ANTİK YUNAN MİTOSLARININ İŞLEVLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yunan mitoslarının nasıl ortaya çıktığı sorusu, bu konuda yapılan tartışmaların başında gelmektedir. MÖ 2000’li yılların başında Balkan Yarımadası’na yerleşmeye başlayan ilk Yunan toplulukları yanlarında dinlerini ve sözlü anlatı geleneklerini de getirdiler. Bu gelenekler, Hint-Avrupa dili konuşan Yunanlıların kendileri gibi Hint- Avrupa halklarının gelenekleriyle büyük benzerlikler göstermektedir. Bronz Çağı’nda Anadolu, Semitik Doğu, Mısır ve Miken dünyası arasında yakın ilişkiler kurulduğu ve ortaya çıkan Ege Topluluğu’nun MÖ 13. yüzyılın karakteristik bir özelliği olduğu genelde kabul edilmektedir. Ancak MÖ 1200 civarında Yunanistan’dan Anadolu, Suriye ve Filistin’e kadar uzanan topraklarda, genellikle Mısır metinlerinden hareketle “Deniz Kavimleri’ne dayandırılan büyük bir karışıklık meydana geldi. Bu nedenle Yunan mitolojisindeki çoktanrıcılık, insan biçimli tanrılar ve geçmişe ilişkin sözlü olarak aktarılan geleneklerin tümü salt Yunan kültürüne ait değil, aynı zamanda onlardan daha öncesine ait söz konusu eski halkların özellikleriydi. Bunun nedeni diğer çoktanrılı halklar gibi, Yunanlılar da diğer toplumların pek çoğu aynı olan tanrılara inandıkları ve farklı diller konuşmaları dışında, değişik ulusların tanrılarını değişik adlarla kabullenmelerine ve bu tanrılara saygı göstererek dini gelenekleri benimseyici bir tutum sergilemekle yerel ve komşu halklardan birçok şey almışlardır. Bundan dolayı kendi tanrılarını diğer ulusların benzer tanrılarıyla özdeşleştirdiler, hatta bazen ortak mitos anlatılarından yararlandılar ve kendi dinlerine ve mitos sistemlerine uyarlayarak kendilerininkiyle benzerliği olmayan yabancı tanrıların kültlerini ve mitolojilerini kolayca benimsediler. İnsanların doğaüstü güçlere saygılarını inançta ve eylemde ifade ettikleri öykülerin dinle doğrudan özdeş tutulmaması gerekmektedir. Mitoslar, Yunan dininde tanrıların ve kahramanların rollerini betimlemek ve tanımlamak, ritüellere bakış açılarını açıklamak ve insan davranışları ile evren üzerine derinlemesine düşünmeyi sağlamak gibi önemli roller oynar. Bu çalışmada Yunan mitoslarının koruyucu, birleştirici, yorumlayıcı, yönlendirici ve meşrulaştırıcı işlevlerinden yola çıkarak bütünlüğü olan bir yapı içerisinde tarih, kanun, gelenek, görenek, ahlak, psikolojik, sosyolojik, yönetim kurumları ve inanışlarını geçerli kılan sosyo-kültürel durumlara ve doğa olaylarına nasıl açıklık getirdikleri örneklerle açıklanacaktır.

An Evaluatıon On The Functıons Of Ancıent Greek Myths

The question of how Greek myths emerged is a primary discussion on this subject. The first Greek communities that started to settle in the Balkan Peninsula at the beginning of 2000 BC, brought their religions and oral narrative traditions as well. These traditions share great similarities with the traditions of Indo-European ommunities that speak Indo-European languages just like the Greeks. It is generally accepted that there are close relations between Anatolia, Semitic East, Egypt and Mycenaen world during the Bronze Age, and the Aegean community that emerged is a characteristic feature of the 13th century BC. However, there was a great chaos on lands from Greece to Anatolia, Syria and Palestine around 1200 BC, caused by “Sea People” according to Egyptian texts in general. Thus, polytheism, anthropomorphic gods and all of the traditions which were verbally passed down did not just belong to the Greek culture, but they were characteristics of the previous communities mentioned. The reason is that just like other polytheistic communities, the Greeks believed in the same gods and adopted the gods of different nations and gave them different names, and by respecting these gods and having an attitude to adopt the religious traditions, they received several things from local and neighboring communities. Therefore, they identified their own gods with the similar gods of other nations, even sometimes they benefited from common mythic narratives and adopted the cults and mythologies of foreign gods which were not similar to theirs, by adapting these narratives to their religions and myths. It is necessary not to identify the stories where humans express their respect to supernatural powers in belief and action, as religion. Myths play significant roles to determine and describe the roles of gods and heroes, to explain the perspectives for rituals and to provide detailed thinking on human behaviour and the universe. In this study, deriving from the protective, interpretative, directive and justifying functions of Greek myths, we are to explain how they clarify socio-cultural situations and natural events that validate history, law, tradition, custom, morality, psychological, sociological, governing institutions and beliefs within an integrated structure.

PDF

___

Aiskhylos, Zincire Vurulmuş Prometheus, Çev. A. Erhat-S. Eyüboğlu, İstanbul: Bilgi Yayınevi 1968.
Apollodoros, The Library, Book I. Trans. By Sir James George Frazer, New York: G.P. Putnam’s Sons, 1921.
Didoros Sicilus=Diodorus of Sicily, Library of History: Volume I. Trans. by C.H. Oldfather. Cambridge: Harvard University Press, 1967.
Herodotos, Herodot Tarihi, Çev.M. Ökmen-A.Erhat, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1983.
Hesiodos, Hesiodos Eseri ve Kaynakları, Çev. S. Eyüboğlu-A.Erhat, Ankara: TTK Yayınları, 1977.
Homeros, İlyada, Çev. A.Erhat-A.Kadir, İstanbul: Can yayınları, 1984.
Ovidius, Dönüşümler (Metamorphises) (Çev. İ. Z. Eyüboğlu) Payel Yayınları 1994.
Pausanias, Description of Greece, with an English translation by W.H.S. Jones, London: LOEB 1935.
Plinius, Naturalis Historia: The Natural History, with an English translation by H. Rackham, Cambridge: MA Harvard University Press 1997.
Plutarkhos, Theseus: Yaşamlar I. Çev. M. Mete, İstanbul: İdea yayınevi, 2005.
Bremmer, Jan N.(1986). ed. Interpretations of Greek Mythology, Princeton: Barnes and Noble Books, 1986.
Bremmer, Jan N. (1994). Greek Religion, Oxford University Press.
Burkert, Walter (1979). Structure and History in Greek Mythology and Ritual, Berkeley: University of California Press.
Burkert, Walter (2012). Yunan Kültüründe Yakındoğu Etkileri (Çev.M.F.Yavuz) İstanbul: İthaki Yayınları.
Caldwell, Richard S. (1993). The Origin of the Gods: a Psychoanalytic Study of Greek Theogonic Myth. New York: Oxford University Press.
Cottrell, Leonard, (1953). The Bill of Minos: Discoveries of Schliemann and Evans. Intro. by Peter Levi. New York: Facts on File Publications.
Çelgin, Güler, (2011). Eski Yunan-Türkçe Sözlük, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Eliade, Mircea. (1993) Mitosların Özellikleri, (Çev. Sema Rifat), İstanbul, Simavi Yayınları.
Erhat, Azra, (1984). Mitoloji Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Graves, Robert (2010). Yunan Mitosları: Tanrılar Kahramanlar Söylenceler (Çev.Uğur Akpur) İstanbul: Say Yayınları
Hansen, William. (2017). Yunan ve Roma Mitolojisi (Çev.Ü.H.Yolsal), İstanbul: Say Yayınları.
Kirk. G.S. (1972). “Greek Mythology: Some New Perspectives.” The Journal of Hellenic Studies, Vol. 92. Ss.74-85.
Martin, Richard. (1989). The Language of Heroes, İthaca 1989.
Nilsson, Martin P. (1932). The Mycenaean Origin of Greek Mythology. New York: W W Norton &Company.
Reynolds E- Tarcy, D. (1990). (eds), Myth and Philosopy, NY State University of New York Press, 1990.
Rose, H.J. (1959). A Handbook of Greek Mythology, New York: E.P. Dutton&Co., Inc., 1959.
Seltzer, Robert M. (1987). Ed, Religions of Antiquity. New York: MacMillan Publishing Company.
Türkkan, Candan. (1976). Mitoloji Ders Notları, Ankara: Turizm ve Tanıtma Bakanlığı Yayınları.
Vernant, Jean Pierre ve Naquet, Pierre V. (2012). Eski Yunan’da Mitos ve Tragedya (çev. Sevgi Tamgüç- R. Fuat Çam), İstanbul: Kabalcı Yayınları.