CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA EDİRNE’DE HEYKEL (1927-1937)

Bu makalenin tarihsel araştırma aralığı olan 1927 – 1937 yılları arasında geçen on yıllık süreçte, Edirne şehir merkezinde heykel sanatı adına yaşanılan oldukça zengin bir olaylar ve etkinlikler silsilesi göze çarpmaktadır. Aynı tarihlerde başkent Ankara ve İstanbul hariç ülkenin Edirne ölçeğindeki bir başka kentinde, heykel sanatı adına bu denli yoğun bir yaşantının deneyimlenmiş olması pek olası gözükmemektedir. Heykel sanatı adına Edirne’de yaşanan bu gelişmeler; kişisel amatör çabalarla yapılan ilk heykel denemelerinden Cumhuriyet döneminin ilk Türk heykeltıraşlarından birinin Edirne’deki yaşamı ve eserlerine, Edirne için gerçekleştirilmiş profesyonel heykel çalışmalarından ülkenin bir başka yeri için yapılan bir anıtın ön çalışmalarına değin geniş bir skalaya sahiptir. Bu zengin skalada yer alan ve hakkında bilgi/belge bulunabilen heykel faaliyetleri ve eserleri makale kapsamında, tarihsel bir sıralama ile verilmeye çalışılmıştır. Çalışma sahip olduğu bu spesifik içeriği ile öncelikle Edirne tarihine ‘Heykel Sanatı’ bağlamında da katkı sunmayı amaçlamaktadır. Bir diğer açıdan ikincil amacı ise; Cumhuriyet’in erken dönemlerinde, periferide yer alan orta ölçekli bir Cumhuriyet kentinde bile, heykelin bir sanat dalı olarak ne denli önemli bir gündem konusu olduğunun/olabildiğinin ortaya konulmasıdır.

Anahtar Kelimeler:

Edirne, Heykel, Türk Heykeli, Türk Heykeltıraşları, Sanat

___

Anonim, (1929, 15 Kasım), “Bir san’atkarımızın eseri”, Edirne Postası, s. 1.
Anonim, (1930, 14 Şubat), “Gazi heykeli”, Edirne Postası, s. 1-2.
Anonim, (1930, 11 Mart), “Gazi Heykeli Kenan Ali beyin projesi kabul edildi”, Edirne Postası, s. 1.
Anonim, (1931, 02 Haziran), “Kubilay Abidesi İnkılap Borcunu Unutma”, Edirne Milli Gazete, s. 1.
Anonim, (1932, 12 Mart), “Sanatkarlarımızı Sevelim ve Koruyalım”, Edirne Milli Gazete, s. 1.
Anonim, (1932, 15 Mart), “Edirnede Gazi heykeli”, Milliyet Gazetesi, s. 5.
Arın, Süha, Hüseyin Anka ile Sinan’ı Yeniden Yorumlamak (Belgesel Film), MTV Film Televizyon Video Sanayi ve Ticaret A.Ş., İstanbul, 1989.
Bağman, Latif - Onur, Oral, Atatürk’ün Yaşamında Edirne, Günlük Ticaret Gazetesi Tesisleri, İstanbul, 1982.
Berk, Nurullah, Türk Heykeltraşları, Güzel Sanatlar Akademisi Neşriyatı, İstanbul, 1937.
Gezer, Hüseyin, Cumhuriyet Dönemi Türk Heykeli, 3. Baskı, İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1984.
Kazancıgil, Ratip, - Gökçe, Nilüfer - Bilar, Ender, Edirne’nin Eğitim Tarihi (İlk-Orta Öğretim) 1361-2005, Edirne Valiliği Yayınları, Edirne, 2006.
Osma, Kıvanç, Cumhuriyet Dönemi Anıt Heykelleri (1923-1946), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2003.
Örik, Nahid Sırrı, “Bir Edirne Seyahatnamesi”, Ülkü Halkevleri Dergisi, Ankara, 1940, cilt: 14, sayı: 85, s. 27-32.
Tanaltay, Erdoğan, Sanat Ustalarıyla Bir Yaşam, 2. Baskı, Tekin Yayınevi, İstanbul, 1995.
Yaşar, Selman, “Menemen Kubilay Anıtı’nın Açılışı”, History Studies, Cilt 3, Sayı 2, 2011, http://www.historystudies.net/dergiayrinti/menemen-kubilay-anitinin-acilisi_251 (Erişim Tarihi: 04.07.2018) https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/turk-heykeltraslar/huseyin-anka-ozkan-hayati-ve-heykelciligi-2190.aspx (Erişim Tarihi: 30.09.2018).
http://edirne.meb.gov.tr/www/edirne-il-egitim-tarihi-muzesi-acilisi-gerceklestirildi/icerik/2463 (Erişim Tarihi: 09.07. 2018).
http://www.edirnevdb.gov.tr/kultur/konaklar.html (Erişim Tarihi: 30.09.2018).
Görsel 1. Merhum Hüseyin Anka Özkan’ın kişisel fotoğraf albümünden oğlu Hüseyin Cengiz Özkan tarafından dijital olarak kopyalanarak 7 Nisan 2018’de Ercan Yılmaz’a iletilmiştir. Albüm halen Hüseyin Cengiz Özkan’dadır.
Görsel 2. Tayyip Yılmaz arşivinden 03 Ekim 2018’de Ercan Yılmaz tarafından kopyalanmıştır.
Görsel 3. Anonim, (1929, 15 Kasım), “Bir san’atkarımızın eseri”, Edirne Postası, s. 1.
Görsel 4. Ercan Yılmaz tarafından 01 Ekim 2018 tarihinde Edirne İl Eğitim Tarihi Müzesi’nde fotoğraflanmıştır.
Görsel 5. Anonim, (1932, 12 Mart), “Sanatkarlarımızı Sevelim ve Koruyalım”, Edirne Milli Gazete, s. 1.
Görsel 6. https://www.google.com/search?q=menemen+an%C4%B1t%C4%B1&tbm=isch&t o=u&source=univ&sa=X&ved=2ahUKEwjk5r1uuPdAhUqqYsKHUARAQcQsAR6BAgCEAE&biw=1600&bih=789#imgrc= (Erişim Tarihi: 06.10.2018).
Görsel 7. Ercan Yılmaz tarafından 09.08.2018’de fotoğraflanmıştır. Görsel 8. Ercan Yılmaz tarafından 01 Ekim 2018’de fotoğraflanmıştır.
Görsel 9. Ercan Yılmaz tarafından 01 Ekim 2018’de fotoğraflanmıştır.
Görsel 10. Bağman, Latif - Onur, Oral, Atatürk’ün Yaşamında Edirne, Günlük Ticaret Gazetesi Tesisleri, İstanbul, 1982.
Görsel 11. Edirne Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü Arşivi, Halk Eğitim Merkezi Binası Dosyası, Dosya No: 2200898.
Görsel 12. Fatih Çapkan Koleksiyonu, Edirne.
Görsel 13. Ercan Yılmaz tarafından 01 Ekim 2018’de fotoğraflanmıştır.