II. Meşrutiyet Dönemi’nde Bitlis Vilayeti’nde Karayolları

Bu makale, II. Meşrutiyet Dönemi’nde (1908-1918) Osmanlı Devleti’nde karayollarının genel vaziyeti içerisinde Bitlis Vilayeti’nde karayollarının durumunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bilindiği gibi yollar alt yapı hizmetlerinin temel taşı, bir ülkenin gelişmişlik düzeyinin en önemli göstergeleridir. Osmanlı Devleti’nde yolların inşasına özellikle 19. yüzyıl ortalarından itibaren önem verilmiş, bir dizi nizamnameler çıkarılarak yolların inşası ve tamiri hususunda önemli düzenlemeler yapılmıştır. II. Meşrutiyet Dönemi’nde de bu tutum devam ettirilerek yolların inşa edilmesine gayret sarf edilmiş, ancak fevkalade siyasi koşullar, bu koşullar çerçevesinde yolların yapılmasını gerekli kılmıştır. I. Dünya Savaşı’na kadar daha çok umuma müteallik, Savaşla birlikte ise askeri açıdan gerekli olan yolların inşasına çalışılmıştır. Bu genel durum Bitlis Vilayeti’nde de yolların inşa edilmesine yansımış, askeri açıdan yapımının önem arz ettiği yolların inşasına öncelik verilmiştir. Ancak her vilayetin kendi varidatı miktarınca nafia bütçelerinin tanzim edilmesi Bitlis’te vilayet varidatının azlığı sebebiyle yolların inşa edilmesinde büyük zorluklar yaratmıştır. I. Dünya Savaşı’nın yarattığı mali buhran merkezi hükümet tarafından ayrılan tahsisatların yolların inşasına yetecek düzeyde olmasını engellemiş, Bitlis Vilayeti’nde yolların inşası konusunda gösterilen çabalar istenilen düzeyde yol yapımını sağlayamamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Bitlis, Karayolları, Yol, II. Meşrutiyet, Osmanlı Devleti

Highways in Bitlis Province During the Second Constitutional Era

This article aims to reveal the state of the highways in Bitlis Province in the general state of the highways in theOttoman Empire during the Second Constitutional Era (1908-1918). As is known, roads are the cornerstone of infrastructure services, and the most important indicators of a country’s level of development. The construction of roads inthe Ottoman Empire was especially important since the middle of the 19th century, and a number of regulations wereissued regarding the construction and repair of roads. This attitude continued during the Second Constitutional Eraand efforts were made to build roads, but the extraordinary political conditions made it necessary to build roads withinthe framework of these conditions. Until World War I, it was mostly attempted to construct public roads, with the war,however, roads that were necessary for military purposes were constructed. This general situation was also reflectedin the construction of roads in Bitlis Province, and priority was given to the construction of roads, of which construction was important from a military point of view. However, due to the fact that public works budgets were arrangedaccording to the amount of each province’s own revenue and the scarcity of the province’s revenue, great difficultieswere experienced in the construction of roads. The financial depression of World War I prevented the fund allocatedby the central government from being sufficient for the construction of roads, and the efforts made in the constructionof roads in Bitlis province were not able to achieve the desired level of road construction.

Keywords:

Bitlis, Highways, Road, Second Constitutional Era, Ottoman Empire,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
BEO (Babıâli Evrak Odası)
3588-269034
4168-312582
4206-315437
4306-322890
4308-322053
4308-323089
DH. İD. (Dâhiliye Nezareti İdare Evrakı) 3-18
DH. MKT. (Dâhiliye Nezareti Mektubi Kalemi) 271-94 286-103 2881-13
DH. ŞFR. (Dâhiliye Nezareti Şifre Evrakı) 43-214 47-132
DH. UMVM. (Dâhiliye Nezareti Umur-ı Mahalliye ve Vilayat Müdürlüğü Evrakı) 41-5 74-31
HRT.h…(Haritalar)1305
İ. MLU. (İrade Meclis-i Umumi) 8-5
MV. (Meclis-i Vükela Mazbataları) 176-64 178-30
Atam, Şenay. Osmanlı Devleti’nde Nafia Nezareti, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde 2015.
Berksan, Nazım. Yol Davamız, Akın Matbaası, Ankara 1951.
Cırık, Bülent. İkinci Meşrutiyet Döneminde Bitlis Sancağı (1908-1914), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya 2015.
Çetin, Emrah. Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Anadolu’da Karayolu Ulaşımı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2017.
Erdaş, Sadık. “Hatıralar Işığında Kafkas Cephesi’nde Yaşanan Temel Sorunlar ve Gözlemler”, Haz. Merve Uğur, 100. Yılı Münasebetiyle I. Dünya Savaşı’nda Kafkas (Doğu) Cephesi Uluslararası Sempozyumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2015, ss.665-696.
İsmail Hakkı Bey, Raporlarım, Osmanlı Matbaası, Adana 1328 (1912).
Kısa, Ahmet. Osmanlı Devleti’nde Bayındırlık Faaliyetleri (1908-1918); Kapitülasyonlar, İmtiyazlar, Anonim Şirketler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya 2019.
Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, 1. Dönem, 1. İçtima, 5. Cilt, İ. 105, 20 Haziran 1325/3 Temmuz 1909.
Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, 1. Dönem, 1. İçtima, 6. Cilt, İ. 137, 5 Ağustos 1325/18 Ağustos 1909.
Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, 1. Dönem, 1. İçtima, 6. Cilt, İ. 132, 31 Temmuz 1325/13 Ağustos 1909.
Şen, Korkmaz.“Osmanlı Arşiv Belgelerinde Muş Köprüleri”, Türkiyat Mecmuası, 2019.
Tekdal, Danyal. II. Abdülhamit Dönemi’nde Bitlis Vilayeti (İdari ve Sosyal Yapı). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli 2018.
Umur-ı Nafiaya Dair Layiha. Ticaret ve Nafia Nezareti, İstanbul 1908.
Vilayet Yolları Haritası. Dâhiliye Nezareti Umur-ı Mahalliye ve Vilayet Müdüriyeti, Hilal Matbaası, İstanbul 1913.
Yıldırım, Yıldıray. “Bir Devlet Adamı Olarak İsmail Hakkı Bey ve Adana Valiliği Dönemi’ndeki Faaliyetleri (1914-1916)”, Ed. Erdem Çanak, M. Fatih Sansar, II. Uluslararası Multidisipliner Çalışmaları Kongresi, Akademisyen Kitabevi, Ankara, ss. 91-108.