Münşeât Mecmuâlarının Tarihi Gelişimi Ve Râmi Mehmed Paşa’nın “Hulâsa-i İnşâ” İsimli Eseri

Münşeat mecmuaları inşâ ilminin kurallarına uygun olarak yazılmışresmî ve özel mektupların veya şiirlerin bir araya getirilmesi ile oluşturulaneserlerdir. Bu eserler edebiyat ve tarih açısından son derece önemlidir. Münşeâtmecmualarının yazılmasının en önemli amçlarından biri Emevîler dönemindenitibaren İslam devletlerinde çok önemli roller üstlenen kâtiplere yazışma usulve kaidelerini öğreterek bu bilgileri gelecek nesillere aktarmaktır. Bilinenilke münşaet mecmuası Emevî Halifesi II. Mervân'ın kâtibi Abdül-hamîdel-Kâtib’in (ö. 132/750) “Risale ile’l-küttâb” isimli eseridir. Bundan sonraAbbasîler, Fatımîler, Eyyûbîler, İlhanlılar, Selçuklular, Türkiye Selçuklu Devletive Osmanlı Devleti döneminde pek çok münşeât mecmuası kalemi alınmıştır.Bunlardan biri de Osmanlı Devleti’nde kâtiplikten, Reisülküttüblığa ve nihayetsadrazamlığa kadar yükselmiş olan ünlü devlet adamı Râmi Mehmed Paşa’nın1797 yılında, kâtiplik mesleğine özenen oğlu Molla Hasan’a kitabet fenini vemektup kaidelerini öğretmek için kaleme aldığı, Hülasa-i İnşâ isimli eseridir.On üç fasıldan oluşan bu eserde kitabet âdabı, mektup yazılırken dikkat edilecekhususlar, menşur, tevki‘, nişan, emir, risale, hüccet, sakk vedia, kabale, ceride,harita, mürasele, ruk‘a, ser-name, vesika, temessük gibi kavamlar, mektupyazılan kalemlerin özellikleri, Arap harflerinin ortaya çıkışı, kâtip ve münşilerdebulunması gereken özellikler, defter tutulma kaideleri, müd, kise, keyl, kadeh,şinik, şer; zirâ‘, dakika, kırât, miskal ve dirhem gibi ölçü birimleri ile vergilerhakkında ayrıntılı bilgiler vermektedir.  

The Historical Development of Münşeât Magazines and Rahmi Mehmed Pasha’s Work that Titled as Hülâsâ-i İnşâ

Münşeât magazines are Works created by bringing together official and private letters or poemsthat written according to the rules of inşâ. These Works are extremly important in terms of literature andhistory. One of the most important aims of writing the Münşeât magazines to teach the correspondenceand the bases of correspondence to the clerks and convey this information to future generations. The firstknown Münşeât magazine was “Rasale ile’l-küttâb” work of Abdül-Hamîd al-Qâtib (b. 132/750) who wasUmayyad Caliphate Mervan’s clerk. From then on, many Münşeât magazines were written in the periodof Abbasids, Fatimids, Ayyubids, Ilkhanids, Seljuks, Turkey Seljuks and Ottoman Empires. One of theseHulâsa-i İnşâ, which writen by the famous statesman Rami Mehmed Pasha, who had ascended to the top ofthe monument, the reisulktütblüğ and finally to the Grand Vizier in the Ottoman Empire. Rami MehmedPasha wrote this work in 1797 to teach the principles of clerkship and letter writing for his son Hasan,who wanted te be a clerk. This work consists of thirteen chapters. At this chapters detailed information isgiven about writing rules, terms such as “menşur”, “tevki‘“, “nişan”, “sakk”, “vedia”, “kabale”, “cerîde”, map,“mürâsele”, “ruk‘a”, headline, “vesika”, “temessük”, features of letter writing pens, the emergence of Arabicletters, bookkeeping procedures, measurement units such as “müd”, “kise”, “keyl”, “kadeh”, “şinik”, “şer”;“zirâ‘“, “dakika”, “kırât”, “miskal” and “dirhem”, and taxes.  

___

  • Râmi Mehmed Paşa, Hülâsa-i İnşâ, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi,
  • no: T5492, vr. 68-77