gamble and time trade-off values, Soc. Sci. Med. 1997; 44(10): 1519-1530.
Frytak J.R. Kane R. L. "Measurement", Understanding Health Care Outcomes Research (Editör: R.L Kane içinde), Jones and Bartlett Publishers, 2006.
O'Connor R. Issues in the measurement of health related quality of life: Australian Center for health program evaluation, West Heidelberg. 1993.
Kaufman S. The emerging role of health related quality of life data in clinical research, Clinical Research. 2001; 5: 2-6.
Farquhar P.H. State of the art-utility assessment methods, Management Science. 1984; 30(11): 1283-1300.
Torrance, G.W. Measurement of health state utilities for economic appraisal, Journal of Health Economics. 1986; 5: 1-30.
Torrance, G.W. Feeny, D. Utilities and quality-adjusted life years. International Journal of Technology Assessment in Health Care. 1989; 5: 559-575.
Zhao X. Huang C. Li X. Zhao X. Dispositional optimism, self-framing and medical decision-making, IJP. 2015 50(2):121-127.
Abhyankar P. Summers B.A. Velikova G. Bekker H.L. Framing options as choice or opportunity does the frame influence decisions? MDM. 2014; 34(5):567-582.
Almashat S. Ayotte B. Edelstein B. Margrett J. Framing effect debiasing in medical decision making, PEC. 2008; 71(1), 102-107.
Humphreys A. Latour K.A. Framing the game: assessing the impact of cultural representations on consumer perceptions of legitimacy, JCR. 2013; 40(4):773-795.
William J. The principles of psychology, Henry Holt. And Co. New York. 1890.
Şeker Ş.E. Çift Süreç Teorisi, Yönetim Bilişim Sistemleri Ansiklopedisi, 2014;1(1): 14-15.
Cassotti M. Habib M. Poirel N. Aite A. Houde O. Moutier S. Positive emotional context eliminates the framing effect in decision making, Emotion. 2012; 12(5): 926-931.
McNeil, B.J. Pauker, S.G. Sox, H.C. Tversky, A. On the elicitation of preferences for alternative therapies. NEJM. 1982; 306: 1259-1262.
Perneger, T.V. Agoritsas, T. Doctors and patients' susceptibility to framing bias: a randomized trial. JGIM. 2011; 26: 1411-141.
Begun J.W. Kaissi A.A. Uncertainty in health care environments: myths or reality? HCMR. 2004; 29(1): 31-39.
Grutters J.P. van Asselt M.B.A. Chalkidou K. Joore M.A. Health decisions: towards uncertainty tolerance in healthcare policy, PharmaEconomics. 2015; 33:1-4.