I. TBMM'NİN DEVRİMCİ DİN ALİMLERİNDEN HACI SÜLEYMAN EFENDİ(BİLGEN) VE MECLİSTEKİ FAALİYETLERİ (1920-1923)

Milli Mücadeleyi başarıyla gerçekleştirerek Türkiye Cumhuriyeti'ni kuran I. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi, İstanbul'un 16 Mart 1920'de işgal güçleri tarafından resmen işgalinin sonucu olarak Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nın 11 Nisan 1920'de kapatılmasının ardından Heyet-i Temsiliye Başkanı Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşlarının özverili çalışmalarıyla kısa bir zaman içerisinde toplanmıştır. 23 Nisan 1920'de, olağanüstü yetkilerle, dua ve törenlerle, açılışa gelebilen 115 milletvekilinin katılımıyla açılan Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi, 11 Nisan 1923'e kadar çalışmalarını sürdürmüştür. İlk Meclis, dünya görüşleri ve beklentileri birbirinden çok farklı olan mebuslardan oluşmasına rağmen bütün mebuslar "Vatan topraklarını düşman işgalinden kurtarma" ortak düşüncesinde birleşmişlerdir. Nüfus oranlarının dikkate alınmayarak her sancaktan 5 milletvekilinin seçilmesi esasına göre belirlenen I.TBMM'de Yunan işgali altındaki İzmir'i 3'ü Meclis-i Mebusan'dan katılan toplam 8 milletvekili temsil etmiştir. İzmir'de Yunan işgali nedeniyle seçimler yalnızca Kuşadası'nda yapılmış ve burada seçilen mebusların İzmir'in tamamını temsil ettiği kabul edilmiştir. Seçimle gelen milletvekilleri arasında II.Meşrutiyet döneminin ilk Meclis-i Mebusan'ında Aydın mebusu olarak yer alan ve eğitim ile ilgili önerileri ile dikkat çeken Hacı Süleyman Efendi(Bilgen)'de bulunmaktadır. Atatürk'ün "mefkure arkadaşım" olarak nitelendirdiği Hacı Süleyman Efendi müderris düzeyinde aydın bir din alimidir. Eğitim alanındaki çalışmaları ile dikkati çeken Hacı Süleyman Efendi'nin Meclis kürsüsündeki konuşmaları günümüz eğitim anlayışına da ışık tutacak nitelikte öneme sahip olması nedeniyle inceleme konusu yapılmıştır. Bu çalışma, Hacı Süleyman (Bilgen) Efendi'nin I.TBMM içerisindeki faaliyetleri ile sınırlandırılmış olup milli mücadeledeki diğer faaliyetleri çalışma kapsamı dışında bırakılmıştır. Bu nedenle de çalışmanın temel kaynağını TBMM Zabıt Cerideleri ve Gizli Celse Görüşmeleri oluşturmaktadır.

A Revolutionist Religious Scholar of The First Grand National Assembly of Turkey: Hacı Süleyman Efendi (Bilgen) and His Services in the Parliament (1920-1923)

Meclis-i Mebusan was dissolved on 11 April 1920 due to the Allied occupation of İstanbul on 16 March 1920, but Mustafa Kemal, who was the president of delegation committee, and his friends selflessly fought the National Campaign and formed the First Grand National Assembly of Turkey in a short span of time. The First Grand National Assembly decided the formal proclamation of the Republic of Turkey. The First Grand National Assembly of Turkey was gathered on 23 April 1920 with prayers, extraordinary powers and 115 deputies, who could make it to the opening, and lasted until 11 April 1923. Although this First Assembly consisted of deputies with very different ideologies and expectations, they were all united with the common motivation of "saving the country from enemy invasion". The First Grand National Assembly was determined by the method of electing five deputies from every district regardless of population figures. Greek-occupied İzmir was represented with eight deputies, three of which from Meclis-i Mebusan. Due to Greek occupation in İzmir the election was held only in Kuşadası and it was accepted these deputies elected in Kuşadası represented whole İzmir. Hacı Süleyman Efendi (Bilgen) was among the deputies elected from İzmir. He was also part of the first Meclis-i Mebusan of the Second Constitutional Era as Aydın deputy and drew attention with proposals on education. Hacı Süleyman Efendi (Bilgen) was a religious scholar at the level of müderris and Mustafa Kemal described him as his "ideal friend". The speeches Hacı Süleyman Efendi gave in the Parliament on education became subject of study, since they had importance which could provide an insight to our present day education mentality. We limit this study to the activities of Hacı Süleyman (Bilgen) Efendi during the First Grand National Assembly and exclude his other activities during the National Campaign, thus TBMM Zabıt Cerideleri (Official Recordings from The Grand National Assembly Proceedings) and Gizli Celse Görüşmeleri (Closed Session Talks) are used for our research.

PDF

___

Ağaolu, Samet, Kuvayı Milliye Ruhu "Birinci Büyük Millet Meclisi", İstanbul, 2011
Akbulut, Dursun Ali, Saltanattan Ulusal Egemenliğe, Saltanat, Hilafet ve Milli Hakimiyet, İstanbul, 2006
Akın, Rıdvan (1), TBMM Devleti(1920-1923), Birinci Meclis Döneminde Devlet Erkleri ve İdare, İstanbul, 2014
Akın, Rıdvan(2), Türk Siyasal Tarihi 1908-2000, İstanbul, 2012
Akşin,Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, c:1, Ankara, 1998
Aslan, Yavuz, TBMM Hükümeti, Kuruluşu, Evreleri, Yetki ve Sorumluluğu(23 Nisan 1920-30 Ekim 1923), Ankara, 2001
Atatürk, Kemal, Nutuk, Ankara, 1995, Haz.Prof.Dr.Zeynep Korkmaz Aybars, Ergun, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, I, İzmir, 1986
Bengisu, Kaya, Koca Doktor Mustafa Bengisu, Savaşın Askeri, Barışın Hekimi, Cumhuriyetin Şehircisi, 2006 Basım yeri yok Borak, Sadi, Atatürkçü ve Toplumcu Örnek Bir Din Adamı Hacı Süleyman Efendi, İstanbul, 1974
Çoker, Fahri, Türk Parlamento Tarihi, Milli Mücadele ve TBMM I.Dönem(1919-1923,)c:I, Ankara, 1994
Demirel, Ahmet, İlk Meclis'in Vekilleri Milli Mücadele Döneminde Seçimler, İstanbul, 2010
Eraslan, Cezmi-Kenan Olgun, Osmanlı Devleti'nde Meşrutiyet ve Parlamento, İstanbul, 2006
Eroğlu, Hamza, Türk Devrim Tarihi, Ankara, 1981
Ezherli, İhsan, Türkiye Büyük Millet Meclisi(1920-1923) ve Osmanlı Meclisi Mebusanı(1877-1920), Ankara, 1988
Goloğlu, Mahmut, 1920 Üçüncü Meşrutiyet, Birinci Büyük Millet Meclisi, İstanbul, 2014
Güneş, İhsan, Birinci TBMM'nin Düşünce Yapısı (1920-1923), İstanbul, 2009
Karaca, Taha Niyazi, Son Osmanlı Meclis-i Mebusan Seçimleri, Ankara, 2004
Köksal, Mustafa, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin "İlk"leri, Ankara, 2007
Kutay, Cemal, Kurtuluşun ve Cumhuriyetin Manevi Mimarları, Ankara, B.T.Y
Nadi, Yunus, Ankaranın İlk günleri, İstanbul, 1955
Nadi, Yunus, Birinci Büyük Millet Meclisi, İstanbul, 1998
Nur, Dr.Rıza-Grace Ellison, İlk Meclisin Perde Arkası(1920-1923), İstanbul, 2007
Ozankaya, Özer, Cumhuriyet Çınarı, Ankara, 1997
Saray, Mehmet, Türk Devletlerinde Meclis, Demokratik Düşünce ve Atatürk, Ankara, 1999
Sarıkoyuncu, Ali(1), Milli Mücadelede Din Adamları, c:II, Ankara, 1997
Sarıkoyuncu, Ali(2), Atatürk, Din ve Din Adamları, Ankara, 2002
Selek, Sebahattin, Milli Mücadele, c:I, İstanbul, 1982
Şapolyo, Enver Behnan, Mustafa Kemal ve Birinci Büyük Millet Meclisi Tarihçesi, Ankara, 1969
Şimşir, Bilal, Malta Sürgünleri, Ankara, 1985
Uzer, Tahsin, Makedonya Eşkıyalık Tarihi ve Son Osmanlı Yönetimi, Ankara, 1987