Platon’dan Tusi’ye Sevgi Siyaseti
Birçok alanda olduğu gibi siyaset alanında da sıkça çıkmazlarla ve sorun yumaklarıylakarşı karşıya kalırız. Düğümü çözmeye yönelik her denemenin beraberinde konudan kopmalarave yetersiz gerekçelendirmelere de yol açtığı bir vakıadır. Sevgi ya da dostluk kavramıİlkçağdan günümüze siyasete eşlik eden böylesi ana sorunsallardan biridir. Zamanlasevgi (philia), aşk (eros) ve ilâhî aşk (agabe) olarak üç ana kategoride gündeme gelen sevgisözcüğünün kavramsal temellerinin Antik Grekte atıldığına ve Yeni Platonculuk üzerindenİslam dünyasına geçişte iki ana damar üzerinden yürüdüğüne şahit oluruz: ontolojik birilke olarak kavranılan aşk ve daha çok siyasi bir ilke olarak geliştirilen dostluk/sevgi. Bunlardanilki Platon’daki idelere değin yüceltilen eros üzerinden hareket eden ve Plotinus’taontolojik ve mistik bir yapıya evrilerek İslam siyaset felsefecilerinde südurcu varlık anlayışınahayat veren ve akabinde bilhassa mistik düşünür ve şairlerde “ilahi aşka” vardıran koludur.İkincisi ise philia’nın (dostluk) Aristoteles’te siyasi bir kategori olarak tesis edilmesinebinaen Farabi, İbn Miskeveyh ve Tusi üzerinden yürüyen “siyasi sevgi” koludur.Bu yazıda amacımız, Grek dünyasında Platon ve Aristoteles tarafından biçimlendirilenve İslam dünyasında Farabi sayesinde İslam siyaset felsefesi geleneğinin ayrılmaz bir parçasıkonumuna gelen sevgi kavramının siyasi boyutundan tam olarak ne anlaşıldığını, sevgiyleadalet ve siyaset arasında nasıl bir bağ kurulduğunu yani sevginin siyasi bir kategori olaraknasıl inşa edildiğini, diğer bir deyişle, “sevgi ve barış siyaseti” diye adlandırabileceğimizgirişimin ne denli tutarlı ve başarılı olduğunu çözümlemeye çalışmaktır.
Anahtar Kelimeler:
Sevgi, Barış, Siyaset, Sevgi Siyaseti
Politics of Love From Plato to Tusi
As it is the case in many areas, we frequently encounter many impasses and knots ofproblems in the area of politics as well. It is a fact that every attempt to untie the knots leadsto breaks from the subject and insufficient justifications. The concept of love or friendshipcontinues to be one of these main problematical subjects in politics from Antiquity till today.We observe that the term ‘love’ which come to the forein three main categories, friendlylove (philia), passionate love (eros) and divine love (agape) over time is founded conceptuallyin Ancient Greece at first. The concept’s path to Islamic world via Neo-platonism canbe traced into two veins: the first one is love conceived as an ontological principle and thesecond one is friendly love or friendship elaborated as a political principle. In the formerwe can trace the concept of eros by starting from itssublimation to ideas of beauty-goodandGod in Plato, enterIslamic philosophers’ ontological theory of emanation through its transformationinto an ontological and mystical structure in Plotinus andfinally we can reachthe “divine love” of mystics and poets particularly. The latter is the path of “political love”based on the Aristotle’s establishment of philia (friendship) as a political category and canbe traced through IbnMiskawayh and Tusi.In this paper our aim is to analyze what exactly the political aspect of the concept oflove which is formed by Plato and Aristotle and which is made an inseparable part of thetradition of Islamic political philosophy through the ideas Farabi means, how love, politicsand justice is related; in other words, how the concept of love is established as a political category.Thus, we try to analyze to what extent the attempt called “politics of love and peace”can be considered to be successful and consistent.
___
- Aristoteles, Nikomakhos’a Etik, çev. S. Babür, Ayraç yayınları, Ankara 1998.
- Aristoteles, Politika, çev. M. Tuncay, Remzi Kitabevi İstanbul, 1993.
- Aydın, Hasan, Mitos’tan Logos’a. Eski Yunan Felsefsinde Aşk, Bilim ve Gelecek Yayınevi, İstanbul 2013.
- Dağ, Mehmet/Aydın, Hasan, Ortaçağ İslam Kültüründe Felsefe: Akımlar, Filozoflar, Temel Sorunlar, Bilim ve Gelecek Yayınevi, İstanbul 2017.
- Farabi, İdeal Devlet. El-Medinetü’l Fâzıla, çev. A. Arslan, Divan Yayınevi, Ankara 2011.
- Farabi, Fusûlü’l-Medenî, Farabi’nin İki Eseri içinde, İFAV Yayınları, İstanbul 2005.
- Fârâbî, Es-Siyâseti’l-Medeniyye, çev. M. Aydın/A. Şener/M. R. Ayas, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1980.
- Gafarov, Anar, Nasirüddin Tûsî’nin Ahlak Felsefesi, Ankara 2009 (yayınlanmamış doktora tezi).
- İbn Miskeveyh, Tehzîbu’l-Ahlak. Ahlak Eğitimi, çev. A. Şener/İ. Kayaoğlu/C. Tunç, Büyüyenay Yayınları, İstanbul, 2013.
- Kranz, Walter,Antik Felsefe. Metinler ve Açıklamalar, çev. S. Y. Baydur, Sosyal Yayınevi, İstanbul, tarihsiz.
- Kurdoğlu, Kurdoğlu, Plotinus’un Aşk Kuramı, Gündoğan Yayınları, Ankara 1992.
- Kurşunoğlı,Mustafa Said, Aşkın Neliği, Etüt Yayınları, samsun 2014.
- Mevlana, Mesnevi, haz. A. Karaismailoğlu, Akçağ Yayınları, Ankara 2004.
- Nabi, Mohammed Noor, “Plotinus ve İbni Sina’nın Felsefi Sistemlerinde Sudur Nazariyesi”, çev. O. Elmalı/H. O. Özden, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı:33, Erzurum 2010, ss. 221-227.
- Pattabanoğlu,Fatma Zehra, “Yeni Platonculuğun Fârâbî’nin Aşk Anlayişina Etkileri, Evek Akademi Dergisi, Sayı 65, ss. 211-238.
- Platon, Symposion (Şölen), çev. E. Çoraklı, Alfa yayınları, İstanbul 1995.
- Plotinus, Enneadlar, çev. H. Özden, Ruh ve Madde Yayınları, İstanbul, 2008.
- Tatcı, Mustafa, Yûnus Emre Külliyâtı, (c. 1‐6), H Yayınları, İstanbul 2009.
- Tusi, Nasıruddin, Ahlâk-ı Nâsırî, çev.A. Gafarov/ Z. Şükürov, Litera Yayınevi, İstanbul 2007.
- Yıldız, Mustafa, “İbn Bacce: Siyasetin Bireyselleşmesi”, İslamın Klasik Çağında Felsefi Bir Sorun Olarak Siyaset, derl. L. Çilingir, Elis Yaınevi, Ankara 2017.
- ISSN: 2148-371X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2014
- Yayıncı: Prof. Dr. Arslan Topakkaya / Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü
Sayıdaki Diğer Makaleler
M. Heidegger’de Köklere Bağlılık (Ortsverbundenheit) Kavramının Tahlili
Şerif Mardin’in Anısına: İkincil Literatüre Küçük Bir Katkı
Platon’dan Tusi’ye Sevgi Siyaseti
Metinde Anlam: Okur-tepkisi Eleştiri Kuramı
Bir Dayatma Halini Alan Mutluluk Talebi