KARŞILAŞTIRMALI BİR HUKUK TARİHİ DENEMESİ: ROMA MÜLKİYET ANLAYIŞI İLE OSMANLI MÜLKİYET ANLAYIŞININ MUKAYESESİ

Roma İmparatorluğu ile Osmanlı Devleti, dünya tarihinde önemli bir yere sahiptir. Her iki devletin ortaya çıktıkları zaman ve mekânlar ile tarihin sunduğu imkân ve şartlar farklı olsa da aslında aralarında pek çok ortak nokta bulunmaktadır. Nitekim kimi kurumlarının benzeyen tarafları ile süreç içerisinde geçirdikleri değişim ve dönüşümler de benzerlik arz etmektedir. Bu bağlamda her iki devlet de uzun soluklu tarihleri içerisinde ve değişen dünya şartlarına bağlı olarak siyasî, ictimâî, askerî, iktisadî ve hukukî yapılarında bazı değişim ve dönüşümlere maruz kalmıştır. Bu bakımdan gerek Roma hukukunun ve gerekse de Osmanlı hukukunun süreç içinde değişime, gelişime ve dönüşümlere uğrama özelliklerinde de benzerlik bulunmaktadır. Ancak dikkatlice incelendiğinde, elbette zaman, mekân ve inanç farkından kaynaklı farklılıkların olduğu görülecektir. Çalışmanın temel amacı; siyasi, askeri, hukukî ve ictimaî olarak tarihte büyük izler bırakmış olan iki büyük devleti benzerlik ve farklılıkları bakımından karşılatırmaktır. Bu bağlamda karşılaştırmalı tarih yöntemiyle ve mülkiyet hukuku özelinde, Roma İmparatorluğu ile Osmanlı Devleti’nin benzerlik ve farklılıkları coğrafya, zaman, din ve ihtiyaçları zemininde incelenecektir. Bu maksatla Roma mülkiyet hukuku alanındaki literatür ile Osmanlı mülkiyet hukukuna dair literatür ve arşiv belgelerine müracaat edilmiştir. Her iki siyasi idarenin mülkiyet hukuku ve anlayışı hususundaki benzerlik ve farklılıkları ortaya konulduktan sonra yaşanan değişim ve dönüşümler de ele alınarak, değerlendirmeler yapılacaktır.

A Comperative Study on History of Law: Comperation of Property Approches Between Roman and Ottoman

Roman Empire and the Ottoman State have an importance because of their place in the historical timeline. Though both states emerged in different places and spaces under different historical circumstances, they share a lot in common. Their certain institutions and their change and transformation in time have similarities. During their long histories, their social, economic, military and legal structures shifted as a result of changing global conditions. The very characteristics of these shifts, developments and changes in the laws of the Roman and the Ottoman State resemble each other. However, when the topic is scrutinized more closely, the differences can easily be spotted due to differences in time, space and belief. The main aim of this study is to compare the two grand states that had deeply affected the history as political, military, legally, social, in terms of similarities and differences. In this context, using comparative history method with a specific focus of the property law, the differences and similarities between the Roman Empire and the Ottoman State will be examined considering geography, time, religion and requirements. To this end, the literature and archive records of the Ottoman and Roman States in the field of property law have been made use of. After revealing the similarities and the differences between two political administration regarding their understanding of property law as much as possible, the results reached about the shifts and transformations will be put forward within an academic framework.

PDF

___

Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi BOA, MŞH, ŞSC.d.. Konya Şer‘iyye Sicilleri, defter no: 41 BOA, MŞH, ŞSC.d.. Amasya Şer‘iyye Sicilleri, defter no: 22 / 13 Haziran 1698 BOA, MŞH, ŞSC.d.. Gaziantep Şer‘iyye Sicilleri, defter no: 43 / 11 Temmuz 1695 BOA, A.E. I. Mahmud, dosya no: 8, gömlek no: 543
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi VGM, Adalar Şer‘iyye Sicilleri, defter no: 37
Düstur, 1. Tertip, 1. Cilt, s. 230.
Aydın, M.A. (2010). Türk Hukuk Tarihi (8. Baskı). Beta Yayınları.
Ayla, H.T. (2008). Roma Hukuku’nda Mülkiyet Hakkının Tarihçesi ve Çağdaş Hukuk Sitemlerine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü özel hukuk (Roma özel hukuku) anabilim dalı.
Baysun, M.C. (1979). Müsadere. İA, 8. MEB yayınları.
Bozkurt, G. (2010). Batı Hukukunun Türkiye’de benimsenmesi Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Resepsiyon Süreci (1839-1939) (2. Baskı). TTK yayınları.
Cin, H. & Akgündüz, A. (1996). Türk Hukuk Tarihi (2). OSAV yayınları.
Cin, H. (1969). Mirî Arazi ve Bu Arazinin Mülk Haline Dönüşümü. Sevinç matbaası.
Cin, H. (1978). Osmanlı Toprak Düzeni ve bu Düzenin Bozulması. Yenügün matbaası.
Demir, F. (1981). İslâm Hukukunda Mülkiyet ve Servet Dağılımı. İlmî yayınları.
Ekinci, E. B. (2004). Tanzimat Sonrası Osmanlı Mahkemeleri. Arı Sanat yayınları.
Engels, F. (2010). Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökenleri. 15. Baskı. (Çev. K. Somer). Sol yayınları.
Erdoğmuş, B. (1995). Roma Hukuku. Filiz Kitabevi.
Erdoğmuş, B. (2009). Roma Eşya Hukuku. 4. Baskı. Der Yayınları.
Eren, F. (2011). Mülkiyet Hukuku. Yetkin Yayınları.
Günal, N. (2006). Roma Hukukundan Günümüze Kazandırıcı Zamanaşımı ile Mülkiyetin İktisabı. Yetkin yayınları.
Güriz, A. (1969). Teorik Açıdan Mülkiyet Sorunu. Ankara Hukuk Fakültesi yayınları.
Karadeniz, Ö. (1977). Roma Hukuku. Ankara hukuk fakültesi yayınları.
Karaman, H. (1999). İslam Hukuku Tarihi (III). İz yayıncılık.
Koschaker, P. & Ayiter, K. (1977). Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları. Ankara hukuk fakültesi yayınları.
Mardin, E. (1947). Toprak Hukuku Dersleri. Stad matbaası.
Öztürk, S. (1995). Askeri Kassama Ait Onyedinci Asır İstanbul Tereke Defterleri (Sosyo-Ekonomik Tahlil). OSAV yayınları.
Pakalın, M.Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü (II). MEB yayınları.
Proudhon, P.J. (2011). Mülkiyet Nedir? 11. Baskı. (Çev. D. Çetinkasap). İş Bankası kültür yayınları.
Umur, Z. (1983). Roma Hukuku Lügati. İstanbul üniversitesi yayınları.
Umur, Z. (1985). Roma Hukuku, Eşya Hukuku (Aynî Haklar). Filiz kitabevi.
Weber, M. (2011). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. (Çev. M. Köktürk). BilgeSu yayınları.