Çariçe Katerina’nın Rus Kadın Eğitimine Sağladığı Bir Katkı -Smolniy Enstitüsü (1764-1919)

18. yüzyılda Aydınlanma Çağı boyunca fikir, sanat ve bilim insanları gibi bazı hükümdarlar da çağın getirdiği ilkeleri benimsemiştir. Hatta Avusturya İmparatoru II. Joseph, Prusya Kralı Büyük Frederick bunlar içerisinde başı çekmiştir. Aralarında Büyük Katerina’nın da bulunduğu bu hükümdarların “Aydın Despotizmi” adı da verilen anlayışları ülkelerinde birçok yeni gelişmenin önünü açmıştır. Bu aydın despotlar bir taraftan aydınları destekleyerek yeniliklere kapı aralarken bir yandan da demir yumrukla ülkelerini idare etmeyi bilmiştir. İkinci Katerina, gerçekleştirmiş olduğu diğer reformların yanı sıra, Rusya’da kadın eğitimine yönelik yapmış olduğu çalışmalar ile dünyada kadın eğitiminin öncü simalarından birisi olmayı başarmıştır. Bu çalışmada İkinci Katerina’nın Rusya’daki kız çocukların eğitimi için 1764’te açtığı “Soylu Genç Kızlar Enstitüsü”, diğer adı ile “Smolniy Enstitüsü”, ele alınmıştır. Çalışmada ağırlıklı olarak Rusça ve kısmen Türkçe kaynaklardan yararlanılmıştır. İlk olarak Birinci Petro’dan İkinci Katerina’ya kadar geçen süre zarfında Rusya’nın eğitim sürecinin geçirmiş olduğu evre ele alınmış; ardından da Smolniy Entitüsü değerlendirilmiştir. Böylece Rusya’da açılan bu kadın eğitim kurumunun o tarihlerde yerine getirdiği misyon ortaya konulmaya çalışılmıştır. Günümüzde zaman zaman Türkiye’de de tartışılan kadınların kendilerine özgü eğitim kurumlarında eğitim alması fikrinin ortaya çıkma nedenleri Rusya özelinde aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Smolniy, kadın, eğitim, Katerina, Rusya

A Contribution of Tsarist Catherine II to Russian Women’s Education -Institute of Smolny (1764-1919)-

Throughout the Age of Enlightenment in the 18th century, some rulers as well as intellectuals, artistst and scientists adopted some of the principles of the age. The Austrian Emperor Joseph II, the King of Prussia Frederick theGreat, even took the lead. The understanding of these rulers, including the Great Catherine, called “Despotism of theEnlightenment” paved the way for many new developments in their countries. These enlightened despots, on the onehand, supported the intellectuals and opened the door to innovations, while at the same time they managed to managetheir countries with iron fists. In addition to the other reforms she carried out, Catherine II succeeded in becoming oneof the pioneers of women’s education in the world with her studies on women’s education in Russia.In this study, the “The Institute of Noble Young Girls” also called “Institute of Smolny” which was opened byCatherine II in 1764 for the education of girls in Russia, is discussed. In this study, mainly Russian and partly Turkishsources were used. Firstly, the phase of Russia's education process from the Petro I to the Catherine II was discussed;and then Institute of Smolny was evaluated. Thus, it was tried to put forward the mission of this women's educationinstitution which was opened in Russia at that time. Today from time to time discussed also in Turkey, the causes ofemergence of the idea of women receiving education in their own educational institutions were transferred in theexample of Russia.

Keywords:

Smolny, women, education, Catherine, Russia,

PDF

___

Бецкой, И.И. Устав Воспитания Двухсот Благородных Девиц, Учрежденного Императрицей Екатериной II. СПБ: 1764. [Betskoy, İ. İ. İmparatoriçe II. Katerina’nın Kurduğu 200 Soylu Genç Kızlar Talim ve Terbiye Okulunun Tüzüğü. St. Petersburg: 1764.]
Васильевна, Б.О. “Гимназическое Образование В России В XVIII Веке”. Молодой учёный 27 (131) (2016): 646-647. [Vasilyevna, B. O. “18.Yüzyılda Rusya’da Lise Eğitimi”. Genç Bilim Adamı Dergisi 27 (131) (2016): 646-647.]
Вахабова, А.А. “Женское образование во Франции и России в XIX столетии: Сопоставительный”. Internatıonal Journal of Experimental Educatıon 9 (2015): 16-24. [Vahabova, A. A. “19. Yüzyılda Rusya’da ve Fransa’da Kadın Eğitimi”, Internatıonal Journal of Experimental Education 9 (2015): 16-24.]
Гуркина, Н.К. История образования в России (X–XX века). СПБ: СПБГУАП, 2001. [Gurkina, N. K. Rusya’nın X–XX. Yüzyıl Eğitim Tarihi, St. Petersburg: St. Petersburg Üniversitesi Havacılık Araçları Yayın Evi, 2001.
Елонова, Ю.С. “История Женского Образования в России, Как Отражение Культуры Общества". Педагогические Науки 8 (2011): 11-15. [Yelonova, YU. S. “Kültürel Hayatın Yansıması Olan Rusya’daki Kadın Eğitiminin Tarihi”. Eğitim Bilimleri Dergisi 8 (2011): 11-15.]
Зуев, Г. И. Историческая хроника Морского корпуса 1701-1925. Москва: ЗАО Центрполиграф ООО «МиМ–Дельта», 2005. [Zuyev, G. İ. 1701-1925 Yıllarında Deniz Piyadeleri Tarihi Kitabı, Moskova: Mim Delta Yayını, 2005.]
Каган, М. С. “О Роли Екатерины Великой В Истории России”. Екатерина Великая: Эпоха Российской Истории, 73-75. Санкт-Петербург: Спб Нц, 1996. [Kagan, M. S. “Yüce Katerina’nın Rus Tarihindeki Rolü”.Rus Tarihinde Büyük Katerina Devri Uluslararası Sempozyumu Bildirileri Kitabı içinde, 73-75. St. Petersburg: St. Petersburg Bilim Merkezi Yayını, 1996.]
Ключевский, В. О. Сочинения В 9 Томах-Том 5. Москва: Мысль, 1989. [Klyuçevskiy, V. O. 9 Ciltte Eserler Kitabı-5.Cilt. Moskova: Düşünce Yayını,1989.
Колосова, Е. М. “Он Жил Для Всех. К 305-Летию Со Дня Рождения И.И.Бецкого”. Вестник Герценовского университета 1 (63) (2009): 72-74. [Kolosova, Ye. M. “O Herkes İçin Yaşadı. İvan Betskoy’un 305. Yaş Gününe İthafen”. Rusya Herzen Üniversitesi Haberleri Dergisi 1 (63): 72-74.
Лимонова, Ю. А. Россия XV-XVII вв. Глазами Иностранцев. Ленинград: Лениздат, 1986. [Limonova, Yu. A.Yabancıların Gözünde 18-.15.yüzyılda Rusya Kitabı. St. Petersburg: Lenizdat Yayını, 1986.]
Лотман, Ю. М. Беседы о русской культуре.Быт и традиции русского дворянства (XVIIIначало XIX века). Санкт-Петербург: Искусство-СПБ, 1994. [Lotman, Yu. M. Rus Kültürü Hakkında Sohbetler ve Rus Soyluların Gelenekleri (18. Yüzyılın Başları-19. Yüzyıl). St. Petersburg: Sanat-St. Petersburg Yayını, 1994.]
Марцева, Л. М. “Из Истории Государства Российского. Династия Романовых Справочно-Хронологический Материал По Истории России”. Национальные Приоритеты России 3 (25) (2017): 3-14. [Martseva, L. M. “Rus Devleti’nin Tarihinden Rus Tarihine Göre Romanov Hanedanlığının Kronolojisi”, Rusya’nın Geleneksel Portreleri Dergisi 3 (25) (2017):3-14.]
Микешин, М. И. “Просвещенная Монархия Как Идеология”. Екатерина Великая: Эпоха Российской Истории, 77-80. Санкт-Петербург: Спб Нц, 1996. [Mikeşin, M. İ. “İdeoloji Olarak Aydınlanmış Monarşi”. Rus Tarihinde Büyük Katerina Devri Uluslararası Sempozyumu Bildirileri Kitabı içinde, 77-80. St. Petersburg: St. Petersburg Bilim Merkezi Yayını, 1996.]
Микиртичан, Г.Л. “Вклад императрицы Марии Федоровны в организацию помощи детям”. Вопросы современной педиатрии 12(3) (2013): 115-122. [Mikirtiçan, G. L. “İmparatoriçe Maria Feoderovna’nın Çocuklara Yardım Komitesine Olan Katkısı”. Modern Pediatri Soruları Dergisi 12 (2013): 115-122.]
Мордвинова, З. Е. “Смольный институт в эпоху императрицы Екатерины ІІ (-1764 1796)”. Вопр. Образования 3 (2007): 255-276. [Mordinova, Z. YE. “İmparatoriçe II. Katerina Döneminde Smolniy Enstitüsü (1764-1769)”. Eğitim Sorunları Dergisi 3 (2007): 255-276.
Моряков, В. И. “Екатерина Iı И Русские Просветители О Воспитании «Истинного Сына Отечества»”, Екатерина Великая: Эпоха Российской Истории, 80-84. Санкт-Петербург: Спб Нц, 1996. [Moryakov, V. İ. “II. Katerina ve Rus Eğitim Aydınları-Gerçek Anavatan Evladı”, Rus Tarihinde Büyük Katerina Devri Uluslararası Sempozyumu Bildirileri Kitabı içinde, 80-84. St. Petersburg: St. Petersburg Bilim Merkezi Yayını, 1996.]
Моряков, В. И. “Екатерина Iı И Русские Просветители О Воспитании «Истинного Сына Отечества»”. Екатерина Великая: Эпоха Российской Истории, 80-84. Санкт-Петербург: Спб Нц, 1996. [Moryakov, V. İ. “II. Katerina ve Rus Eğitim Aydınları-Gerçek Anavatan Evladı”. Rus Tarihinde Büyük Katerina Devri Uluslararası Sempozyumu Bildirileri Kitabı içinde, 80-84. St. Petersburg: St. Petersburg Bilim Merkezi Yayını, 1996.]
Пекарский, П. П. Наука И Литература При Петре Великом Т. 1. СПБ: Товарищества “Общественная польза”, 1862. [Pekarskiy, P. P. Yüce Petro Döneminde Bilim ve Edebiyat Kitabı I. St. Petersburg: Dostluk Yarı Kamu Yayını, 1862.]
Петинова, Е. Ф. Во дни Екатерины. СПБ: Книжный Мир, 2002. [Petinova, YE. F. Katerina Günlerinde. St. Petersburg: Kitap Dünyası Yayını, 2002.]
Поздняков, А. Н. “Институты благородных девиц в системе образования России второй половины XVIII–начала XIX века”. Изв. Сарат. ун-та. Нов. сер. Сер. Философия. Психология. Педагогика 2 (14) (2014): 104-108. [Pozdnyakov, A.N. “18. Yüzyılın İkinci Yarısı-19. Yüzyılın Başlarında Rusya’nın Eğitim Sisteminde Soylu Genç Kızlar Enstitüsü”, Saratov Üniversitesi Haberler Dergisi 2 (14) (2014): 104-108.]
Помелов, В. Б. “Смольный Институт Блогадарных Девиц”. Начальная Школа 2 (2015): 84-89. [Pomelov, V. B. “Soylu Genç Kızlar Smolniy Enstitüsü”. İlkokul Dergisi, 2 (2015): 84.89.]
Соловьев, С. М. История России С Древнейших Времен: В 29 Т. Москва: ДиректМедиа, 2016. [Solovyev, S. M. Antik Çağlardan Rus Tarihi: 29 Ciltlik Kitap, Moskova: Direkt Media Yayını, 2016.
Стенник, Ю. В. (Спб), “Концепция «Просвещенного Абсолютизма» В Культурной Политике Екатерины Iı”. Екатерина Великая: Эпоха Российской Истории, 57-60. СанктПетербург: Спб Нц, 1996. [Stennik, Yu. V. “II. Katerina’nın Kültürel Politikasındaki “Aydınlama Mutlakiyeti” Kavramı”, Rus Tarihinde Büyük Katerina Devri Uluslararası Sempozyumu Bildirileri Kitabı içinde, 57-60. St. Petersburg: St. Petersburg Bilim Merkezi Yayını, 1996.]
Фоккеродта, И. Г. ve О. Плейер. Россия при Петре Великом, По Рукописному Известию. Москва: Имп. О-ва Истории И Древностей Росс. При Моск. ун-те, 1874. [Fokkerodta, İ. G. Ve O. Pleyer. El Yazmalarına Göre Yüce Petro’nun Egemenliğindeki Rusya Adlı Kitabı. Moskova: Moskova Üniversitesi’ne Bağlı Olan İmparatorluk Topluluğunun Tarihi ve Antik Rusya Adlı Yayını, 1874.
Юровская, Э. П. “Утопические Черты Организации Императорского Воспитательного Общества Благородных Девиц”. Екатерина Великая: Эпоха Российской Истории, 107-111. Санкт-Петербург: Спб Нц, 1996. [Yurovskaya, E.P. “İmparatorluğun Soylu Genç Kızlarının Talim ve Terbiye Topluluğu” veya “Soylu Genç Kızlar Enstitüsü’nün Ütopik Özellikleri”, Rus Tarihinde Büyük Katerina Devri Uluslararası Sempozyumu Bildirileri Kitabı içinde, 107-111. St. Petersburg: St. Petersburg Bilim Merkezi Yayını, 1996.]
Acar, Kezban. Ortaçağ’dan Sovyet Rejimine Rusya. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
Aslan, Mahir. “1783 Kırım’ın Rusya’ya İlhakı Sürecinde İkinci Katerina’nın Yunan Projesi ve Önemi”. Türk Dünyası Araştırmaları 213. (2014): 221-230.
Çevik, Mustafa. “David Hume’da Din ve Tanrı Anlayışı.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003.
Defoe, Daniel. Robinson Crusoe. Çev. Akşit Göktürk. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2016.
Ergün, Mustafa. “Rus Eğitiminde Batılılaşma Çabaları ve Reformlar”. Kuramsal Eğitimbilim 2 (1) (2009): 31-56.
Günaydın, Hamza ve Burak Coşkun. “İsveç Kralı XII. Charles’ın (Demirbaş Şarl) Osmanlı Devleti’ne İlticası (1709-1714) ve İltica Süresinde Ülkesinde Ombudsman Görevlendirmesine İlişkin Bir Değerlendirme”. Ombudsman Akademik 5 (9) (2018): 15-73.
Hoebel, E. Adamson. “William Robertson: An 18th Century Anthropologist-Hisatorian”, American Anhropologist 62 (4) (1960): 648-655.
Horn, David Bayne. Great Britain and Europe in the Eighteenth Century. California: Clarendon Press, 1967.
Kurat, Akdes Nimet. Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını, 1987.
Kuzucu, Serhat. “II. Katerina Dönemi Osmanlı-Rus İlişkilerinde Kırım”, Türk Dünyası Araştırmaları 185. (2010): 107-118.
Mercan, Mehmet. Katerina Tarihi. Ankara: Karaman Bilim ve Araştırma Merkezi Yayını, 2010.
Rapley, Elizabeth. “Fenelon Revisited: A Review of Girls’ Education in Seventeenth Century France”, Histoire Sociale-Social History 20 (40) (1987): 299-318.
Saray, Mehmet. Türk-Rus Münasebetlerinin Bir Analizi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayını,1998.
Sarıahmetoğlu, Nesrin. “Rusya İmparatorluğu.” Rusya Tarihi içinde, ed. Nadir Devlet ve Nesrin Sarıahmetoğlu, 98-131. Ankara: Anadolu Üniversitesi Yayını, 2013.
Şahin, Zulfiya. “XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Rusya’nın Kültürel Gelişimi ve Batıya Uyum Çabaları”. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 5 (2) (2014): 171-191.
Şıhverdiyev, Kadir. “II. Katherina (1729-1796) Döneminde Rusya Müslümanları.” Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
Uçar, Fuat. “II. Katerina (1762-1796)”. Uzman Araştırmacı Eğitim Programı Makaleler-I içinde, ed. Turgay Anar, 53-80. İstanbul: İstanbul Bilimler Akademisi Vakfı Yayın, 2017.
Upton, A. F. Charles XI and Swedish Absolutism. New York: Camrdige University Press, 1998.
https://www.liveinternet.ru/users/ninapr/post428879026/
http://peshegrad.ru/articles/gimnaziya-pastora-glyuka
https://travelkap.ru/statia1/gljuk/index.html
https://wol.jw.org/ru/wol/d/r2/lp-u/2007444
https://www.moya-planeta.ru/travel/view/pravila_zhizni_kisejnoj_baryshni_30959/
https://w.histrf.ru/articles/article/show/zhienskoie_obrazovaniie
https://histrf.ru/biblioteka/b/kak-v-rossii-poiavilis-institutki
https://www.culture.ru/materials/211612/istoriya-smolnogo-instituta
https://w.histrf.ru/articles/article/show/smolnyi_institut_blagorodnykh_dievits