Mahmut TEPECİK, N. Tuba BARLAS, Emre İLKER

Farklı Azotlu Gübreler ve Uygulama Zamanlarının Buğdayda Verim ve Verim Komponentlerine Etkileri

Çiftçi koşullarında yapılan bu çalışmada gübrelemenin öneminin gösterilmesi amaçlanmıştır. Bu çerçevede Aydın-Söke'de (37041´18" N ve 27022´56" E) yürütülen bu denemede, ekmeklik buğday çeşidi Golia (Triticum aestivum L. cv.)'ya farklı azotlu gübreler taban, üst ve taban+üst gübre olarak uygulanmıştır. Taban gübrelemesinde diamonyum fosfat (DAP) ve 20.20.0; üst gübrelemede ise kalsiyum amonyum nitrat (CAN) ile amonyum nitrat (AN) gübreleri uygulanmıştır. Uygulamaların verim ve verim komponentlerine (bitki boyu, başak uzunluğu, başaktaki tane sayısı, başak tane ağırlığı ve bin tane ağırlığı) olan etkileri belirlenmiştir. En yüksek verim taban ve üst gübre (taban + üst) uygulamasının birlikte yapıldığı gübre uygulamasından elde edilmiştir. Uygulamalar içerisinde tam doz 20.20.0 uygulaması ile en yüksek bitki boyu (60.56 cm), başak uzunluğu (6.24 cm), başaktaki tane sayısı (33.69 tane/başak), bin tane ağırlığı (37.46 g) ve verim (747 kg/da) elde edilmiştir. İncelenen parametreler açısından taban gübrelemesinin yapılmadığı, yalnızca üst gübrelemenin yapıldığı (Taban0 + ÜstN) uygulamasından, kontrole benzer sonuçlar elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Azot, buğday, gübre, kalite, verim, Nitrogen, wheat, fertilizer, quality, yield

Effect of Application Time and Different Nitrogen Fertilizer on Yield and Yield Components of Wheat

The present study was conducted with the aim of demonstration of importance of application time and source of different nitrogen fertilizers. In this respect fertilization trial carried out under farmer conditions in Söke, Aydın, Turkey (37041´18" N and 27022´56" E). Bread wheat genotype of Golia (Triticum aestivum L.) was used as plant material. Diammonium phosphate (DAP) and 20.20.0 were used as basic fertilizers and calcium ammonium nitrate (CAN) and ammonium nitrate (AN) were used as top dressing. Effects of fertilizer treatments on yield and yield components (plant height, spike length, number of kernel per spike, kernel weight per spike, thousand-kernel weight) were evaluated. The highest values were obtained from basic + top dressing application. In this context full-dose 20.20.0 yielded higher plant height (60.56 cm), spike length (6.24 cm), number of kernel per spike (33.69), thousand-kernel weight (37.46 g) and yield (747 kg/da) than the other treatments. In respect to investigated parameters, only top dressing, without basic fertilization (Basic0+TopN) treatment yielded similar results with the control.

PDF

___

Açıkgöz N, Akbaş M E, Moghaddam A, Özcan K (1994). PCler için Veritabanı Esaslı Türkçe İstatistik Paketi: TARİST, Tarla Bitkileri Kongresi: 131-136, 25-29 Nisan, İzmir.
Akman Z, Yılmaz F, Karadoğan T, Çarkçı K (1999). Isparta ekolojik koşullarına uygun yüksek verimli buğday çeşit ve hatlarının belirlenmesi. Türkiye III. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt:1, Genel ve Tahıllar: 366-371, 15-18 Kasım, Adana.
Altan A (1986). Tahıl İşleme Teknolojisi. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ofset Atölyesi, Adana. Anonim (2010). Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü. Aydın - Söke meteorolojik verileri.
Atlı A, Koçak N, Aktan M (1999). Ülkemiz çevre koşullarının kaliteli makarnalık buğday yetiştirmeye uygunluk yönünden değerlendirilmesi. Orta Anadoluda Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu: 345- 351. 8-11 Haziran, Konya.
Avcı R (2007). Farklı azotlu gübre uygulamalarının ekmeklik buğdayda verim ve kalite üzerine etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış),Tekirdağ. Başar H, Tümsavaş Z, Katkat A V, Özgümüş A (1998).
Effects of various nitrogen sources and the levels of nitrogen on yield and the yield components of the wheat cultivar Saraybosna. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 22: 59-64.
Bremner J M (1965) Total Nitrogen In. C. A. Black (Eds.), Methods of Soil Analysis Part 2, American Society of Agronomy Inc., Madison, Wisconsin, USA, pp. 1149-1178.
Çiftçii E A, Doğan R (2013). Azotlu gübre dozlarının Gediz 75 ve Flamura85 buğday çeşitlerinde verim ve kaliteye etkisi. Tarım Bilimleri Dergisi-Journal of Agricultural Science 19:1-11.
Dogan R, Celik N, Yurur N (2008). Requirement and application frequencies of nitrogen fertilizer on bread wheat variety Arpathan-9. Asian Journal of Chemistry 20 (4): 3069- 3078.
Doğan R, Yürür N (1992). Bursa yöresinde yetiştirilen buğday çeşitlerinin verim komponentleri yönünden değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 9: 37-46.
Dokuyucu T, Cesurer L, Akkaya A (1999). Bazı ekmeklik buğday (T. aestivum L.) genotiplerinin Kahramanmaraş koşullarında verim ve verim unsurlarının incelenmesi. Türkiye III. Tarla Bitkileri Kongresi: 1518 Kasım 1999, Adana.
Ekingezen Ş (1996). Tekirdağ ekolojik koşullarında yetiştirilen beş ekmeklik buğday çeşidinde farklı azotlu gübre dozlarının verim ve verim unsurlarına etkisi ile en ekonomik azot dozunun belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), Tekirdağ.
Fageria N K, Baligar V C, Jones C A (1997). Growth and Mineral Nutrition of Fields Crops, 2nd Ed. Marcel Dekker Inc., New York, pp. 243-282.
Geçit H H, Çakır E (2006). Makarnalık buğdayda (Triticum durum L.) sulama ve azotlu gübrelemenin verim ve verim öğeleri üzerine etkisi. Tarım Bilimleri Dergisi-Journal of Agricultural Science 12 (3): 259-266.
Gençtan T, Balkan A (2006). Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L. em Thell) çeşitlerinde ana sap ve fertil kardeşlerin bitki tane verimi ve verim öğeleri yönünden karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri DergisiJournal of Agricultural Science, 13 (1) :7-21.
Gençtan T, Sağlam N (1987). Ekim zamanı ve ekim sıklığının üç ekmeklik buğday çeşidinde verim ve verim unsurlarına etkisi. Türkiye Tahıl Sempozyumu: 171-183. 6-9 Ekim, Bursa.
Jakson M L (1958). Soil Chemical Analysis. Prentice Hall, Inc.Englewood Cliffs, N. J U.S.A.
Kacar B, İnal A (2008). Bitki Analizleri. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
Kacar B (2009).Toprak Analizleri, 2. Baskı. Nobel Yayınları No:1387, Ankara.
Kahraman T (2006). Bazı ekmeklik buğday çeşitlerinde farklı ekim zamanı ve azotlu gübreleme uygulamalarının, dane dolum süresi ve dane dolum oranı ile verim ve kalite unsurlarına etkilerinin belirlenmesi. Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), Tekirdağ
Kendal E, Tekdal S, Aktaş H, Karaman M (2012). Bazı makarnalık buğday çeşitlerinin Diyarbakır ve Adıyaman sulu koşullarında verim ve kalite parametreleri yönünden karşılaştırılması. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 26 (2): 1-14.
Kırtok Y, Genç İ (1980). Çukurova koşullarında değişik kökenli arpa çeşitlerinin verim ve verim unsurları üzerinde araştırmalar. TÜBİTAK VII. Bilim Kongresi, TAOG Tebliğleri (Tarla Bitkileri Seksiyonu): 157-170. 6-10 Ekim, Adana.
Korkut K Z, Ünay A (1987). Tahıllarda başak taslağı gelişimi ile verim öğeleri arasındaki ilişkiler üzerine araştırmalar. TÜBİTAK, Türkiye Tahıl Sempozyumu, TOAG: 329-336. 6-9 Ekim, Bursa.
Lott W L, Nery J P, Gallp J R, Medcaff J C (1956). Leaf Analysis Technique in Coffee Research. Instituto Brasileiro de Engenharia de Custos Research Inst. Bulletion No:9, Rio de Janeiro.
Mut Z, Aydın N, Bayramoğlu H O, Özcan, H (2007). Bazı ekmeklik buğday (Triticum Aestivum L.) genotiplerinin verim ve başlıca kalite özelliklerinin belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22 (2):193-201.
Mut Z, Aydın N, Özcan H, Bayramoğlu H O (2005). Orta Karadeniz Bölgesinde ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin verim ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Gazi Osman Paşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi: 22 (2): 85-93.
Müftüoğlu N M, Demirer T, Oktay M, Elmacı Ö L (2003). Çinko katkılı ve katkısız 15-15-15 gübre uygulamasının buğdayda verim ve bazı verim öğeleri üzerine etkisi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 34 (4): 299-302. Noaman M M, Taylor G A (1990). Morphophysiological characteristics, grain protein and grain yield in high and low protein winter wheat. Cereal Research Communications, 18 (12): 5965.
Ottman M J, Thomas A D, Edward C M (2000). Durum grain quality as affected by nitrogen fertilization near anthesis and irrigation during grain fill. Soil Science Society of America Journal, 92: 1035-1041.
Özer M S (1998). Kepekli ekmeklerin bazı niteliklerinin incelenmesi ve kalitelerinin iyileştirilmesi olanakları. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitü (Basılmamış), Adana.
Özkaya H, Kahveci B (1990). Tahıl ve Ürünleri Analiz Yöntemleri. Gıda Teknolojisi Derneği Yayınları No: 114. Ankara.
Özseven İ, Bayram E (2005). Marmara Bölgesinde dört ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşidinde değişik azot dozlarının verim ve verim unsurlarına etkilerinin belirlenmesi üzerine yapılan bir araştırma. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 14 (1-2): 56-74.
Pyler E J (1988). Baking Science and Technology. Sosland Publishing Company, USA, 1345.
Sümer Ö F (2008). Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinde bitki sıklığı ve azot dozlarının verim, verim unsurları, agronomik ve kalite özellikleri üzerine etkileri ve özellikler arası ilişliler. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), Aydın.
Sümer-Özcan F, Erekul O, Koca Y O (2010). Farklı buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinde bitki sıklığı ve azot dozlarının verim, verim öğeleri ve ekmeklik kalite özellikleri üzerine etkisi. Anadolu Journal of AARI 20 (2): 2844.
Triboi E, Abad A, Michelena A, Lloveras J, Ollier J L, Daniel C (2000). Environmental effects on the quality of two wheat genotypes: 1. Quantitative and Qualitive Variation of Storage Proteins. European Journal of Agronomy, 13: 47-64.
Turan İ (2008). Kahramanmaraş koşullarında bazı buğday, arpa ve tritikale çeşitlerinin verim ve verim özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), Kahramanmaraş.
Ünal S (2002). Buğdayda kalitenin önemi ve belirlenmesinde kullanılan yöntemler. Hububat Ürünleri Teknolojisi Kongre ve Sergisi: 25-37. 3-4 Ekim, Gaziantep.
Yılmaz N (2003). A research on determining the form and the amounts of the second part nitrogenous fertilizer to be applied on wheat in spring. Pakistan Journal of Botany, 35 (4): 625-636.