TÜRKİYE’DE DARÜLFÜNUNDAN ÜNİVERSİTEYE GEÇİŞ SÜRECİ VE 1933 ÜNİVERSİTE KANUNU SONRASI YÜKSEKÖĞRETİMDEKİ GELİŞMELER

slam tarihi içerisinde ilk kez Büyük Selçuklu Devleti zamanında kurulan Nizamiye Medreseleri ile kurgulanan yükseköğretim sistemi, Anadolu Beylikleri üzerinden Osmanlı Devleti’ne kurumsal olarak miras kalmıştır. Kuruluş döneminden itibaren büyük önem verilen ve zaman içerisinde daha da geliştirilen medreseler, 19. Yüzyıldan itibaren zamanın ihtiyaçlarına cevap yermemesi üzerine, alternatif yükseköğretim kurumları kurma fikri ortaya çıkmıştır. Zamanla teoloji eğitimine odaklanan Medrese sistemi yerine tabiat bilimlerine önem veren batılı eğitim tarzı denemeleri Darülfununun kuruluş gerekçesini oluşturur. Çeşitli dönemlerde kapanan, taşınan veya isim değişikliğine uğrayan Darülfünun, Lozan Antlaşması sonrası yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’ne intikal etmiştir. Tevhidi Tedrisat kanunu sonrası medreseleri kapatma yoluna giden yönetim, 1933 yılına kadar Darülfunun’da köklü bir değişiklik yapmamıştır. 1933 yılındaki 2252 sayılı kanunla Darülfunun özelinde çağdaş bir yükseköğretim sistemi oluşturulmak istenmiştir.1980 yılına kadar Türkiye’nin belli başlı şehirlerinde 19 üniversite kurulur. Türk yükseköğretimindeki en büyük niceliksel atılım 2006 yılında olmuş ve ülkede, içerisinde üniversite olmayan bir il kalmamıştır. Bu yıllar içerisinde hızlı bir şekilde öğrenci sayısı ve fakülte çeşitliliği bakımından büyük artış gösteren bu üniversiteler, dönem dönem siyasi elitlerin yönetme ve yönlendirme çabaları ile ülkenin siyasal gündeminde önemli yer edinmiştir.

___

AksoyN.D. & Adnan Arslantaş, A. (2010). Ana hatlarıyla Selçuklu’dan Cumhuriyet’e eğitim-öğretimde kurumsal değişim.Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi,20/1, 471-488.

Antel, S. C. (1999). Tanzimat maarifi.Tanzimat I,içinde(s.444-465). MEB yayınları.

Arap, S. K.(2010). Türkiye yeni üniversitelerine kavuşurken: Türkiye’de Yeni üniversiteler ve kuruluş gerekçeleri.Siyasal Bilgiler FakültesiDergisi, 65/1, 1-29.

Arslan, A. (2004). Kısır Döngü, Türkiye’de Üniversite ve Siyaset (1869-2004).Truva yayınları.

Arslan, A. (1999). Osmanlı Darülfünunu.Hasan Celal Güzel (Ed.) Osmanlı,Cilt5içinde (s.297-305).Yeni Türkiye yayınları.

Atay, H. (1983).Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi.Dergâh yayınları.

Ataünal, A. (1998).Türkiye’de Yükseköğretim (1923-1998).MEB yayınları.

Ayni, M.A. (1995). Daru’l-Fünun (Üniversite) Tarihi.M. Hasırcı(Haz.)Pınar yayınları.Bakır, K. (2008).II. Meşrutiyet döneminde Milli Seçkincilik ve eğitim: Emrullah Efendi, Tuba Ağacı Nazariyesi. Doğu Batı Dergisi, 11, (1/45), 197-213.

Baltacı, C. (2002). Osmanlı Devleti’nde eğitim ve öğretim. Hasan Celal Güzel(Ed.).Türkleriçinde (s.446-462),C.11.Yeni Türkiye yayınları.

Başaran, A. R. (1987). Üniversite Tarihi.Bayrak matbaacılık.Başaran, İ. E. (1996). Türkiye Eğitim Sistemi.3. Baskı.Yargıcı matbaası.

Berkes, N. (2006).Türkiye’de Çağdaşlaşma.9. Baskı. Ahmet Kuyaş(Haz.). Yapı kredi yayınları.

Bilim, C. Y. (2002).Türkiye’de Çağdaş Eğitim Tarihi (1734-1876).Anadolu Üniversitesi yayınları.

Cumhuriyet Döneminde Türk Milli Eğitim Sistemindeki Gelişmeler (1920-2010).(2010). MEB yayınları.

Cumhuriyetin 75 Yılında Yükseköğretim.(1998). MEB yayınları.

Charle C. & Verger J. (2005).Üniversitelerin Tarihi.(İ.Yerguz, Çev.). Dost kitabevi yayınları.

Davison, R.H.(2004).Osmanlı-Türk Tarihi (1774-1923). (M. Moralı, Çev.). Aklim yayınları.

Dodd, C.H. (1969). Politics and Goverment in Turkey. Manchester University press.

Doğan, R. (1997).Osmanlı eğitim kurumları ve eğitimde ilk yenileşme hareketlerinin batılılaşma açısından tahlili.Ankara Üniversitesiİlahiyat Fakültesi Dergisi,37/1, 407-442.

Doğramacı, İ. (2007).Türkiye’de ve Dünya’da Yükseköğretim Yönetimi, Meteksanyayınları.

Dölen, E. (2008). II. Meşrutiyet döneminde Darülfünun.Osmanlı Bilimi Araştırmaları, X-1, 1-46

Ergin, O. (1997).Türk Maarif Tarihi.C I-II.Eser matbaası.Ergün, M. (1997). Atatürk Devri Türk Eğitimi.(2. Baskı). Ocak yayınları.

Güler, A. (2004).Türk Eğitim Politikalarının Tarihsel Süreci. Yeryüzü yayınevi.

Güzel, E. (2005).Cumhuriyet’ten Günümüze Üniversiteler Bilim ve Teknoloji Politikaları.Nobel Kitabevi yayınları.

Engelhardt, E. (1999).Tanzimat ve Türkiye. (A. Reşad,Çev.). Kaknüs yayınları.

Gencer, A. İ. & Arslan, A. (2004). İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesi Tarihçesi ve İlgili Meclis Zabıtları.İstanbul üniversitesi yayınları.

Gök, F. (1998). Cumhuriyet dönemi’nde eğitim sistemi ve üniversiteler. İktisat Dergisi,383, 75-80.

Gürüz, K. (2003).Dünyada ve Türkiye’de Yükseköğretim, Tarihçe ve Bugünkü Sevk ve İdare Sistemleri.ÖSYM yayınları.

Hatipoğlu, M. T. (2000).Türkiye Üniversite Tarihi,(2. Baskı). Selvi yayınevi.

Hatipoğlu, M. T. (1995).1933 Üniversite devrimi, Malche raporu ve YÖK. İkinci Üniversite Kurultayı Bildiriler Kitabı,s. 96-102.Sarmal yayınevi

Hirsch, E.E.(1950). Dünya Üniversiteleri ve Türkiye’de Üniversitelerin Gelişmesi.C I.Ankara Üniversitesiyayınları.

İhsanoğlu, E. (1999). Osmanlı eğitim ve bilim müesseseleri.Osmanlı Medeniyeti Tarihiiçinde(s. 223-361).Zamanyayınları.

İhsanoğlu, E. (1990). Darülfünun tarihçesine giriş.Belleten,Türk Tarih Kurumu Yayınları. LIV/210, 699-738.

İnönü, E. (2005).Cumhuriyet döneminde bilim tarihinin önemi ve anlamı.Üniversite ve Toplum Dergisi,5/1, www.universite-toplum.org/ text.php3?id=219, Erişim tarihi:10.01.2018.

İstatistik Göstergeler 1923-2011. (2012). Devlet İstatistik Enstitüsü Kurumu yayınları.

Kazıcı, Z. (2004).Osmanlı’da Eğitim Öğretim.Bilge yayınları.Koçer, H.A. (1991). Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923). MEB yayınları.

Kodaman, B.(1999). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Türk Tarih Kurumuyayınları.

Korkut, H. (2001).Sorgulanan Yükseköğretim.Nobel yayınları.

Lewis, B. (2000).Modern Türkiye’nin Doğuşu.(M. Kıratlı, Çev.). Türk Tarih KurumuYayınları.

Mahmut Cevad, (2002). Maarif-i Umumiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilat veİcraatı.MEB yayınları.

Namal, Y. (2012).Türkiye’de 1933-1950 yılları arasında yükseköğretime yabancı bilim adamlarının katkıları.Yükseköğretim ve Bilim Dergisi,2/1, 14-19.

NamalY. &Karakök,T. (2011).Atatürk ve üniversite reformu (1933).Yükseköğretim ve Bilim Dergisi,1/1, 27-35.

Ortaylı, İ. (2001).Gelenekten Geleçeğe.Ufuk yayınları.

Öztunalı, Ö. (2009).Üniversiteler Tarihi ve Vakıf Üniversiteleri. İstanbul Kültür üniversitesi yayınları.

Şemiz, Y.(2000). Osmanlı devleti’ndeüniversite Darülfünun.Uluslararası Kuruluşunun 700. Yıldönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi. Selçuk Üniversitesi Basımevi, s. 647-656.

Tanilli, S. (2004). Nasıl Bir Eğitim İstiyoruz?Adam yayınları.

Taşdemirci, E. (2001). Türklerde Eğitim.H.G. Topdemir, (Ed.).Türk Düşünce Tarihiiçinde(s.159-216). AKM yayınları.

Tekeli, İ. (2010).Tarihsel Bağlamı içinde Türkiye’de Yükseköğretimin ve YÖK’ün Tarihi.Tarih Vakfı Yurt yayınları.

Timur, T. (2000).Toplumsal Değişme ve Üniversiteler.İmge kitabevi yayınları.

Türel, O. (2004).Türkiye’de Yükseköğretimin (Yeniden) Kurumsallaşması Üzerine Düşünceler. Mülkiye Dergisi, 28/242, 151-180.

Uzunçarşılı, İ.H. (1984). Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı.Türk Tarih Kurumuyayınları.

Üniversiteler Yıllığı. (1977).Üniversitelerarası Kurul Genel Sekreterliği Yayınları.

Yaltkaya, Ş. (1999). Tanzimat’tan Evvel ve Sonra Medreseler.Tanzimat Iiçinde(s.463-467). MEB yayınları.Yeni Üniversitenin Kadrosu. Cumhuriyet,01 Ağustos 1933.

Yıldırım, A. (1998).Türk Üniversite Tarihi. Öteki yayınevi.

Yolalıcı, M. E.(1999). XIX.yüzyıl ve sonrası Osmanlı Devleti’nde eğitim ve öğretim kurumları.Hasan Celal Güzel (Ed.) Osmanlı,Cilt5içinde (s.281-286). Yeni Türkiye yayınları.

Widmann, H. (1999). Atatürkve Üniversite Reformu, (A. Kazncıgil, S. Bozkurt, Çev.) Kabalcı yayınları.