Bektâşî geleneğinde Vahdet-i Vücûd ve İbnü'l-Arabî

Anadolu'da kurulmuş bir Türk tarikatı olan Bektâşîlik, Osmanlılar döneminde yaygınlık kazanan diğer pek çok tarikat gibi, fikrî açıdan vahdet-i vücûdun tesiri altında gelişmiştir. Bununla birlikte Bektâşîler kendi bakış açılarına ve tarikatlarının önceliklerine göre vahdet-i vücûdu yeniden yorumlamışlardır. Son dönemde yaşamış olan birkaç istisnâ dışında, Bektâşî önderlerinin ortaya koydukları bu görüşler tarikatlarının iç yapısıyla uyumlu ve kendi içerisinde tutarlı olsa da, bunların Muhyiddîn İbnü'l-Arabî'nin öncülüğünü yapmış olduğu Ekberî geleneğe somut katkılarından söz etmek mümkün değildir. Durumun bu minvâl üzere olduğunun en bâriz örneklerini özellikle Bektâşî şâirlerine ait manzûm eserlerde bulmak mümkündür.

Wahdat al-Wujud and Ibn al-Arabî in Bektashi order tradition

Bektashi order, as a Turkish institution, was founded in Anatolia. The mystical philosophy of Bektashi order as it occurs in many sufi fraternities during the Ottoman Empire, have been developed in the light of wahdat al-wujud. But the leaders of Bektashi order have interpreted this thought form their point of view. However from their theoretical approach, the Bektashi's have added nothing new to the theachings of the Ibn al-Arabî school. It is possible to find proper examples which supports this idea in their poetic works

PDF

___

Ahmed Eflâkî, Menâkıbu’l-ârifîn (trc. Tahsin Yazıcı), İstanbul 1995.
Ahmed Rıfkı, Bektâşî Sırrı, I-II, İstanbul 1325, 1328.
Ahmed Rifat Efendi, Mir’âtü’l-mekâsıd fî def’i’l-mefâsid, İstanbul 1293 (Gerçek Bektâşîlik, haz. Salih Çift, İstanbul 2007).
Ahmed Rifat Efendi, Devhatü’n-nükebâ (haz. Hasan Yüksel-Fatih Köksal), Sivas 1998.
Ahmed Rifat Efendi, Ravzatü’l-Azîziyye, yy., ts.
Aksu, Hüsamettin, ‚Hurûfîlik‛, DİA, XVIII, s. 408-412.
Ali Ulvî Baba, Bektâşîlik Makâlâtı (haz. İsmail Kasap, Y. Turan Günaydın), İstanbul 2006.
Atalay, Besim, Bektâşîlik ve Edebiyatı, İstanbul 1340/1921.
Azamat, Nihat, ‚Kaygusuz Abdal‛, DİA, XV, s. 74-76.
Baha Sait Bey, İttihat-Terakkî’nin Alevîlik Bektâşîlik Araştırması (haz. Nejat Birdoğan), İstanbul 1994.
Birge, John Kingsley, The Bektashi Order of Dervishes, London 1965.
Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri, I-III, İstanbul 1243.
Chittick, William, Varolmanın Boyutları (trc. Turan Koç), İstanbul 1997.
Chodkiewicz, Michel, ‚İbn Arabî’nin Öğretisinin Osmanlı Dünyasında Karşılanışı‛, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sûfiler (ed. Ahmet Yaşar Ocak), Ankara 2005, s. 89-111.
Cici, Recep, Osmanlı Dönemi İslam Hukuku Çalışmaları, Kuruluştan Fatih Devri Sonuna Kadar, Bursa 2001.
Çift, Salih, ‚Giriş‛, Gerçek Bektâşîlik, İstanbul 2007, s. 15-105.
Fığlalı, Ethem Ruhi, Bütün Yönleriyle Alevîlik Bektâşîlik, İstanbul 1991.
Gölpınarlı, Abdülbâkî, Hurûfîlik Metinleri Kataloğu, Ankara 1989.
Gölpınarlı, Abdülbâkî, Alevî- Bektâşî Nefesleri, İstanbul 1992.
Gölpınarlı, Abdülbâkî, Türkiye’de Mezhepler ve Tarîkatlar, İstanbul ts.
Güzel, Abdurrahman, Kaygusuz Abdal, Ankara 1981.
Güzel, Abdurrahman, Kaygusuz Abdal’ın Mensûr Eserleri, Ankara 1983.
Kaygusuz Abdal, Vücûdnâme (haz. Abdurrahman Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensûr Eserleri içinde, s. 135-152), Ankara 1983.
Küçük, Hülya, Kurtuluş Savaşında Bektâşîler, İstanbul 2003.
Levend, Âgâh Sırrı, Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara 1988.
Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî, I-IV, İstanbul 1308-1315.
Melikoff, İrene, Hacı Bektaş Efsaneden Gerçeğe (trc. Turan Alptekin), İstanbul 199.
Melikoff, İrene, ‚Bektâşîlik/Kızılbaşlık: Tarihsel Bölünme ve Sonuçları‛, Alevî, Kimliği (ed. T. Olsson, E. Özdalga, C. Raudvere), İstanbul 1999, s. 3-11.
Noyan, Bedri, Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik (haz. Şakir Keçeli), I-VII, İstanbul 1998-2006.
Ocak, Ahmet Yaşar, Zındıklar ve Mülhidler, İstanbul 1998.
Ocak, Ahmet Yaşar, Alevî ve Bektâşî İnançlarının İslam Öncesi Temelleri, İstanbul 2002.
Ocak, Ahmet Yaşar, ‚Bektâşîlik‛, DİA, V, s. 374.
Ocak, Ahmet Yaşar, ‚Hacı Bektâş-ı Velî‛, DİA, XIV, s. 455-458.
Özmen, İsmail, Alevî-Bektâşî Şiirleri Antolojisi, İstanbul 1998.
Öztürk, Yaşar Nuri, Tarihi Boyunca Bektâşîlik, İstanbul 1990.
Soyyer, Yılmaz, 19. Yüzyılda Bektâşîlik, İzmir 2005.
Uçman, Abdullah, ‚Mehmed Ali Hilmi DedeBaba‛, DİA, XXVIII, s. 440.
Uluç, Tahir, İbn Arabî’de Sembolizm, İstanbul 2007.
Uludağ, Süleyman, ‚Müzâkere‛, Târihî ve Kültürel Boyutlarıyla Türkiye’de Alevîler, Bektâşîler, Nusayrîler, İstanbul 1999, s. 157.
Uludağ, Süleyman, ‚Devir‛, DİA, s. 231-232.
Uzun, Mustafa, ‚Devriyye‛, DİA, IX, s. 251-253.
Yılmaz, H. Kâmil, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar, İstanbul 1994.
Yılmaz, H. Kâmil, ‚Hâşim Baba‛, DİA, XVI, s. 406-407.
Yücer, Hür Mahmut, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (19. Yüzyıl), İstanbul 2004.
Yüksel, Müfid, Bektâşîlik ve Mehmed Ali Hilmi DedeBaba, Ankara 2002.