OSMANLI MİDİLLİSİ'NDEKİ ŞAHIS VAKIFLARININ AMAÇLARINA DAİR

Osmanlı vakıfları değişik kıstaslarda incelenebileceği gibi, kuruluşu bakımından cemaatin bir araya gelmesiyle veya şahıslar tarafından kurulan vakıflar başlığı altında da incelenebilir. Şahıslar tarafından kurulan vakıflarda, malların müsaderesini önlemek ve servet transferini gerçekleştirmek gibi gizli hedefler bulunsa bile bütün vakıflarda aslında temel amaç "hayır"dır. Şahıs vakıfları ile insanlar hem maddî hem de manevî kazançlar elde etme yoluna gitmişlerdir. Midilli, yüzölçümü bakımından çok geniş olmayan bir ada olmasına rağmen, ekonomik ve jeo-politik öneminden ötürü adada önemli sayıda vakfın kurulduğu görülür. Kayıtlarda görülebilen, adaya ait vakıf sayısı 607'dir. Adanın konumu, toprağının verimi, sularının kalitesi, zirai olarak ki özellikle zeytin ve zeytinyağı üretimindeki önemi, ticarî yollar ve hac yolu üzerinde olması, başkent İstanbul'a olan yakınlığı vakıf sayısı bakımından adanın zenginleşmesinin temel nedenleri olarak gösterilebilir. Adadaki vakıflardan 236'sı cemaatin bir araya gelerek kurduğu vakıflarken, 371 vakıf ise şahıslar tarafından kurulmuştur. Bu çalışmada şahıslar tarafından kurulmuş olan bu 371 vakıftan, vakfiyeler ve diğer arşiv belgelerinde amaçları tam olarak belirlenebilmiş 152 vakfın kuruluş amaçları hakkında bilgi verilmiştir.

One may review Ottoman vaqfs in two different angles: the foundations established by communities and the ones created by individuals. As far as the individual vaqfs are concerned, some hidden agenda behind their creation should be recognized as in many cases they were established to avoid confiscation of its property and to allow the inheritance of the wealth. However, the main principle of the vaqfs remained charity work. By founding the individual vaqfs, people tried to obtain materialistic as well as spiritual benefits. Although Lesvos covers a relatively small area, due to its economic and geopolitical importance the number of vaqfs on the island was significant. The number of vaqfs officially recorded in the island's registers reached 607. Primary reasons for such a high quantity of vaqfs on Lesvos are its attractive location, extremely fertile soil, premium water quality, agricultural activity especially regarding olive and olive oil production. Other justification for such an exceptional number of vaqfs on the island could certainly be its geographical position being situated on the important trade and pilgrimage routs and its relatively close proximity with the capital city of Istanbul. 236 vaqfs registered on the island were the community foundations, while 371 were individual ones. This work aims at presenting credible information found in the archives and vaqfiyes on the objectives behind the establishment of 152 of the 371 individual vaqfs.

PDF

___

ADIYEKE, Nuri, (2010), "Bir Siyâsi Kurum Olarak Osmanlı'da Cami", " Kebikeç, S. 30, Kebikeç Yayınları, Ankara, s. 5-14.

AKGÜNDÜZ, Ahmet, (1998), İslam Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.

AKGÜNDÜZ, Murat, "Surre-i Hümâyûn Geleneği ve İslam Toplumunu Kaynaştırmadaki Rolü", DEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. XXII, İzmir, 2005, s.107-114.

Büyük Lûgat ve Ansiklopedi, (1990), Meydan Yayınevi, İstanbul.

CANSEL, Erol, (1988), "Vakıf, Kuruluşu, İşleyişi ve Amacı", Vakıflar Dergisi, S. 20, Ankara, 1988, s. 321-327.

ÇAĞATAY, Neşet, (1994), "Türk Vakıflarının Özellikleri", Güncel Konular Üzerine Makaleler, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, s. 15-21.

ÇAĞATAY, Neşet, (1994), "Vakıf ve Tarihi Gelişimi", Güncel Konular Üzerine Makaleler, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, s. 9-13.

ÇİFTÇİ, Cafer, (2004), Bursa'da Vakıfların Sosyo-Ekonomik İşlevleri, Gaye Kitabevi, Bursa.

DARKOT, Besim, (1993), "Midilli", İslam Ansiklopedisi, C. 8, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, s. 282-284.

DEVELLİOĞLU, Ferit, (1986), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara.

DOĞAN, Güner, (2008), İngiliz ve Fransız Seyyahlara Göre 17. ve 18.

Yüzyıllarda Ege Adaları (Midilli, Sakız, Sisam, Rodos) ve Çevresi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih (Yeniçağ Tarihi) Anabilim Dalı, Ankara.

ERGENÇ, Özer, (1984), "Osmanlı Şehrindeki 'Mahalle'nin İşlev ve Nitelikleri Üzerine", Osmanlı Araştırmaları, S. IV, İstanbul, s. 69-78.

GÜLER, Mustafa, Osmanlı Devleti'nde Haremeyn Vakıfları, (XVI.-XVII. Yüzyıllar), Tarih ve Tabiat Vakfı Tatav Yayınları, İstanbul, 2006.

HAMMER, Joseph V., (1330), Devlet-i Osmaniye Tarihi, C. 3, Bedrosyan Matbaası, İstanbul.

HINZ, Walther, (1990), İslam'da Ölçü Sistemleri, (Çev: Acar Sevim), Marmara Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, No: 2, İstanbul.

İŞBİLİR, Ömer, (2004), "Foundation (Vakıf) Establishment Process in Midilli Island Under the Rule of the Ottoman Empire", Turkish Marine Research Foundation, II. National Aegean Islands Symposium, (Edited by: İdris Bostan and Sertaç Hami Başaran), Publication No: 19, Gökçeada, s. 107-111.

KELEŞ, Hamza, (2001), "Osmanlılarda 19. Yüzyıldaki Para Vakıflarının İşleyiş Tarzı ve İktisâdî Sonuçları Üzerine Bir Çalışma-Karacabey (Mihalıç) Kazâsı Örneği-", Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.21, S. 1, Ankara, s. 189-207.

KERMELİ, Eugenia, (2010), "Ebû's-Su'ûd'a Göre Kilise Vakıfları Osmanlı Hukukundaki Teori ve Pratiği", (Çev: Özgen Özcan), Vakıflar Dergisi, S. 34, Ankara, s. 165-175.

OĞUZ, İbrahim, (2014), Midilli'de Osmanlı Vakıfları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Mersin.

OKUR, Kaşif Hamdi, (2005), "Para Vakıfları Bağlamında Osmanlı Hukuk Düzeni ve Ebussuud Efendi'nin Hukuk Anlayışı Üzerine Bazı Değerlendirmeler", Gazi Üniversitesi, Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. IV, S. 7-8, Çorum, s. 33-58.

ÖZCAN, Tahsin, Vakıf Medeniyeti ve Para Vakıfları, Türkiye Finans Katılım Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2010.

PAYZIN, Levent, (2008), XVIII. Yüzyılda Midilli Adası, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.

Pirî Reis, (1998), Kitab-ı Bahriye, (Editör: Ertuğrul Zeki Ökte), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.

Şemseddin Sami, (1987), Kâmûs-i Türkî, 2. Baskı, Çağrı Yayınları, İstanbul.

Şemseddin Sami, (1996), Kamusu'l-A'lam, (Tıpkıbasım), C. 6, Kaşgar Neşriyat, Ankara.

UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, (1995), Osmanlı Tarihi, C. IV, 2. Kısım, XVIII. Yüzyıl, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.

ÜNAL, Ayhan Afşın, (2002), XVI. Yüzyılda Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti'nde Midilli Sancağı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.

YAVUZ, Erhan, (2007), XVI ve XVII. Yüzyıl Osmanlı Ekonomisinin Finansmanında Vakıfların Rolü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara

YEDİYILDIZ, Bahaeddin, (1986), "Vakıf", İslam Ansiklopedisi, (1986), C. 13, Birinci Basılış, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, s. 153-172.

YEDİYILDIZ, Bahaeddin, (1988), "Türk Kültür Sistemi İçinde Vakfın Yeri", Vakıflar Dergisi, S. 20, Ankara, , s. 403-408.

YÜKSEL, Hasan, (1998), Osmanlı Siyasi ve Ekonomik Hayatında Vakıfların Rolü (1585- 1683), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.