TÜRKLERE KARŞI HAÇLI DONANMA İTTİFAKI TEŞEBBÜSÜ VE İZMİR HAÇLI SEFERİ: 1341 - 1351

Haçlıların Doğu Akdeniz'deki son dayanak noktası olan Akka'nın, 1291 yılında Memlûk ordusu tarafından zaptedilmesi, beklenmedik bir sonuç olmamakla birlikte Hıristiyan Batı'da büyük yankı uyandırmıştır. Akka'nın düşüşünden 1336 yılında Fransa Kralı VI. Philippe'nin Haçlı Seferi projesine kadar geçen dönemde, kraliyet ailesine mensup kişilerden tacirlere, diplomatlardan din adamlarına ve asker kökenli kişilere kadar farklı yazar grupları tarafından Kutsal Toprakların yeniden ele geçirilmesi için birçok plan, proje ve teklif metni kaleme alınmıştır. Başlangıçta "kâfir Müslümanların" toprağı Mısır ile "sapkın Hıristiyanların" başkenti İstanbul'un işgali ve akabinde Kutsal Toprakların zaptının hedeflendiği bu projeler, XIV. yüzyılın birinci çeyreğinden itibaren Batı Anadolu'daki denizci Türkmen beyliklerinin, Ege'deki Latin çıkarlarına karşı oluşturduğu tehlikenin tehdit algılamasında birinci sıraya yükselmesiyle hedef değiştirerek, Türklere karşı Haçlı Donanma İttifakları tesis edilmesi çabalarına dönüşmüştür. Bu kapsamda 1334 ve 1344 tarihlerinde, Müslüman Aydınoğulları Beyliği'nin deniz gücünün merkezi ve önemli bir liman kenti konumundaki İzmir üzerine iki defa Haçlı İttifak Donanması saldırısı gerçekleştirilmiştir. Haçlı Seferi projelerinin geçirdiği bu değişim ve dönüşümü en iyi şekilde yansıtan 1344 tarihli İzmir Haçlı Seferi'nin tarihî arka planında yatan gerçeklerin ve yaşananların konu edildiği bu çalışmada, İttifak Donanması'nın teşekkülü, Viennois veliahtı II. Humbert'in 1346-47 yıllarındaki seferi ve 1351 yılında İttifak'ın dağılışına kadar Ege'deki Hıristiyan koalisyonunun faaliyetleri ele alınmaktadır.

The Attempt for Crusader Naval Leauge Against Turks and The Crusade of Smyrna: 1341 - 1351

The Mamluk conquest of Acre, the last castle of Crusaders in the eastern Mediterranean, in 1291 was not surprising but created great echoes in the Christian West. From the time of Acre's capture to the project of Philip VI's Crusade in 1336, many plans, projects and treatises were inked by a large group of writers ranging from the members of the royal families to merchants, from diplomats to clergy and people of military background in order to recover the Holy Land. At the beginning, these projects targeted the recover of the Holy Land right after the occupation of Egypt -the land of "infidel Muslims"- and Constantinople -the capital of "heretical Christians". As of the first quarter of 14th century, after Turcoman Maritime Emirates in Western Anatolia started to pose a danger against the interests of Latins in the Aegean region, they turned into the attempts for anti-Turkish league. In this context, in 1334 and 1344, two attacks were carried out by Crusader Naval League on Izmir which was considered to have been the center and the most significant harbour of Aydin Principality's sea power. In this paper which puts forward the facts and the events in the historical background of the Crusade of Smyrna of 1344 that reflects the shifting of Crusader's impetus from Holy Land towards the Aegean it is discussed the formation of the naval league in 1343, Humbert of Vienne's expedition of 1346-7 and the activities of the Christian coalition in the Aegean until the disbanding of the league in 1351.

PDF

___

ANDREAE DANDULI, Ducis Venetiarum Chronica Brevis, aa. 46-1342 d. C., a cura di Ester Pastorello, içinde: Rerum Italicarum Scriptores, Cilt: XII, Bölüm: I, ed. L. A. Muratori, Bologna 1938.
ANONIMO ROMANO, Cronica. Vita di Cola di Rienzo, a cura di Ettore Mazzali, Rizzoli 1991.
CERLINI, A., "Nuove Lettere di Marino Sanudo il Vecchio", Bibliopolis, XIX, (1941), s. 321-359.
CESSI, R. - SAMBIN, P., Le Deliberazioni del Consiglio dei Rogati (Senato). Serie Mixtorum, Volume I, Libri I-XIV [1293-1331], Deputazione di Storia Patria per le Venezia, Venezia 1960.
CESSI, R. - BRUNETTI, M., Le Deliberazioni del Consiglio dei Rogati (Senato). Serie Mixtorum, Volume II, Libri XV-XVI [1332-1333], Deputazione di Storia Patria per le Venezia, Venezia 1961.
COMMEMORIALI, I Libri Commemoriali della Republica di Venezia, Regesti, Tomo 2, Libri 3-4, Ed.: Riccardo Predelli, Monumenti Storici R. Deputazione Veneta di Storia Patria, Venezia 1878.
CORPUS CHRONICORUM BONONIENSIUM, a cura di Albano Sorbelli, içinde: Rerum Italicarum Scriptores, Cilt: XVIII, Bölüm: I, Ed.: L. A. Muratori, Citta di Castello, Bologna 1906.
CORTUSII PATAVINI DUO, Sive Gulielmi Et Albrigeti Cortusiorum Historia de Novitatibus Paduae, Et Lombardiae, ab anno MCCLVI usque ad MCCCLXIV, Rerum Italicarum Scriptores, Cilt: XII, Bölüm V, Ed.: L. A. Muratori, Milan 1728, s. 757-955.
CRONACA A LATINA. Cronaca Veneziana del 1343, a cura di Caterina Negri di Montenegro, Perugia 2004.
CRONACHE MALATESTIANE. Dei Secoli XIV e XV, aa. 1295-1385 e 1416-1452, a cura di Aldo Francesco Massera, içinde: Rerum Italicarum Scriptores, Cilt: XV, Bölüm: II, Ed.: L. A. Muratori, Bologna 1922.
CRONACHE SENESI, a cura di Alessandro Lisini - Fabio Iacometti, içinde: Rerum Italicarum Scriptores, Cilt: XV, Bölüm: VI, Ed.: L. A. Muratori, Citta di Castello, Bologna 1931.
DEMO, E., Venezia-Senato. Deliberazioni Miste. Registro XXII, (1344- 1345), Venezia 2007.
DOUKAS, Tarih. Anadolu ve Rumeli 1326-1462, Çev.: Bilge Umar, İstanbul 2008.
DÖLGER, F., Regesten der Kaiserurkunden des Oströmischen Reisches von 565-1453, 4. Teil, Regesten von 1282-1341 (Corpus der Griechischen urkunden des Mittelalters und der Neueren Zeit), Munich-Berlin 1960.
DÖLGER, F., Regesten der Kaiserurkunden des Oströmischen Reisches von 565-1453, 5. Teil (Schluss), Regesten von 1282-1341 (Corpus der Griechischen urkunden des Mittelalters und der Neueren Zeit), Munich-Berlin 1965.
DUKAS, Bizans Tarihi, Çev.: V. L. Mirmiroğlu, İstanbul Enstitüsü. Yay., İstanbul 1956.
EFLÂKÎ, A., Âriflerin Menkıbeleri, Çev.: Tahsin Yazıcı, c. II, Hürriyet Yay., İstanbul 1979.
ENVERÎ, Düstûrnâme, neşr.: Mükrimin H. Yınanç, TTE Yay., İstanbul 1928.
GIRARDI, F., Venezia-Senato. Deliberazioni Miste. Registro XX, (1341- 1342), vol. 10, Venezia 2004.
GIRARDI, F., Venezia-Senato. Deliberazioni Miste. Registro XXIII, (1345-1347), vol. 10, Venezia 2004.
HISTORIAE ROMANAE FRAGMENTA, ab anno Christi MCCCXXVII usque ad MCCCLIV, Neapolitana sive Romana dialecto scripta, anonim, içinde: Antiquitates Italicae Medii Aevi, c. III, Ed.: L. A. Muratori, Milan 1740, s. 239-548 (capitolo XIII, s. 353-372).
İBN BATTÛTA, Seyahatnâme, Çev.: A. Sait Aykut, Cilt: 1, YKY, İstanbul 2004.
İBN SAİD EL MAĞRİBİ, Kitab Bast el-Arz Fi't-Tu'l-ve'l-Arz, neşr. Huan Fernit Hıynes, Tatvan 1958.
JORGA, N., "Une Lettre Apocyrphe sur la bataille de Smyrne (1346)", Revue de I'Orient Latin, 3, (1895), s. 27-31.
KANTAKUZENOS, J., Ioannis Cantacuzeni Eximperatoris Historiarum libri IV, Ed.: Ludwig Schopen - Barthold Georg Niebuhr, 3 cilt, Bonn: Impensis Ed.: Weber, 1828-32 (cilt I, 608 s.)
KANTAKUZENOS, J., Geschichte. Übersetzt und Erläutert von Georgios Fatouros und Tilman Krischer, Zweiter Teil (Buch II), Stuttgart 1986. KUNSTMANN, F., Studien über Marino Sanudo den Aelteren mit einem Anhange seiner ungedruckten Briefe, München 1855.
MARCO BATTAGLI, Marcha di Marco Battagli da Rimini [AA. 1212- 1354], a cura di Aldo Francesco Massera, Rerum Italicarum Scriptores, Cilt: XVI, Bölüm: III, Ed.: L. A. Muratori, Citta di Castello, Bologna 1912- 1913Citta di Castello 1913.
MARINO SANUDO TORSELLO, Istoria del Regno di Romania, içinde: Chroniques gréco-romanes inédites ou peu connues publiées avec notes et tables généalogiques, ed. Carl Hopf, Paris 1873, s. 99-170.
MATTHAEI DE GRIFFONIBUS, Memoriale Historicum de Rebus Bononiensum aa. 4448-1472 d. C., a cura di Lodovico Frati - Albano Sorbelli, Rerum Italicarum Scriptores, Cilt: XVIII, Bölüm: II, Ed.: L. A. Muratori, Citta di Castello, Bologna 1902.
MILLER, T. S., The History of John Cantacuzenus (Book IV): Text, Translation and Commentary, Washington 1975, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
MUNTANER, R., Chronicle, İngilizce Çev.: Lady Goodenough, Cambridge Unv. Press, Ontario 2000.
MÜLLER, G., Documenti Sulle Relazioni Della Citta Toscane Coll'Oriente e Coi Turchi Fino all'anno MDXXXI, Firenze 1897. ORUÇ BEY (Edirneli), Oruç Bey Tarihi, haz. Atsız, Tercüman 1001 Temel Eser Dizisi, Tarihsiz.
PACHYMERES, G., Bizanslı Gözüyle Türkler, Çev. İlcan Bihter Barlas, İlgi Kültür Sanat Yay., İstanbul 2009.
QUATERNUS CONSILIORUM, Duca di Candia, Quaternus Consiliorum (1340-1350), Ed.: P. R. Vidulich, Fonti per la Storia di Venezia, Archivi Pubblici, Venice 1976.
RAPHAYNI DE CARESINIS, Chronica, AA. 1343-1388, a cura di Ester Pastorello, Bologna 1923.
RONCIERE, C. - DOREZ, L., "Lettres inédites et mémoires de Marino Sanudo l'ancien (1334-1337)", Bibliothéque de l'école des chartes, tome 56, (1895), s. 21-44.
SOUCEK, S., "Sakız", EI. 2 , c. VIII, (1995), s. 889-892.
STORIE PISTORESI, a cura di Silvio Adrasto Barbi, Rerum İtalicarum Scriptores, Cilt: XI, Bölüm: V, Ed.: L. A. Muratori, Citta di Castello, Bologna 1907.
THE MOROSINI CODEX, Ed.: Michele Pietro Ghezzo, John R. MelvilleJones, Andrea Rizzi, Archivio del Litorale Adriatico III, vol. I: to the Death of Andrea Dandolo (1354), Padova 1999.
THIRIET, F., Régestes des Délibérations du Sénat de Venise Concernant la Romanie, I (1329-1399), Ecole Pratique des Hautes Atudes - Sorbonne, VI Section, Paris 1958.
THIRIET, F., Délibérations des Assemblées Vénitiennes: Concernant la Romanie, Tome I, 1160-1363, Ecole Pratique des Hautes Atudes - Sorbonne, VI Section, Paris 1966.
THOMAS, G. M., Diplomatarium Veneto-Levantinum. Sive Acta et Diplomata Res Venetas Graecas Atque Levantis Illustrantia, a. 1300-1350 c. I, a. 1351-1454 c. II, Venetiis 1880-1899. Türkçe trc. için bkz.: GÜÇER, B., Venedik ve Doğu'ya Ait Siyasi Âkitler Mecmuası, (TTK Ktp. Basılmamış Tercüme).
TRONE, R. H., The History of John Kantakouzenos (Book I): Text, Translation and Commentary, Washington 1979, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
VILLANI, G., Cronica, Tomo VIII, Firenze 1823.
VILLANI, G., Croniche Storiche di Giovanni, Matteo e Filippo Villani. A Miglior Lezione Ridotte coll'Aiuto, vol. IV, Milano 1848.
VILLANI, G., Nuova Cronica, Ed.: Giuseppe Porta, Parma 1991.
ZUCCHELLO, P., Lettere di Mercanti a Pignol Zucchello (1336-1350), Ed.: Raimondo Morozzo della Rocca, Comitato per la Pubblicazione delle Fonti Relative alla Storia di Venezia, Fonti per la Storia di Venezia, Sez. IV, Archivi Privati, Venezia 1957
ALEXANDRESCU-DERSCA, M., "L'éxpedition d'Umur Beg d'Aydin aux bouches du Danube (1337 ou 1338)", Studia et Acta Orientalia, vol. 2, (1960), s. 3-23.
AZZARA, C. - LEVANTINO, L., Venezia-Senato. Deliberazioni Miste. Registro XXI, (1342-1344), Venezia 2006.
BALARD, M., La Romanie Génoise (XIIe - Début du XVe Siécle), Vol. I, Genova 1978.
BALARD, M., "The Genoese in the Aegean (1204 - 1566)", içinde: Latins and Greeks in the Eastern Mediterranean After 1204, Eds. Benjamin Arbel, Bernard Hamilton, David Jacoby, London 1989, s. 158 - 174.
CARIM, F., Tarih'in Türk'e Yüklediği Çetin Görev. Katalanlar'ın Saldırısı Türkler ve Türkopl'ler, Garanti Yay., İstanbul 1965.
CARR, M., "The Hospitallers of Rhodes and Their Alliances Against the Turks, 1306-1348", Islands and Military Orders c. 1291 - c. 1798, eds. Emmanuel Buttigieg - Simon Philipsss, London 2013, s. 167-176.
CARR, M., "Trade and Crusade? The Zaccaria of Chios and Crusades Against the Turks", Contact and Conflict in Frankish Greece and Aegean 1204- 1453, eds. Nikolaos G. Chrissis - Mike Carr, London 2014, s. 115-134. DARKOT, B., "Rodos", İA., c. 9, (1997), s. 754.
DELİLBAŞI, M., "Aydınoğlu Hızır Bey'e Ait Bir Ahidnâme Taslağı", içinde: CIEPO XIV. Sempozyumu, (Çeşme 18-22 Eylül 2000), Ankara 2004, s. 97-107.
DENNIS, George T., "1403 Tarihli Bizans-Türk Antlaşması", Çev.: Melek Delilbaşı, AÜDTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, cilt 29, sayı I, (1978), s. 153-166.
EMECEN, F., İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası, Kitabevi Yay., İstanbul 2003.
ERSAN, M., "Katalanlar'ın Anadolu'daki Faaliyetleri: 1304", Uluslararası Batı Anadolu Beylikleri Sempozyumu (13-15. Yüzyıllar), 18-20 Ekim 2004, Balıkesir 2005, s. 76-84.
FAILLER, A., "Ephése fut-elle prise en 1304 par les Turcs de Sasan?", Revue des études byzantines, tome 54, (1996), s. 245-248.
FAURE, C., "Le dauphin Humbert II a Venise et en Orient (1345-1347)", Mélanges d'archéologie et d'histoire T. 27, (1907), s. 509-562.
FOURNIER, P., "Le dauphin Humbert II", Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 56e année, N. 8, (1912), s. 581-599.
GAY, J., Le Pape Clement VI et les affaires d'Orient (1342-1352), Paris 1904.
HEYD, W., Yakın Doğu Ticaret Tarihi, Çev.: E. Z. Karal, TTK Yay., Ankara 2000.
HOUSLEY, N., The Avignon Papacy and the Crusade, 1305-1378, Oxford 1986.
HOUSLEY, N., The Later Crusades 1274-1580. From Lyons to Alcazar, Oxford Unv. Press, London 1992.
İNALCIK, H., "The Rise of the Turcoman Maritime Principalities in Anatolia, Byzantium and Crusades", Byzantine Forschungen, v. 9, (1985), s. 179-217.
JACOBY, D., "Catalans, Turcs et Vénitiens en Romanie (1305-1332): un nouveau témoignage de Marino Sanudo Torsello", Studi Medievali, s. III, vol. XV/1, (1974), s. 217-261.
JACOBY, D., "Lens Gens de Mer Dans La Marine de Guerre Venetienne de la Mer Egee aux XIV. et XV. Siecles", içinde: La genti del Mare Mediterraneo, a cura di R. Ragosta, Napoli 1981, s. 169-201.
JACOBY, D., Byzantium, Latin Romania and the Mediterranean, London 2001.
KIEL, M., "Birgi Tarihi ve Tarihî Coğrafyası", çev. R. H. Ünal, Birgi. Tarihi, Tarihî Coğrafyası ve Türk Dönemi Anıtları, Haz.: Rahmi Hüseyin Ünal, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2001.
KÖPRÜLÜ, M. F., Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu, TTK Yay., Ankara 1999.
KURAT, A. N., Çaka Bey. İzmir ve Civarındaki Adaların İlk Türk Beyi (M. S. 1081-1096), İstanbul 1966.
LAIOU, A. E., "Marino Sanudo Torsello, Bizans ve Türkler: Türkler'e Karşı İttifâkın Perde Arkası 1332-1334", Çev.: Murat Keçiş, AÜDTCFD, c. XXII, sayı: 34, (2003), s. 183-205.
LEMERLE, P., L'Emirat D'Aydın Byzance et L'Occident, Bibliotheque Byzantine, Paris 1957.
LUTTRELL, A., "Venice and the Knights Hospitallers of Rhodes in the Fourteenth Century", Papers of the British School at Rome 26, London 1958, s. 195-212.
LUTTRELL, A., 1965. "The Crusade in the Fourteenth Century", içinde: Europe in the Late Middle Ages, Ed.: J. R. Hale, Nortwestern Unv. Press, London 1965, s. 122-154.
LUTTRELL, A., "The Hospitallers of Rhodes Confront the Turks: 1306- 1421", içinde: Christians, Jews and Other Worlds: Patterns of Conflict and Accomodation, Ed.: P. F. Gallagher, University Press of Amerika, Lanham 1988, s. 80-116.
MILLER, W., "The Zaccaria of Phocaea and Chios (1275-1329)", The Journal of Hellenic Studies, vol. 31 (1911), s. 42-55.
MILLER, W., "The Genoese in Chios, 1346-1566", The English Historical Review, vol. 30, n. 119, (Temmuz 1915), s. 418-432.
NICOL, D. M., The Last Centuries of Byzantium, 1261-1453, Cambridge University Press, 2nd ed. 1993.
NICOL, D. M., Bizans ve Venedik, Diplomatik ve Kültürel İlişkiler Üzerine, Çev.: Gül Çağalı Güven, Sabancı Yay., İstanbul 2000.
OSTROGORSKY, G., Bizans Devleti Tarihi, Çev.: Fikret Işıltan, TTK yay., Ankara 1999.
ÖDEN, Z. G., "Bizans İmparatorluğu'nun Türklere Karşı Alan ve Katalanlar İle İttifâkı", İÜEFTD, sayı: 35 (Prof. Dr. Hakkı Dursun Yıldız Hatıra Sayısı), İstanbul 1994, s. 123-129.
ROBBERT, L. B., "Venice and the Crusades", A History of the Crusades, ed. K. M. Setton, c. 5, (1985), s. 379-451.
RODDY, S., The Correspondence of Marino Sanudo Torsello, University of Pennsylvania, 1971 (Yayımlanmamış doktora tezi). SAVVIDES, A. G. C., "Nakshe", EI. 2 , c. VII, (1993), s. 939-940.
SETTON, K. M., The Papacy and the Levant (1204-1571), vol. I, (The Thirteenth and Fourteenth Centuries), The American Philosophical Society, Philadelphia 1976.
THIRIET, F., "Les Relations entre la Crete et les Emirats Turcs de Asie Mineure au XIV. Siecle (1348-1360)", Actes du XII. Congress International des Etudes Byzantines, II, (1964), s. 213-221.
THIRIET, F., La Romanie Vénitienne au Moyen Age. Le développement et l'exploitation du domaine colonial vénitien (XIIe - XVe siécles), De Boccard, Paris 1975.
TURAN, O., Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, Boğaziçi Yay., İstanbul 1999.
UZUNÇARŞILI, İ. H., Anadolu Beylikleri, Ankara 1988.
UZUNÇARŞILI, İ. H., Osmanlı Tarihi, c. I., TTK Yay., Ankara 1988.
VRYONIS, S., The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh through the Fifteenth Century, Berkeley 1971.
WITTEK, P., Menteşe Beyliği, Çev.: O. Ş. Gökyay, TTK Yay., Ankara 1986, (2. baskı).
YINANÇ, M. H., Düstûrnâme-i Enverî Medhal, İstanbul 1929.
ZACHARIADOU, E. A., Trade and Crusade, Venetian Crete and the Emirates of Menteshe and Aydin (1300-1415), Hellenic Institute of Byzantine and Post-Byzantine Studies, Venice 1983.
ZACHARIADOU, E. A., "MIA ???????????? SYN???? ??Y ????? AÎDHNO???Y", Byzantinische Zeitschrift 55, (1962), s. 254-265.
ZACHARIADOU, E. A., "Prix et Marchés des Céréales en Romanie (1343-1445)", Nuova Rivista Storica, LXI,(1977), s. 291-306.
ZACHARIADOU, E. A., "The Catalans of Athens and the Begining of the Turkish Expansion in the Aegean Area", Studi Medievali, 3a Serie, XXI,(1980), s. 821-838.
ZACHARIADOU, E. A., "Holy War in the Aegean during the Fourteenth Century", MHR, v. 4, no. I, (1989), s. 212-225. ZACHARIADOU, E. A., "Umur Pasha", EI. 2
, c. X, (2000), s. 867. ZACHARIADOU, E. A., "Udj", EI. 2
, c. X, (2000), s. 777.
ZHUKOV, K., "The 'Destan of Umur Pasha' in the Light of the 'Kitab-ı Bayriye' by Piri Reis", XI. Türk Tarih Kongresi, c. III, Ankara 1994, s. 893- 897