XI. Yüzyıl Ortalarından Moğol İstilasına Kadar Tikrit

X. yüzyılda, orta ölçekli, gelişmiş bir yer olan Tikrit, bu yüzyılın ortalarına kadar İslâm coğrafyacıları tarafından el-Cezire Bölgesi’nin sınırları içerisinde değerlendirilirken, Makdisî ile birlikte, Irak sınırları dâhilinde ele alınmaya başlanmıştır. Sultan Tuğrul tarafından, Ukaylîlerden alınarak Selçuklulara tabi kılınan şehir, çoğunlukla Bağdat şahnelerinin ıktaları arasına girmiştir. Bihrûz’un şahneliği döneminde, Eyyûbî ailesinden Şâdi ve ölümünden sonra Necmeddin Eyyûb tarafından idare edilmiştir. Zengiler döneminde Atabeg Zengi’nin büyük ve yakın devlet adamlarından Zeyneddin Ali b. Begtegin’e ıkta olarak verilmiştir. İbn Cubeyr seyahati sırasında burayı ziyaret etmiştir. Moğollar tarafından tahrip edilen şehrin bazı yapıları, İbn Battûta’nın ziyaretinden önce yenilenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Irak, Tikrit, Büyük Selçuklular, , Zengiler, , Begteginliler

Tikrit During From The Middle of XI. Century Untill Mongol İnvasion

During the Xth century, Tikrit was a medium-sized developed city. It was handledwithin the al-Jazira Region untill the middle of Xth century by Islamic geographers. Thisevaluation changed with Makdisî and the city was assessed within the borders of Iraq.The city was taken from the Ukaylîds and subordinated to the Seljuks by Sultan Tuğrul.The city was left often shıhnas of the Baghdad as iqta. The city remained for a time in theadministration of the Ayyubid family during shıhna of Baghdad, Bihrûz. In this period,Şâdi and after his death Najmaddin Ayyûb governed the city. During the Zangids Dynastythe city was left as ıqta the Turkish amir Zeyneddin Ali b. Begtegin, Atabeg Zengi’s greatclose statesman. İbn Jubeyr visited here during his journay. Some buildings of the citydestroyed by the Mongols were renovated before Ibn Battuta’s visit.

Keywords:

Iraq, Tikrit, Great Seljukids, Zengids, Begtegins, el-Jazira.,

PDF

___

Abdurrahman İbnü’l Cevzî, el-Muntazam Fî Târîhi’l-Ümem’de Selçuklular, Seçme, Tercüme ve Değerlendirme: Ali Sevim, TTK, Ankara 2014.
Abdurrahman İbnü’l Cevzî, el-Muntazam Fî Târîhi’l-Ümem’de Selçuklular, Seçme, Tercüme ve Değerlendirme: Ali Sevim, TTK, Ankara 2014.
Ali, Sevim- Erdoğan, Merçil, Selçuklu Devletleri Tarihi, TTK, Ankara 1995.
Ataoğlu, Remzi, Hısn-ı Keyfâ Artuklu Devleti, (Basılmamış doktora tezi ), Ankara Üniversitesi /Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1989.
Azîmî, Azîmî Tarihi ( Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler(h.430-538=1038/39-1143/44), Çeviren: Ali Sevim, TTK, Ankara 2006.
Bundârî, Zubdetu’n-Nusra ve Nuhbetu’l-Usra, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, Çev: Kıvameddin Burslan, TTK, Ankara 1999.
Cihan, Piyadeoğlu, “Büyük Selçuklu Devleti Emiri Atabeg Gümüştekin Cândâr”, Prof. Dr. Işın Demirkent Anısına, Dünya yayınları, İstanbul Şubat 2008, s. 439-445.
Ebû Şâme, Kitâb el-Ravzateyn fî Ahbâr el-Devleteyn, Cilt: I-II, Çeviren: Z. Kadiri Ugan, TTK Kütüphanesi Tercümeler bölümü No: Ter/ 52.
Ebu’l- Fidâ, Takvîmu’l-Buldân, Yayınlayan. Par M. Reinaud ve Mac Guckın De Slane, Dâru tıbâati’s-sultâniyye, Paris 1840.
Faruk, Sümer, Oğuzlar, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1999.
Gülay, Öğün Bezer, Beğteginliler ( Erbil’de Bir Türk Beyliği) ( 526-630/1132-1253), Türk Gençlik Vakfı, İstanbul 2000.
İbn Battûta, Tuhfetu’n-nuzzâr, İbn Battûta Seyahatnamesi, Cilt: II, ( Çev. İnceleme ve Notlar. A. Sait Aykut ), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2000.
İbn Cubeyr, Rıhle, Endülüsten Kutsal Topraklara, Çeviren: İsmail Güler, Selenge Yayınları, İstanbul 2003.
İbn Hallikân, Vefayatu’l Ayan, Cilt I-III, Tahkik: İhsan Abbâs, Dâru Sâdır, Beyrut 1968.
İbn Havkal, Kitâbu Suretil Arz, 10.Asırda İslâm Coğrafyası, Tercüme: Ramazan Şeşen, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2014.
İbni Arabşah, Acâibu’l Makdûr, Çeviren: Ahsen Batur, Selenge, İstanbul 2012.
İbnü’l Fuvatî, Havâdisu’l-Câmia ve’t-Tecâribu’n-Nâfia, Tahkik: Mehdî el-Necm, Dâru’l-Kutûbi’l İlmiyye, Beyrut 2003.
İbnü’l-Esîr, İslâm Tarihi, el-Kâmil fî’t-Târih Tercümesi, Cilt IX, X, XI, XII, Çeviren: Abdulkerim Özaydın, Bahar Yayınları, İstanbul 1987.
J.H, Kramers, “Tikrit”, İA, MEB, Etam A.Ş. Matbaa Tesisleri, Eskişehir 2001, s.139-140.
Mukaddesî, İslâm Coğrafyası ( Ahsenü’t-Takâsim), Çeviri ve Notlar Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2015.
Nizamüddin Şâmi, Zafernâme, Çev. Necati Lugal, TTK, Ankara 1987.
Ramazan, Şeşen, Salâhaddin Eyyûbi ve Devri, ISAR, İstanbul 2000.
Reşîdüddin Fazlullah, Câmiu’t-Tevârih, Çevirenler: İsmail Aka, Mehmet Ersan, Ahmad Hesamipour Khelejani, TTK, Ankara 2013.
Sadruddîn Ebu’l-Hasan, Ahbârü’d-Devleti’s-Selçukiyye, Çev: Necati Lugal, TTK, Ankara 1999.
Safedî, el-Vâfî bi’l-Vefayât, X, Tahkik: Ahmed Arnaût ve Turkî Mustafa, Dâru İhyâi’t-turâsi’l Arabî, Beyrut 2000.
Sıbt İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-Zamân Fî Târîhi’l-Âyân’da Selçuklular, Seçme, Tercüme ve Değerlendirme: Ali Sevim, TTK, Ankara 2011.
Sıbt İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-Zamân, XIX, Tahkik: Muhammed Enis el-Hasan ve el-Kamil Muhammed el-Harrat, Dâru’l risâleti’l alemiyye, Beyrut 2013.
Yakut, Mucemu’l-Buldân, II, Dâru Sâdır, Beyrut 1977.
Zehebî, Tarîhu’l-İslâm, C.42, Tahkik: Omer Abdusselâm Tedmûrî, Dâru’l kitâbi’l Arabî, Beyrut 1997.