KARADENİZ'DE OSMANLI HÂKİMİYETİ VE RUSYA'NIN SICAK DENİZLERE İNME MÜCADELESİ

Karadeniz uzun bir dönem Osmanlı Devleti'nin bir iç denizi olarak kalmıştır. Ancak Rusların 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile Karadeniz'in kuzey sahillerinde sağlam mevziler elde etmesi ve akabinde Kırım'ı ilhakı ile Osmanlı Devleti'nin Karadeniz üzerindeki tek hâkim güç olma konumu sona erdi. Bundan sonra Karadeniz sadece Osmanlı Devleti ve Rusya ekseninde bir çatışma ve nüfuz mücadelesi alanı olmanın çok ötesinde, uluslararası aktörlerin de dâhil olduğu bir mücadele sahasına dönüştü. Karadeniz'deki Rus varlığı, Osmanlı Devleti'nin bölgedeki ekonomik ve siyası gücünü zayıflatmanın yanında, doğrudan doğruya payitahtını da Karadeniz'den gelecek bir tehdide açık hale getirdi.

Ottoman Domination in the Black Sea and Russia's Struggle to Attainment the Warm Seas

The Black Sea was inland sea to the Ottoman State for quite a while. However, Russians gained respectful positions on the North coasts by the Treaty of Küçük Kaynarca 1774, and after the accretion of Crimea, Ottoman`s position of being the only dominant power was ended. Hence, the Black Sea behind being field of competition and fight beetwen Russia and Ottoman State, it became a dominance arena that some international actors was included. The existence of Russian power on Black Sea, beside was reducing the control of Ottoman over economy and politics in the area, it also let a threat for the capital city of Ottomans from the side of Black Sea.

PDF

___

AKÇURA, Yusuf, Osmanlı Devletinin Dağılma Devri (XVIII. ve XIX. Asırlarda), TTK, Ankara 1988.

ALTUNDAĞ, Şinasi, Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı: Mısır Meselesi 1831-1841, TTK, Ankara 1988.

ARMAOĞLU, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi: 1789-1914, TTK, Ankara 1997.

BEYDİLLİ, Kemal, Küçük Kaynarca'dan Yıkılışa Osmanlı Devleti Tarihi, C. I, İstanbul 1999.

BOZKURT, Deniz, Karşılaştırmalı Lozan ve Sevr Barış Antlaşmaları, Umay Kültür Sanat Merkezi, Ankara 1998.

DANİSMEND, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C. IV, İstanbul 1972.

EFE, Ayla, "Silistre Eyaletinde Osmanlı-Rus Savaşları Küçük Kaynarca'dan Berline", Osmanlı Tarih Araştırmaları Dergisi, Ankara 2006, Sayı 19, s. 139-174.

ERİM, Nihat, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri: Osmanlı İmparatorluğu Andlaşmaları, A.Ü. Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1953.

GORYANOF, Sergey, Rus Arşiv Belgelerine Göre Boğazlar ve Şark Meselesi, çev. M. İskender-A. Reşad, haz. Ali Ahmetbeyoğlu-İshak Keskin, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2006.

İNAN, Yüksel, Türk Boğazlarının Siyasal ve Hukuksal Rejimi, Ankara 1986.

KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, TTK, Ankara 1988, C. 5-6.

KELEŞ, Erdoğan, "Kırım Savaşı'nda (1853-1856) Karadeniz ve Boğazlar Meselesi", OTAM, Sayı 23, Ankara 2008, s. 149-194.

KÖSE, Osman, 1774 Küçük Kaynarca Andlaşması, TTK, Ankara 2006.

MAHMUD CELÂLEDDİN PAŞA, Mir'ât-ı Hakîkat: Târihî Hakîkatların Aynası, C. I-II-III, Hazırlayan: İsmet Miroğlu, Bereket Yayınevi, İstanbul 1983.

MARRIOTT, Sir J.A.R., The Remakign of Modern Europe From The Outbreak of The French Revolution To The Treaty of Berlin 1789-1878, Vol. VI, .21. Baskı, London 1933.

MUSTAFA NURİ PAŞA, Netayic ül-Vukuat, Kurumları ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi, Hazırlayan: Neşet Çağatay, C. III-IV, TTK, Ankara 1980.

SANDER, Oral, Anka'nın Yükselişi ve Düşüşü, Ankara 1993.

STONE, David R., A Military History of Russia: From Ivan the Terrible to the War in Chechnya, Westport-Connecticut 2006.

ŞİROKORAD, A.B., Rusların Gözünden 240 Yıl Kıran Kırana Osmanlı- Rus Savaşları: Kırım-Balkalar-93 Harbi ve Sarıkamış, Çev. D. Ahsen Batur, Selenge Yayınevi, İstanbul 2009.

TUKİN, Cemal, Osmanlı İmparatorluğu Devrinde Boğazlar Meselesi, İstanbul 1947.

UÇAROL, Rifat, Siyasi Tarih, Filiz Kitabevi, İstanbul 1985.

-------, 1878 Kıbrıs Sorunu ve Osmanlı-İngiliz Anlaşması: (Ada'nın İngiltere'ye Devri), İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1978.

UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, TTK, C. II, Ankara 1988.

-------, "Kaynarca Muahedesinden Sonraki Durum İcabı Karadeniz Boğazının Tahkimi", Belleten, C. XLIV, Sayı 175, Ankara 1980, s. 511-533.