Kronik hastalıkların önlenmesinde davranışsal risk faktörlerinin önemi

Dünyadaki ölümlerin (2005) yaklaşık olarak %60’ının nedeni kronik hastalıklardır. Her yıl dünyada en az 5,1 milyon kişi tütün kullanma, 3,2 milyon kişi ise yetersiz fiziksel aktive, 2,8 milyon kişi fazla kilolu veya şişman olma ve 2,7 milyon kişi yetersiz sebze ve meyve tüketmeye bağlı sorunlar nedeniyle ölmektedir. Çevresel, sosyoekonomik, kültürel ve bireysel özellikleri olan risk faktörlerinin bir birleriyle olan ilişkileri çok boyutlu ve karmaşıktır. Günümüzde hastalık ve risk faktörlerinin topluma getirdikleri sosyoekonomik yük hesaplanmakta ve buna göre politikalar belirlenmektedir. Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) Küresel Sağlık Riskleri Raporu’na göre, tütün kullanma, fazla kilolu veya şişman olma, yetersiz fiziksel aktivite, alkol alma ve yetersiz sebze-meyve tüketmek orta gelirli ülkelerdeki ölümlerin üçte birinden (%34,4), DALY yükünün (yetersiz sebze-meyve tüketmek hariç) ise %19,3’ünden sorumludur. Ülkemizde yapılan Ulusal Hastalık Yükü (UHY) araştırmasına ve DSÖ’nün hazırlamakta olduğu Küresel Hastalık Yükü 2005’e göre, kronik hastalıkların önlenmesinde esas olan önlenebilir, kontrol edilebilir ve değiştirilebilir olan yaşam tarzı riskleridir. UHY 2004 çalışmasına göre, ülkemizdeki ölümlerin %79’u bulaşıcı olmayan hastalıklar nedeniyledir. Ülkemizde DALY’ye neden olan birinci risk faktörü yüksek kan basıncı olup, bunu takip eden 6 risk faktörü de davranışla ilgilidir. Kronik hastalıklar için önemli risk faktörleri olarak kabul edilenlerden; sigara içme, fazla kilolu veya şişman olma, alkol alma, yetersiz sebze ve meyve tüketme, hareketsiz yaşam ile majör olmasa da yağ ve tuz tüketim alışkanlığı da yaşam tarzı davranışlarındandır. Herhangi bir nedenle sağlık kuruluşlarına başvuran yetişkinlerin riskli davranışları değerlendirilebilir.

[The importance of behavioral risk factors for prevention of chronic diseases]

In 2005, the cause for almost 60.0% of the deaths in the world is chronic diseases. In the word each year, due to die 5.1 million people from tobacco use, 3.2 million people from physical inactivity, 2.8 million people from overweight or obesity, and 2.7 million people from inadequate intake of fruit and vegetables. The relationships between environmental, socio-economic, cultural and individual characteristics of the risk factors were multi-dimensional and complex. Today, socio-economic burden of disease and risk factors they bring to society are calculated and determined according to this policy. According to World Health Organization (WHO) Global Health Risks report, tobacco use, being overweight or obese, insufficient physical activity, alcohol consumption and inadequate fruit and vegetable consumption were responsible onethird of deaths (34.4%), and 19.3% (excluded inadequate e fruits and vegetables consumption) of the burden of DALYs in middle-income countries. According to Turkey the National Burden of Disease (NBD) and WHO is preparing the Global Burden of Disease 2005, which is fundamental in the prevention of chronic diseases is life style risks that can be prevented, controlled, and changed. According to the NBD 2004 study, 79% of deaths were due to non-communicable diseases in our country. The primary risk factor for DALY is high blood pressure, and following 6 risk factors were related to behavior in our country. Smoking, being overweight or obese, alcohol consumption, insufficient fruits and vegetables consumption, inactive life, and high dietary fat and salt intake which are considered to be significant risk factors for chronic diseases are lifestyle behaviors. When adults visited to health facilities for any reason, their risky behavior can be evaluated.

PDF

___

1. WHO. The World Health Report 2008, Primary Health Care- Now More Than Ever. WHO, Geneva 2008; p. xiii. http://www.who.int/whr/2008/whr08_en.pdf [Erişim Tarihi: 26.01.2009].
2. WHO. Preventing Chronic Diseases: A Vital Investment. WHO, Geneva 2005; p vii. http://www.who.int/chp/chronic_disease_report/f ull_report.pdf [Erişim Tarihi: 26.01.2009].
3. WHO. Global Health Risks: Mortality and Burden of Disease Attributable to Selected Major Risks. WHO, Geneva 2009; p. 1-23.
4. T.C. Sağlık Bakanlığı, Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü. Türkiye Hastalık Yükü Çalışması 2004. Ankara. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 701, 2007, s. 4-40.
5. WHO. WHO Report on the Global Tobacco Epidemic 2008. Çeviren: Bilir N, Özcebe H, Aslan D, Ergüder T. DSÖ Küresel Tütün Salgını Raporu, 2008, s. 7-39.
6. Onat A. Türk Halkının Kusurlu Kalp Sağlığı Sırrına Işık, Tıbba Önemli Katkı 2009. Eds.: TEKHARF. İstanbul. Figür Grafik ve Matbaacılık Tic. Ltd. Şti. 2009, s. 19-146.
7. T.C. Sağlık Bakanlığı, Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü. Ulusal Hanehalkı Araştırması 2003. Ankara. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 700, 2006, s. 30-59.
8. T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). Aile Yapısı Araştırması 2006. T.C. Ankara. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, 2006, s. 20-25.
9. T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Küresel Yetişkin Tütün Araştırması Türkiye Raporu 2010. Ankara. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 803, 2010, s. 15-80.
10. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 2003. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, Devlet Planlama Teşkilatı ve Avrupa Birliği, Ankara. 2004, s. 139.
11. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 2008. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve TÜBİTAK. Ankara, 2009, s. 57.
12. WHO. Atlas of Health in Europe 2nd edition 2008. WHO Regional Office for Europe, Copenhagen, Denmark, 2008, p. 69-102.
13. Yusuf S, Hawken S, Ounpuu S, et al. INTERHEART Study Investigators. Effect of potentially modifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries (the INTERHEART study): case-control study. Lancet. 2004; 364: 937-952.
14. Teo K, Ounpuu S, Hawken S, et al. Tobacco use and risk of myocardial infarction in 52 countries in the INTERHEART study: a casecontrol study. Lancet. 2006; 368(9536): 647- 658.
15. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Smoking-attributable mortality, years of potential life lost, and productivity losses - United States, 2000-2004. MMWR. 2008; 57(45): 1226-1228.
16. Lightwood JM, Glantz SA. Short-term economic and health benefits of smoking cessation: Myocardial infarction and stroke. Circulation. 1997; 96(4): 1089-1096.
17. Shari S. Bassuk and JoAnn E. Manson. Lifestyle and risk of cardiovascular disease and type 2 diabetes in women: A review of the epidemiologic evidence. American Journal of Lifestyle Medicine. 2008; 2; 191-213.
18. 5727 Sayılı Kanun: Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. Resmi Gazete tarih: 19.01.2008, sayı: 26761.
19. T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Ulusal Tütün Kontrol Programı ve Eylem Planı 2008 – 2012. Ankara. 2008, s. 11-66.
20. European Commission. Health Statistics -Atlas on Mortality in the European Union. Eurostat Statistical Books, Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg. 2009, p. 173-181.
21. Rabinovich L, Brutscher PB, Vries H, et al. The Affordability of Alcoholic Beverages in the European Union: Understanding the Link Between Alcohol Affordability, Consumption and Harms. Prepared for the European Commission DG SANCO, Cambridge. 2009, p. 1-95.
22. U.S. Department of Health and Human Services, U.S. Department of Agriculture. Dietary Guidelines for Americans 2005. U.S. Department of Health and Human Services. 2005, p. 1-47.
23. WHO. Diet, Nutrition and the Prevention of Chronic Diseases. WHO Technical Report Series: 916, Geneva. 2003, p. 13-91.
24. Aykut A, Günay O, Öztürk Y. DSÖ. Diyet, Beslenme ve Kronik Hastalıkların Önlenmesi. DSÖ Teknik raporlar serisi: 797. Geneva. 1990, s. 61-103.
25. U.S. Department of Health and Human Services. 2008 Physical Activity Guidelines for Americans. Washington, D.C. 20201; p. 1-40.
26. U.S. Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Division of Nutrition and Physical Activity. Promoting Physical Activity: A Guide to Community Action. Champaign, IL: Human Kinetics. 1999, p. 15-28.
27. AB Avrupa Komisyonu Sağlık ve Tüketiciyi Koruma Genel Müdürlüğü. Genel Müdürlük-Halk Sağlığı G3. Sağlığın İyileştirilmesi ve İzlenmesi; Sağlık Risklerinin Önlenmesi. AB Avrupa Komisyonu, Lüksemburg. 2002, s. 34-39.
28. Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Sağlıklı Beslenelim, Kalbimizi Koruyalım Projesi Araştırma Raporu. Ankara. Gürler Matbaası Dış Tic. Ltd. Şti. 2004, s. 23- 65.
29. Hengstlera P, Battegaya E, Cornuzb J, Bucherc H, Battegaya M. Evidence for prevention and screening: recommendations in adults. Swiss Med Wkly. 2002; 132: 363-373.
30. Flegal KM, Carroll MD, Ogden CL, Curtin LR. Prevalence and trends in obesity among US adults, 1999-2008. JAMA. 2010; 303(3): 235- 241.
31. Erdem Y, Arici M, Altun B, et al. The relationship between hypertension and salt intake in Turkish population: SALTurk study. Blood Pres. 2010; 19(5): 313-318.
32. Satman I, Yilmaz T, Sengül A, et al. Populationbased study of diabetes and risk characteristics in Turkey: Results of the Turkish Diabetes Epidemiology Study (TURDEP). Diabetes Care. 2002; 25(9): 1551-1556.
33. WHO. Guidelines for the Prevention, Management and Care of Diabetes Mellitus. WHO, EMRO Technical Publications Series 32. 2006, p. 9-33.
34. Lean ME, Han TS, Morrison CE. Waist circumference as a measure for indicating need for weight management. BMJ. 1995; 311(6998): 158-161.
35. T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü. Türkiye'ye Özgü Beslenme Rehberi. Ankara. 2004, s. 23-25.
36. Kruger J, Ham SA, Prohaska TR. Behavioral risk factors associated with overweight and obesity among older adults: the 2005 National Health Interview Survey. Preventing Chronic Disease. 2009; 6(1): 1-17.
37. U.S. Department of Health and Human Services. Your Guide To Lowering Your Blood Pressure With DASH. National Institutes of Health, National Heart, Lung, and Blood Institute. NIH Publication No. 06-4082, 2006, p. 1-28.
38. WHO. Reducing Salt Intake In Populations: Report of a WHO Forum and Technical Meeting. 5-7 October 2006, Paris, France. WHO, Geneva. 2007, p. 1-46.
39. Clifton PM, Keogh JB. Achieving the salt intake target of 6 g/day in the current food supply in free-living adults using two dietary education strategies. J Am Diet Assoc. 2010; 110: 763- 767.