Hz. Peygamberin Teşrî Nitelikli Olmayan Fiillerinin Bağlayıcılık Açısından Değeri

Fıkıh usulü terminolojisinde şer‘î delillerin ikincisi olan Sünnet, Hz. Peygamber’den sâdırolan söz, fiil ve takrirleri ifade eden bir hüküm kaynağıdır. Hz. Peygamber’in bizler içingüzel örnek olduğuna dikkatleri çeken, ona uymayı ve itaati emreden ayetler ile birliktekendisine Kur’ân’ı açıklama görevinin verildiğini ifade eden ayetlerden Hz. Peygamber’euymanın gerekliliği anlaşılmaktadır. İslâm hukukçuları belirli şartlar dâhilinde tespiti yapılanve kaynağı risâlet olan sünnetin Müslümanlar için bağlayıcılık arz ettiği hususundaicma etmiştir. Bununla birlikte Hz. Peygamber’in yeme, içme, uyuma, giyinme ve oturupkalkma gibi insan tabiatının bir gereği olarak sergilediği davranışların yanı sıra ticaret,ziraat, ordu tanzimi ve savaşa dair kanaatleri, bir hastalığa ilaç tavsiye etmesi gibi teşrînitelikli olmayan kişisel tecrübeleri de söz konusu olmuştur. İşte bu çalışmada, Kur’ân-ıKerim’de Müslümanlar için en güzel örnek olduğu vurgulanan Hz. Peygamber’in teşrî nitelikliolmayıp insan tabiatının bir gereği olarak ya da kişisel tecrübe ve kanaatleri şeklindekendisinden sâdır olan fiillerin sünnet kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceğive bu tür fiillerin bağlayıcılık arz edip etmeyeceği konusu izah edilecektir.

Anahtar Kelimeler:

İslâm Hukuku, Sünnet, Fiil, Teşri, Bağlayıcılık

The Value of the Prophet’s Non-Legislative Acts In Terms of Bindingness

In the terminology of Islamic legal theory (usûl al-fıqh), the Sunnah that is the Prophet’swords, acts and approvals, is the second source of legal provisions. The necessity of followingthe Prophet as a role model is deduced from the verses that remark his exemplaryrole for Muslims and command to obey and follow him as well as the verses, which indicatethat he has duty of explaining the Qur’an. Islamic legists agreed (ijma) on that if theSunnah is identified in certain conditions and if its source is prophethood, it is binding allMuslims. However, there are the Prophet’s humanely behaviours, such as eating, drinking,sleeping, dressing and sitting, as well as there are His experiential and non-legislative behaviours,such as trading, farming, military arrangements, opinions on war and advisinga medicine for a disease. The Prophet was pointed out in the Qur’an as a good exemplaryfor all people. This study explains whether or not his non-legislative acts, humanly behavioursand personal experiential opinions is regarded as Sunnah and whether or not suchacts would be binding all Muslims.

Keywords:

Islamic Law, Sunnah, Acts of The Prophet, Legislation, Bindingness,

PDF

___

Abdulbâkî, M. Fuâd. el-Mu’cemu’l-müfehres li elfâzi’l-Kur’ân, Kâhire: Dâru'l-Hadîs, 2007.
Abdulğanî Abdulhâlık. Hücciyyetu’s-Sünne, 2. Baskı. Daru’l-vefa, 1993.
Abdulhalim Mahmûd. es-Sünnetu ve mekânetuhâ fi’t-teşrîi’l-İslâmî, Beyrut: 1977.
Abdulmecid Mahmûd. el-İtticâhâtu’l-fıkhiyye inde ashâbi’l-hadis fi’l-karni’s-sâlisi’l-hicri, Mısır: Mektebetu’l-hanci, 1979.
Ahatlı, Erdinç. “Hasâisü’n-Nebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 16: 277-281. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
Ali el-Kârî, Ali b. Ebu’l-Hasen Nureddin. Şerhu nuhbetu’l-fiker fi mustalahâti ehli’l-eser, thk. Eş-Şeyh Abdulfettah Ebû Ğudde, yy: ts.
Âmidî, Ebu'l-Hasan Seyfüddin Ali b. Ebî Ali b. Muhammed b. Sâlim. el-İhkâm fî usûli'l-ahkâm, thk. Abdurrezzâk Afîfî, 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebu'l-İslâmî, ts.
Aşkar, Muhammed b. Süleymân. Efâlu’r-Rasûl, (6. Baskı), Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 2003.
Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü, 4. Baskı, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2011.
Basrî, Ebu’l-Hüseyn. el-Mu’temed fî Usûli’l-Fıkh, thk. Halil el-Mesîh, 1. Baskı. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1403.
Bedir, Murteza. “Sünnet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 38: 150-153. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Beyhakî, Ebû Bekr. es-Sünenu’l-Kübrâ, thk. Muhammed Abdulkadir Atâ, 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2003.
-------, Ma’rifetu’s-Sünen ve’l-Âsâr, thk. Abdulmu’tî Emin Kal’acî, 1. Baskı. Kâhire: 1991.
Buhârî, Abdulaziz Ahmed b. Muhammed. Keşfu’l-esrâr şerhu usûli’l-Bezdevî, yy: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî, 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Cessâs, Ahmed b. Ali. el-Fusûl fi’l-usûl, 2. Baskı. 4 Cilt. Kuveyt: Vizâretu’l-Evkâfi’l-Kuveytiyye, 1994.
Cürcânî, Ali b. Muhammed b. Ali ez-Zeyn eş-Şerif. et-Ta‘rîfât, 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-kütübi'l-ilmiyye, 1983.
Cüveynî, Abdulmelik b. Abdillah. el-Burhân fî usûli'l-fıkh, 1. Baskı. Beyrut: 1997.
Çakan, İsmail Lütfü. Hadis Usûlü, 7. Baskı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1998.
Çelik, Ali. "Sünnet'in Evrensel ve Tarihsel Boyutu", İslam'ın anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri, Kutlu Doğum Sempozyumu, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
Dârimî, Ebû Muhammed. Sünen, thk. Hüseyn Selim Esedu'd-Dârânî, 1. Baskı. Suudi Arabistan: Dâru'l-muğni, 2000.
Dihlevî, Ahmed b. Abdurrahim. Hüccetullâhi’l-bâliğa, thk. es-Seyyid Sâbık, 1. Baskı. Beyrut: Dâru'l-cîl, 2005.
Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş‘as. Sünenü Ebî Dâvud, 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Ebû Muhammed İzzü’d-Din Abdü’l-Aziz b. Abdi’s-Selâm. Kavâidu’l-ahkâm fî mesâlihi’l-enâm, Beyrut: ts.
Ebu’l-Munzir Mahmud. el-Mu’tasar min Şerhi Muhtasari’l-Usûl, nşr. el-Mektebetu’ş-Şâmile, 2. Baskı. Mısır: 2011.
en-Nemle, Abdulkerim b. Ali b. Muhammed. el-Mühezzeb fî İlmi usûli’l-fıkhi’l-mukâren, 1. Baskı. Riyad: Mektebetu'r-ruşd, 1999.
el-Makdisî, Ebû Şâme. el-Muhakkak min ilmi’l-usûl fîmâ yetealleku bi efâli’r-Rasûl, thk. Mahmûd Sâlih Câbir, 1. Baskı. Medine: 2011.
el-Cezâirî, Tâhir. Tevcîhu’n-nazar ila usûli’l-eser, thk. Abdulfettah Ebû Ğudde, 1. Baskı. 2 Cilt. Halep: Mektebetu’l-metbûâti’l-islâmiyye, Halep: 1995.
el-Kâsımî, Cemâleddin, Kavâidu’t-tahdîs min funûni mustalahi’l-hadîs, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.
Emîr Pâdişâh, Muhammed Emîn. Teysîru’t-Tahrîr, I-IV, nşr. Mustafa el-Bâbî el-Halebî, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut 1983.
es-Selmî, İyâz b. Nâmî b. İvazu’s. Usûlu’l-fıkhi’llezi la yeseu’l-fakîh cehlehu, 1. Baskı. Suudi Arabistan: 2005.
Ezherî, Muhammed b. Ahmed b. el-Ezherî el-Herevî. Tehzîbu'l-luğa, thk. Muhammed İvaz Mur‘ib, 8 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi't-türâsi'l-Arabî, 2001.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. el-Erbeûn fî usûli’l-fıkh, 1. Baskı. Dımeşk: Dâru’l-kalem, Dımeşk 2003.
-------, el-Menhûl min ta’lîkâti’l-usûl, thk. M. Hasan Heyto, 3. Baskı. Dımeşk: Dâru’l-fikr, 1998.
Görmez, Mehmet. Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu. 5. Baskı. Ankara: Otto Yayınları, 2014.
Hacıoğlu, Necla. “Cessâs'a Göre Hz. Peygamberin Fiilleri”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/1 (2014): 165-189.
Hallâf, Abdulvehhâb. İlm-u usûli’l-fıkh, Lübnan: ts.
Haniye, Mâzin İsmail. "et-Teessî bi’l-efâli’l-cibillîyeti li’n-Nebi", Mecelletu'l-Câmiatu'l-İslâmiyye, Kulliyetu'ş-Şer'iyye, el-Câmiatu'l-İslâmiyye, 13, (Gazze: 2005)
İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdulaziz. Reddu’l-Muhtâr ale’d-dürri’l-Muhtâr, 2. Baskı. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1992.
İbnu Emîr Hâc, Ebû Abdillah. et-Takrîr ve’t-Tahrîr, 2. Baskı. yy: Dâru'l-kutubi'l-ilmiyye, 1983.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed. el-İhkâm fî usûli'l-ahkâm, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Beyrut: Dâru'l-âfâk el-cedîde, ts.
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn el-Makdisî. Ravzatu’n-nâzır ve cunnetü’l-munâzır, 2. Baskı. 2 Cilt. Yy: Müessesetü’r-reyyân, 2002.
İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Zeyd. Sünenü İbn Mâce, 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemaluddîn el-Ensârî. Lisânu’l-Arab, 2. Baskı. 15 Cilt. Beyrut: Dâr-u sâdır, 1994.
İbni Neccâr el-Hanbelî, Takiyyuddin Ebu'l-Bekâ. Şerhu kevkebi’l-munîr, thk. Muhammed ez-Zuhaylî-Nezih Hammâd, 2. Baskı. Yy: Mektebetu'l-ubeykân, 1997.
İbn Nüceym, Zeynuddin İbrahim b. Muhammed. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-Dekâik, I2. Baskı. 8 Cilt. Yy: Dâru’l-kutubi’l-İslâmî, ts.
-------, el-Eşbâh ve'n-Nezâir, (1. Baskı), Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut 1999.
İbni Recep, Zeynuddin Abdurrahman. Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî, thk. Heyet, Medine: Mektebetu’l-ğurabâ, 1996.
İbnu’ş-Şât, Kasım b. Abdillah. İdrâru’ş-şurûk ala envâri'l-furûk, (Karafî'nin Furûk’unun altında), Âlemü'l-kütüb, ts.
İmâmu’l-Harameyn Cüveynî. et-Telhis fi usûli’l-fıkh, Beyrut: Dâru'l-beşâiri'l-İslâmî, ts.
İsnevî, Abdurrahim b. el-Hasen. Nihâyetu’s-sûl şerhu Minhâci'l-Vusûl, 1. Baskı. Beyrut: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1999.
Karadâvî, Yusuf. es-Sünnetu masdaran li’l-ma’rife ve’l-hadâra, 3. Baskı. Kâhire: Dâru’ş-Şurûk, 2002.
Karafî, Ebü’l-Abbâs Şihâbuddin Ahmed b. İdris. Envârü’l-burûk fî envâi’l-furûk, 4 Cilt. Âlemu'l-kutub, ts.
-------, Nefâisu’l-usûl fî şerhi’l-Mahsûl, thk. Âdil Ahmed-Ali Muhammed, 1. Baskı. Yy: Mektebetu Nezzâr Mustafa el-Bâz, 1995.
Karaman, Hayreddin. “Bağlayıcılık Bakımından Rasûlullah’ın Davranışları”, Hz. Peygamber ve Aile Hayatı, Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi, yy. ts.
Koca, Ferhat. “Sünnet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 38: 154-155. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Minyâvî, Ebu’l-Münzir Mahmud. eş-Şerhu’l-kebîr li muhtasari’l-usûl, 1. Baskı. el-Mısır: Mektebetu’ş-Şâmile, 2011.
Molla Fenârî, Muhammed b. Hamza. Fusûlu'l-bedâi' fî usûlu'ş-şerâi', thk. M. Hasan İsmail, 1. Baskı. Beyrut: Dâru'l-kutubi'l-ilmiyye, 2006.
Muhammed Humeydân, Muntasır Nâfiz. es-Sünnetu beyne’t-teşrî’ ve menheciyyeti’t-teşrî’. Yüksek Lisans Tezi, Câmiatu’n-Necâhi’l-Vatanî, Filistin 2006.
Müslim, Ebû’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc. Sahîhu Müslim, 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddin Yahya b. Şeref. Ravzâtü’t-tâlibîn ve umdetü'l-müftîn, thk. Züheyr eş-Şâvîş, 3. Baskı. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebu'l-İslâmî, 1991.
Reşîd Rızâ, Muhammed Reşîd b. Ali. Tefsîru’l-menâr, yy. 1990.
Sakallı, Talat. "Sünnet'in Bağlayıcılık Açısından Taksimi", Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (1995): 39-102.
Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl Şemsü'l-Eimme. Usûlu’s-Serahsî, 2 Cilt. Beyrut: Dâru'l-ma‘rife, ts.
Sıbâî, Mustafa. es-Sünnetu ve mekânetuha fi’t-teşrîi’l-İslâmî, yy: el-Mektebetu’l-İslâmî Dâru’l-Verrâk, ts.
Subkî, Takiyyuddin Ebu’l-Hasen. el-İbhâc fî şerhi’l-Minhâc, Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut: 1995.
Suyûtî, Celaleddin. Tedrîbu’r-râvî fi şerhi takrîbu’n-Nevevî, thk. Ebû Kuteybe Nazr Muhammed, Dâr-u Tîbe, ts.
Şaban, Zekiyyuddin. İslâm Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l-Fıkh). trc. İbrahim Kafi Dönmez. 13. Baskı. Ankara: 2010.
Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdris. er-Risâle, thk. Ahmed Şâkir, 1. Baskı. Mısır: Mektebetu'l-Halebî, 1940.
Şâtıbî. el-Muvâfakât. trc. Mehmed Erdoğan. İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.
Şeltût, Mahmûd. el-İslâmu akîdeten ve şerîaten, 18. Baskı. Kâhire: Dâru’ş-şurûk, 2001.
Şevât, Hüseyin. Hücciyyetu’s-sünne ve târîhuhâ, 1. Baskı. Yy: 2004.
Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. İrşâdu'l-fuhûl ila tahkîki'l-hak min ilmi'l-usûl, thk. eş-Şeyh Ahmed İzv İnâye, 1. Baskı. 2 Cilt. Dımeşk: Dâru'l-kitâbi'l-Arabî, 1999.
Şimşek, Murat. İslâm Hukukunda Bağlayıcılık Bakımından Hz. Peygamber’in İctihad ve Tasarrufları, 2. Baskı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
Şîrâzî, Ebû İshâk İbrahim. el-Luma' fî usûli'l-fıkh, 2. Baskı. Yy: Dâru'l-kutubi'l-ilmiyye, 2003.
-------, Şerhu’l-luma’, thk. Abdulmecid Türkî, 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-ğarbi’l-İslâmî, 1988.
Şirbînî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed el-Hatib. Muğni’l-muhtâc ila ma’rifeti meâni elfâzi’l-Minhâc, 1. Baskı. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
Tâhir b. Aşûr. Makâsidu'ş-Şerîati'l-İslâmiyye, thk. Muhammed el-Habib, Katar: Vizâretu'l-Evkâf, 2004.
Taftâzânî, Sa'du'd-Dîn Mesud b. Ömer. Şerhu't-telvîh ale't-tavdîh, yy., ts.
Tirmizî, Ebû Îsa Muhammed b. Îsa. Sünenü’t Tirmizî, 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Ünal, İsmail Hakkı. “Hanefî Usûlcülere Göre Hz. Peygamber’in Filleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 37/1 (1997): 191-199.
Yiğit, Metin. İlk Dönem Hanefi Kaynaklarına Göre Ebû Hanîfe’nin Usûl Anlayışında Sünnet, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2007.
Zekeriyyâ b. Ğulâm Kâdir. Min usûli’l-fıkh ala menheci ehli’l-hadîs, 1. Baskı. Yy: Dâru'l-Hirâz, 2002.
Zekeriyya el-Ensârî, Zeynuddin Ebû Yahyâ. Ğâyetu'l-vusûl fî şerhi lubbi'l-usûl, Mısır: Dâru'l-Kutubi'l-Arabiyyeti'l-kübra, ts.
Zerkeşî, Ebû Abdillah Bedruddin. el-Bahru’l-muhît fî usûli’l-fıkh, 1. Baskı. Yy: Dâru'l-kutubi, 1994.
Zeydan, Abdulkerim. el-Vecîz fî usûli’l-fıkh, İstanbul: el-Mektebetu’l-İslâmî, ts.
Zuhaylî, Muhammed Mustafa. el-Vecîz fî usûli’l-fıkhi’l-İslâmî, 2. Baskı. Dımeşk: Dâru’l-Hayr, 2006.