BAĞDAT VİLÂYETİ’NDE OSMANLI DÖNEMİNE AİT MODERN ASKERÎ OKULLAR

Osmanlı Devlet adamları XVIII. yüzyılın başından itibaren savaşların yenilgi ile sonuçlanmasını önlemek amacıyla öncelikle yabancı uzmanlardan faydalanmak suretiyle askerî alanda yenileşme hamlesine girişmiştir. Yüzyılın sonlarına gelindiğinde ise modern askerî eğitim kurumlarının oluşturulmasına başlanmıştır. Askerî, siyasî ve ekonomik gerilemeyi durdurmak isteyen Osmanlı Devlet adamları, askerî eğitimde başladığı batılılaşma hareketlerini XIX. yüzyılda ülkenin geneline yayarak taşrada da askerî eğitim kurumları açmıştır. Öncelikle ordu merkezlerinde askerî okullar açarak devletin ihtiyacı olan modern tarzda yetişmiş subay ihtiyacını temin etmeye çalışmıştır. Bu bağlamda ilk olarak Kanuni Sultan Süleyman daha sonra da IV. Murad zamanında Osmanlı topraklarına katılan ve 1639'dan 1917'e kadar Osmanlı toprağı olan Bağdat Vilâyeti'nde ilk modern askerî rüşdiye okulu, Bağdat valisi Midhat Paşa zamanında açılmıştır. Daha sonraki yıllarda bunu İdâdî ve Harbiye okullarının açılışı takip etmiştir. Bu çalışmada 6. Ordunun Merkezi olan Bağdat Vilâyeti'nde açılan askerî mekteplerden rüşdiye, idâdî ve harbiye ele alınacaktır. Bu okullarda görev alan idareciler, öğretmenler, zâbitler, memurlar, hademeler ile eğitim öğretim sırasında verilen dersler ve öğrenci sayıları ile ilgili bilgi verilecektir

Modern Military Schools In Baghdad Province During The Ottoman Period

From the XVIII. Century Ottoman statesmen initiated renovations in the military with the assistance of international experts to avoid defeats. At the end of this century modern military educational institutions began to open. In order to avoid military, political and economic decline military education institutions became widespread in the XIX. Century, including rural areas. First modern educated military officers were produced in the provinces. In the province of Bağdat which became part of the Ottoman Empire during the Kanuni Sultan Süleyman era and then during the IV. Murad era and was a province of the Empire between 1639 and 1917 the first modern military rushdiyye (military junior high school) was opened in the period of Midhat Pasha who was the governor of the province. Later a military high school and higher military education schools were opened in the province of Bağdat. This study deals with the description of these military schools in the province of the Bağdat which was the center of the 6. army. More specifically, information about their administrators, teachers, military officers, civil servants and janitor will be provided as well as the courses and the number of students will be given

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Maarif Nezareti Mektûbi Kalemi, (MF.MKT.), nr. 191/74, 415//32, BOA, Şura-yı Devlet Evrakı, (ŞD), nr. 609/9, 609/45)
B. Salnâmeler Salnâme-i Askerî (SA), H.1306.
Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye (SNMU), H. 1316, Def'a 1, Matbaa-i Âmire, İstanbul.
Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye (SNMU), H. 1317, Def'a 2, Matbaa-i Âmire, İstanbul.
Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye (SNMU), H. 1318, Def'a 3, Asır Matbaası, İstanbul.
Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye (SNMU), H. 1319, Def'a 4, Matbaa-i Âmire, İstanbul.
Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye (SNMU), H. 1321, Def'a 6, Asır Matbaası, İstanbul.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1292, Def’a 1, Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1299, Def’a 3, Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1300, Def’a 4, Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1301, Def’a 5, Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1302, Def’a 6, Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1303, Def’a 7, Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1309, Def’a 8, Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1310, Def’a 9 Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1311, Def’a 10Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1312, Def’a 11,Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1313-1314, Def’a 12,Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1316, Def’a 14,Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1317, Def’a 15,Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1318, Def’a 16,Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1319, Def’a 17,Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1321, Def’a 18,Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1323, Def’a 19,Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1324, Def’a 20,Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1325, Def’a 21,Vilâyet Matbaası, Bağdat.
Salnâme-i Vilâyet-i Bağdat (SVB), H. 1329, Def’a 22,Vilâyet Matbaası, Bağdat.
C. Tetkik Eserler Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi (M.Ö. 1000-M.S. 2004), 9. Basım, Pegem Yayınları, Ankara 2004.
Avcı, Alaettin, Türkiye’de Askerî Yüksek Okullar Tarihçesi (Cumhuriyet Devrine Kadar), Gnkur. Yayınları, Ankara 1963.
Bilim, Cahit Yalçın, Türkiye’de Çağdaş Eğitim Tarihi (1734-1876), Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2. Baskı, Eskişehir 2002.
Bozkurt, Nurgül, “Maârif Salnâmelerine Göre Kütahya Sancağı’nda Eğitim-Öğretim (H.1316-1321/M.1898-1904)”,History Studies, C. 2/3, Samsun 2010, ss. 61-84.
Bozkurt, Nurgül, “Musul Vilâyeti’nde Modern Türk Mektepleri”, 9.
Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi Tebliğleri, C. 2, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 2011, ss. 296-309.
Çetinsaya, Gökhan, “Irak, XIX. Yüzyıl”, TDVİA, C.19, İstanbul 1999, ss. 93-95.
Demirel, Muammer, "Türk Eğitiminin Modernleşmesinde Rüşdiye Mektepleri", Türkler, C. 15, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, ss. 44-60.
Eralp, T. Nejat, “Osmanlılarda Nişan ve Madalya”, Türkler, C. 13, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, ss. 683-686.
Ergin, Osman, Türkiye Maârif Tarihi, C. I-II, Eser Yayınları, İstanbul 1977.
Ergün, Mustafa, II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri (1908- 1914), Ankara 1996.
Eroğlu, Cengiz- M. Babuçoğlu ve O. Özdil, Osmanlı Vilâyet Salnamelerinde Bağdat, Global Strateji Enstitüsü Yayınları, Ankara 2006.
Geçer, Kadir Türker, Tarihten Günümüze Türk Ordusu’nda Kullanılan Rütbe Sembolleri, Silahlı Kuvvetler Dergisi, Ocak 2012, Sayı 411, s.68-85.
Haydaroğlu, İlknur Polat, Osmanlı İmparatorluğu’nda Yabancı Okullar, Ankara 1993.
Koçer, Hasan Ali, Türkiye'de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1991.
Kodaman, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, TTK. Yayınları, Ankara 1991.
Kurtcephe, İsrafil – Balcıoğlu, Mustafa, Kara Harp Okulu Tarihi, Ankara 1991.
Öztürk, Cemil, “Eğitim ve Eğitim Kurumları”, TDVİA, C. 33, İstanbul 2007, ss. 565-568.
Öztürk, Cemil, “Rüşdiye”, TDVİA, C. 35, İstanbul 2008, ss. 300-303.
Pakalın, Mehmet Zeki, "Rüşdiye", Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. III, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1983, ss. 65-68.
Pakalın, Mehmet Zeki, “İftihar Madalyası”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. 2, MEB. Yayınları, İstanbul 1983, ss. 38.
Pakalın, Mehmet Zeki, “Rütbe”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. 3, MEB. Yayınları, İstanbul 1983, ss. 68-70.
Pakalın, Mehmet Zeki, “Tahlisiyye Madalyası”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. 3, MEB. Yayınları, İstanbul 1983, ss. 374.
Saka, Necdet, Osmanlı Eğitim Tarihi, İstanbul 1991.
Seyitdanlıoğlu, Mehmet, Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838- 1868), TTK. Yayınları, Ankara 1994.
Şaban, İbrahim, XIX. Yüzyıl Osmanlı Irak’ında Edebi ve Kültürel Çevre, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2011.
Ünal, Uğur, II. Meşrutiyet Öncesi Osmanlı Rüşdiyeleri (1897-1907), Gazi Kitapevi Yayınları, Ankara 2008.
Ünal, Uğur, Sultan Abdülaziz Devri Osmanlı Kara Ordusu (1861-1876),
Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2006.
Yolalıcı, Mehmet Emin, “XIX. Yüzyıl ve Sonrası Osmanlı Devleti’nde Eğitim ve Öğretim Kurumları”, Osmanlı, C. V, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, ss. 281-296.
D. İnternet Kaynakçası
URL-1, Ergün Mustafa ve Duman Tayyip, “19. Yüzyılda Osmanlı Askerî Okullarının Ders Programları ve Ders Kitapları”, http:// mustafaergun.com.tr/ wordpress/ wp-content/ uploads/ 2015/11/ dersprog2.pdf, (14.08.2017).