Mar Petyun Keldani Kilisesi Ölüm Defteri Bağlamında Diyarbakır Keldanileri

Doğu kilise ve manastırlarında kayıt tutma geleneği oldukça önemli ve devamlı bir şekilde uygulanmıştır. Özellikle kiliselerde başta vaftiz olmak üzere nikâh, vergi ve ölüm gibi geniş bir yelpazede birey-toplum ilişkisini esas alan kayıtlar tutulmuştur. Bu kayıtlarda, bireyden yola çıkarak topluma yönelik bilgileri bulmak mümkündür. Diyarbakır Mar Petyun Keldani Kilisesi’ne ait Ölüm Defteri (defter’ül mevta), kayıtların tutulmaya başlandığı 1882’den 1955’e kadar kilisede kullanılmaya devam edilmiş, bu tarihten sonrasında da terk edilmiştir. Makalemizde, Diyarbakır Mar Petyun Keldani Kilisesinde bulunan “Ölüm Defteri” bağlamında Diyarbakır Keldani topluluğunun 1882-1955 tarihleri arasındaki şehirdeki durumu ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Keldaniler, Diyarbakır, Ölüm Kayıtları

Diyarbakır Chaldeans in The Context of Mar Petyun Chaldean Church’s Death Registry

Eastern churches and monasteries have been constantly practiced with a tradition of recording both inward and outward with regard to their believers. In this registration process, we can regard the church hierarchy as intrinsic records. However, in the churches there are also externally kept records, which are based on the individual-society relation in a wide range of subjects such as marriage, tax and death, especially baptism, and can be evaluated for the community. In these records, it is possible to find community oriented information by going out on an individual basis. The Death Registry (Defter’ül Mevta) by the Mar Petyun Chaldean Church in Diyarbakir continued to be used in the church from 1882 to 1955, when records began to be kept, and was abandoned after this date. In this article, the records of the Death Registry kept between 1882 and 1955 at the Mar Petyun Chaldean Church in Diyarbakır, will reveal the conditions under which the community is found as an internal reading of the Diyarbakır Chaldean community in that period.

Keywords:

Chaldeans, Diyarbakır, Death Registry,

PDF

___

KAYNAKÇA Aktar, Ayhan-Kırmızı, Abdulhamit. (2013) “Diyarbekir 1919” Diyarbakır Tebliğleri, Diyarbakır ve Çevresi Toplumsal ve Ekonomik Tarihi Konferansı, Hırant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul, 289-318
Albayrak, Kadir. (2001) “Geçmişte ve Günümüzde Keldani Kilisesi” Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1), Adana, 107-124
Beysanoğlu, Şevket. (1996) Anıt ve kitabeleriyle Diyarbakır Tarihi, Cilt 2, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları, Ankara
Bozan, Oktay. (2006) Arşiv Belgeleri Işığında Diyarbekir Vilayetinde 1895 Ermeni olayları, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır
Bozan, Oktay. (2015) “Diyarbakır Vilayetinde 1894-1895 Kolera Salgını” Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, sayı 218, Ekim 2015, İstanbul, 219-240
Çetinoğlu, Sait. (2013) “Diyarbakır’da Ermeni Mallarını Kim Aldı” Diyarbakır Tebliğleri, Diyarbakır ve Çevresi Toplumsal ve Ekonomik Tarihi Konferansı, Hırant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul 368-406
Çimen, Adnan. (2012)“Sayım, Kayıt Düzeni ve Teşkilatlanma Açısından Osmanlı’da Nüfus Hizmetleri” Gazi Üniversitesi İBF. Dergisi, 1473, Ankara, 183-216
Çukurova, Bülent. (2008) “XIX. Yüzyılda Diyarbakır’ın Sosyal ve İdari Yapısı” Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Diyarbakır Sempozyumu, Ed. Bahaeddin Yediyıldız-Kertsin Tomenendal, Diyarbakır Valiliği Yayınları, Cilt II, Ankara 355-362
Dilek, Mehmet Sait. (2013) “Paris Barış Konferansı’nda Ermeni Sorunu” atatürkilkeleri.İstanbul.edu.tr/wp-content/uploads/2013/03/ydta-15-16-dilek.pdf, 79-98
Etöz, Zeliha. (2013) “Diyarbakır Yangınları” Diyarbakır Tebliğleri, Diyarbakır ve Çevresi Toplumsal ve Ekonomik Tarihi Konferansı, Hırant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul 262-280
Gaunt, David. (2007) Katliamlar, Direniş, Koruyucular, I Dünya Savaşında Anadolu’da Müslüman-Hıristiyan İlişkileri, çev Ali Çakıroğlu, Belge Yayınları, İstanbul
Gümüş, Ercan. (2014) 18. Yüzyılın İlk Yarısında Amid Kazası, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Gazi Üniversitesi Sos. Bil. Enst. Tarih Anabilim Dalı, Ankara
Huyodo Gazetesi, 1, no. 2 (11 Haziran 1921), ss. 2-4; 4 no. (9 Temmuz 1921), s. 2; 5 (16 Temmuz 1921), s. 2; 6 (23 Temmuz 1921), s. 2
İlhan, M.Mehdi. (2006) “Mufassal Tahrir Defterlerindeki Adların Önemine Dair Bazı Örnekler” Ankara Üniversitesi DTC Fakültesi Tarih Böl. Tarih Araştırmaları Dergisi Cilt 25/ sayı 40, Ankara, 41-58
İlhan, M.Mehdi. (2008) “Osmanlı Dönemi Diyarbakır’ı Üzerine Yapılan Araştırma ve Yayınlar” Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Diyarbakır Sempozyumu, Ed. Bahaeddin Yediyıldız-Kertsin Tomenendal, Diyarbakır Valiliği Yayınları, Cilt I, Ankara, 49-74
Kenanoğlu, M. Macit. (2012) Osmanlı Millet Sistemi, Mit ve Gerçek, 3. baskı, Klasik Yayınları, İstanbul
Kevorkian, Raymond, (2013) “Nüfus Hesabı veya Toprakların Denetimi” Diyarbakır Tebliğleri, Diyarbakır ve Çevresi Toplumsal ve Ekonomik Tarihi Konferansı, Hırant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul 53-60
McCarty, Justin. (1998) Müslümanlar ve Azınlıklar, çev. Bilge Umar, İnkılâp Yayınları, İstanbul
Mergerian, Barbara J. (2013) “Amerikalıların Gözünden 19. yüzyılda Diyarbekir, 1830-1860” Diyarbakır Tebliğleri, Diyarbakır ve Çevresi Toplumsal ve Ekonomik Tarihi Konferansı, Hırant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul 35-52
Nuri İşo Mendu, (2009) Fi Tarih-i Kenisetül Maşrik, Nusaybin, Şam
Verhıj, Jelle. (2013)“Diyarbekir ve 1895 Ermeni Kriz”, Diyarbakır Tebliğleri Diyarbakır ve Çevresi Toplumsal ve Ekonomik Tarihi Konferansı, Hrant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul 237-245
Yazıcı, Serkan. (2008) “Diyarbakır’da 1895 Ermeni Olayları” Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Diyarbakır Sempozyumu, Ed. Bahaeddin Yediyıldız-Kertsin Tomenendal, Diyarbakır Valiliği Yayınları, Cilt III, Ankara 733-749
Yılmazçelik, İbrahim. (1995) XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır, (1790-1840) (Fiziki, İdari ve Sosyo-Ekonomik Yapı),Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara