Türk Aydınının Anadolu’ya yönelişinde Balkan Savaşları’nın rolü,

Balkan Savaşları, Türk aydını üzerinde farklı açılardan travmatik etkiler bırakan bir savaştır. İstanbul’a yapılan yoğun göçmen akını, top seslerinin saraydan dahi duyulması halk ve aydınlar üzerinde derin izler bıraktı. Savaşın ve bölgeden geri çekilişin yarattığı sarsıcı etkinin örnekleri, dönem içinde kaleme alınan edebi eserlere, anılara ve basına hayli canlı bir şekilde yansıdı. Savaş yılları özellikle Türk milliyetçiliğine yapılan vurgunun hat safhaya ulaştığı bir dönem oldu. İmparatorluğun böylesi çalkantılı bir dönemine tanık olan Cumhuriyet döneminin yönetici kuşağı da savaşın yarattığı olumsuz etkiden kendisini koruyamadı. Balkanlar’ın kaybedilmiş olması, aralarında Balkan topraklarında doğmuş olanların da bulunduğu bu kuşak için vatan kaybetmenin acısını en derinden hissettiren olay oldu. Bu acı ile elde kalan tek vatan olan Anadolu’ya tutunan Cumhuriyetin bu ilk kuşak yönetici elitlerinin Anadolu'ya yönelişi bir zorunluluğun da sonucuydu.

The Role of Balkan Wars on Turkish intelligentsia's Drift to Anatolia

Balkan Wars left different traumatic effects on Turkish intelligentsia. Large mass of immigrants coming to İstanbul and the beats of cannons which was even audible from the palace affected deeply both the public and intelligentsia. The examples of shocking effects of war and retreat from the territory can be traced in the literary works, memories and journals published in that period. The years of war were a period in which the emphasis on Turkish nationalism was on the rise. The administrative generation of Republic, who once witnessed such a tempestuous period of Empire, could not protect themselves from the devastating effects of the war. The loss of Balkans was a grievous incident of losing home for the generation who had been born there. It was essential to get to Anatolia for the first generation governor elites of Republic as Anatolia was the only home to be kept.

PDF

___

Abdulbaki Fevzi 1328a Abdulbaki Fevzi, “Yurdumuzda Gördüklerim”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı:24, (15 Teşrinisani 1328), Tutibay Yayınları, 2000
Abdülbaki Fevzi 1328b Abdulbaki Fevzi, “İzmit”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı:27, (4 Teşrinievvel 1328), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
Abdülbaki Fevzi 1328c Abdulbaki Fevzi, “Adapazarı’ndan”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı:27, (15 Teşrinisani 1328), Tutibay Yayınları, 2000
Abdülfeyyaz Tevfik 1329 Abdülfeyyaz Tevfik, “Anadolu Yavrusu”, Halka Doğru, Yıl: I, Sayı: 5 (9 Mayıs 1329)
Adıvar 1992 Halide Edip Adıvar, Mor Salkımlı Ev, İstanbul, Atlas Kitapevi, Ahmet Şerif 1999 Ahmet Şerif, Anadolu’da Tanin, Cilt: I, Haz. Mehmed Çetin Börekçi, Ankara Türk Tarih Kurumu Yayınları
Aka Gündüz 1913 Aka Gündüz, Darül Harpten Mektuplar, Tanin, 24-28 Şubat 1913, s..
Akçuraoğlu Yusuf 1329a Akçuraoğlu Yusuf, “Halka”, Halka Doğru, Yıl:I, Sayı: 22 (5 Eylül 1329)
Akçuraoğlu Yusuf 1329b Akçuraoğlu Yusuf, “Halka”, Halka Doğru, Yıl:I, Sayı: 23 (12 Eylül 1329)
Akçuraoğlu, Yusuf 1329c Akçuraoğlu Yusuf, “Halka 5”, Halka Doğru, Yıl:I, Sayı: 31 (7 Teşrinisani 1329)
Akyüz 2002 Yahya Akyüz, “Eğitim Alanında Aydınların Özeleştirisi ve Balkan Savaşları”, Tarih ve Toplum, No: 228, s.
Alangu 1968 Tahir Alangu, Ömer Seyfettin Ülkücü Bir Yazarın Romanı, İstanbul, May Yayınları,
Ali Canip (Yekta Bahir) 1327a Ali Canip “Milli, Daha Doğrusu Kavmi Edebiyat Ne Demektir”, Genç Kalemler, Cilt: II, Numara:4 (26 Mayıs 1327)
Ali Canip (Yekta Bahir)1327b Ali Canip, “Milli Lisan ve Milli Edebiyat”, Genç Kalemler, Cilt:2, Numara: 3 (6 Mayıs 1327)
Ali Canip (Yekta Bahir) 1327c Ali Canip (Yekta Bahir) “Milli Edebiyat Meselesi I”, Genç Kalemler, Cilt:2, Numara 9 (19 Haziran 1327)
Ali Canip ve Ziya Gökalp 1327 Ali Canip - Ziya Gökalp, “Yeni Lisan”, Genç Kalemler, Cilt: II, Numara:2 (27 Nisan 1327)
Althusser 1989 Louis Althusser, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, İstanbul, İletişim Yayınları,
“Anadolu’ya Dair” 1332 Türk Yurdu, Yıl:4, Sayı 108, (21 Nisan 1332), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
Anderson 1995 Benedict Anderson, Hayali Cemaatler, Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması, İstanbul, Ayrıntı Yayınları,
Arai 2003 Masami Arai, Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği, İstanbul, İletişim Yayınları,
Arıkan 1989 Zeki Arıkan, “Balkan Savaşı ve Kamuoyu”, Dördüncü Askeri Tarih Semineri Bildiriler, Ankara, Genel Kurmay Başkanlığı Yayınları, s.
Atay 1918 Falih Rıfkı Atay, Ateş ve Güneş, İstanbul.
Atay 1963 Falih Rıfkı Atay, Batış Yılları, İstanbul, Dünya Yayınları,
Aydemir 1995 Şevket Süreyya Aydemir, Suyu Arayan Adam, İstanbul, Remzi Kitapevi,
Bayar 1967 Celal Bayar, Ben de Yazdım: Milli Mücadeleye Giriş, Cilt: 5 İstanbul
Beyatlı 1986a Yahya Kemal Beyatlı, Çocukluğum Gençliğim Siyasi ve Edebi Hatıralarım, İstanbul fetih Cemiyeti Yayınları
Beyatlı 1986b Yahya Kemal Beyatlı, Siyasi ve Edebi Portreler, İstanbul, Fetih Cemiyeti Yayınları,
Bilgin 1995 Nuri Bilgin, Kolektif Kimlik, İstanbul, Sistem Yayınları
Ceyhan 2009a Nesime Ceyhan, “1911-1922 Yılları Türk Hikayesine Kaynak: Harp”, Turkish Studies, Volume, 4/11-II Winter s.
Ceyhan 2009b Nesime Ceyhan, II. Meşrutiyet Dönemi Türk Hikayesi (1908- 1918), İstanbul, Selis Yayınları
Ceyhun 1996 Demirtaş Ceyhun, Türk Edebiyatındaki Anadolu, İstanbul, Sis Çanı Yayınları,
Duman 2005 Haluk Harun Duman, Balkanlara Veda Basın ve Edebiyatta Balkan Savaşı (1912-1913), İstanbul, Duryap Yayıncılık
Enginün 2010 İnci Enginün, Yeni Türk Edebiyatı, Tanzimat’tan Cumhuriyete (1839-1923), İstanbul, Dergah Yayınları
Ergün 1996 M. Ergün, II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri 1908- 1914, Ocak Yayınları, İstanbul
Falih Rıfkı (Atay) 1913aFalih Rıfkı (Atay), “Anadolu Seyahatleri”, Tanin, 12 Temmuz 1913.
Falih Rıfkı (Atay) 1913b Falih Rıfkı (Atay), “Türk Gücü”, Tanin, 8 Nisan 1913.
Falih Rıfkı (Atay) 1913cFalih Rıfkı (Atay), “Hususi Mektepler”, Tanin, 5 Mayıs 1913
Falih Rıfkı (Atay)1913d Falih Rıfkı (Atay), “Günün Sonu”, Tanin, 14 Haziran 1913
Falih Rıfkı (Atay)1913f Falih Rıfkı (Atay) , “Düşünceler”, Tanin, 1 Ağustos 1913 Fuat Sabit 1328
Fuat Sabit, “Anadolu Duygularından”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı:28, (29 Teşrinisani 1328), Ankara, Tutibay Yayın. 2000
Gellner 1998 Ernest Gellner, Milliyetçiliğe Bakmak, İstanbul, İletişim Yayınları
Güntekin 1968 Reşat Nuri Güntekin, Anadolu Notları, Cilt: I, İstanbul, İnkılap Yayınları
Halide Edip (Adıvar) 1329
Halide Edip Adıvar, “Felaketlerden Sonra Milletler”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı:40 16 Mayıs 1329, Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
Halide Edip (Adıvar) 1334a
Halide Edip (Adıvar), “Evimize Bakalım Türkçülüğün Faaliyet Sahası”, Vakit, 30 Haziran 1334
Halide Edip (Adıvar) 1334b
Halide Edip (Adıvar) “Türkiyacılık Yoktur”, Vakit, 23 Ağustos 1334
Halide Edip (Adıvar) 1918
Halide Edip (Adıvar) Mev’ud Hüküm, İstanbul, Ayyıldız Matbaası, 1918
“Halka Doğru Gidenler” 1324
“Halka Doğru Gidenler”, Halka Doğru, Sayı: 24 (19 Eylül 1324), ss. 185-186.
Hayes 1995 Carlto J. H. Hayes, Milliyetçilik: Bir Din, Çev. Murat Çiftkaya, İstanbul, İz yayınları, 1995
Hroch 2011 Miroslav Hroch, Avrupa’da Milli Uyanış, İstanbul, İletişim Yayınları, 2011
Huyugüzel 1988 Ömer Faruk Huyugüzel, Necip Türkçü, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları
Ispartalı Hakkı 1332a Ispartalı Hakkı, “Köyümden Geliyorum”, Türk Yurdu, Yıl:4, Sayı 108, (21 Nisan 1332), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
Ispartalı Hakkı 1332b Ispartalı Hakkı, “Anadolumuz: Köyümden Geliyorum’dan Nazifa Gelin”, Türk Yurdu, Yıl 4, Sayı: 109, (5 Mayıs 1332), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
Ispartalı Hakkı 1332d Ispartalı Hakkı, “Anadolumuz: Köyümden Geliyorum’dan: Minasin Mesiresi”, Türk Yurdu, Yıl: 4, Sayı:111, (Haziran 1332), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
Ispartalı Hakkı 19332c Ispartalı Hakkı, “Köyümden Geliyorum’dan Uzak Hatıralar, Uzak Köyler”, Türk Yurdu, Yıl:4, Sayı: 110, (19 Mayıs 19332), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
Ispartalı Hakkı,1971 Ispartalı Hakkı, Köyümden Geliyorum, Haz. Şevket Aziz Kansu, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları
Karabekir 1994 Kazım Karabekir, Birinci Cihan Harbine Nasıl Girdik, İstanbul, Emre Yayınları
Köprülüzade Fuat 1334 Köprülüzade Fuat, “Türkçülüğün Gayeleri”, Vakit, 16 Temmuz 1334 (1918).
Köroğlu 2004 Erol Köroğlu, Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı (1914- 1918) Propagandadan Milli Kimlik İnşasına, İstanbul, İletişim Yayınları
Kushner 1979 David Kushner, Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu (1876-1908), Çev. R. Ertem, F. Erdem, İstanbul, Kervan Yayınları
Lauzan 1990
Maraşlıoğlu 1329
Nazım 1913
Odabaşı 2006
Okay 2001
Olgun 1971
Öğün 1993
Ömer Seyfettin 1327a
Ömer Seyfettin 1327b
Ömer Seyfettin 1327c
Ömer Seyfettin 1327d
Ömer Seyfettin 1330a
Ömer Seyfettin 1330b
Özden 2011
Parvus 1328a
Parvus 1329a
Parvus 1329b
Parvus 1928b
Sarınay 1994
Satı Bey 1329
Smith, 2004
Stephan Lauzan, Osmanlı’nın Bozgun Yılları hastanın Başında Kırk Gün Kırk Gece, Haz. Seyfettin Ünlü, İstanbul, Beyan Yay.
Maraşlıoğlu, “Mukaddes Kinler: Zaruri Bir Mukayese”, Halka Doğru, Yıl: I, Sayı: 41 (6 Kânunusani 1329)
Nazım, “Acıklı Bir Sohbet”, Halka Doğru, No:8, (30 Mayıs 1913)
İsmail Arda Odabaşı, II. Meşrutiyet Dönemi Basın ve Fikir Dünyasında Genç Kalemler Dergisi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İletişim Bilimleri Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul
Cüneyt Okay, Bir Meşrutiyet Aydını Nüzhet Sabit, Ankara, Akçağ Yayınları
İbrahim Olgun, Necip Türkçü, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları
Süleyman Seyfi Öğün, “Bir Avrupalı Gözüyle Türkçülük”, Tarih ve Toplum, Sayı:114, (Haziran 1993)
Ömer Seyfettin, “Yeni Lisan”, Genç Kalemler, Cilt: II, Sayı: 1, (Nisan 1327)
Ömer Seyfettin, “Pamuk İpliği”, Genç Kalemler, Cilt: II, Sayı: 4, (Haziran 1327)
Ömer Seyfettin, “Bomba”, Genç Kalemler, Cilt: II, Sayı:9, (1327)
Ömer Seyfettin, “Primo Türk Çocuğu”, Genç Kalemler, Cilt:II, Sayı: 13, (Kanunuevvel 1327)
Ömer Seyfettin, “Türk Sözü”, Türk Sözü, Yıl: I, Sayı: I, (12 Nisan 1330)
Ömer Seyfettin, “Halk Nedir”, Türk Sözü, Yıl: I, Sayı: I, (18 Nisan 1330)
Mehmet Özden, “Bir Halkçı Münevverler Platformu: Halka Doğru Dergisi (1913-1914), Milli Folklor, Yıl, 23, Sayı: 89, s..
Parvus, “Devlet ve Millet”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı: 27, (15 Teşrinisani 1328) Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
Parvus, “Türk Gençlerine Mektup I”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı:41, (30 Mayıs 1329), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
Parvus, “Türk Gençliğine Mektup”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı:45, (25 Temmuz 1329), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
Parvus, “Köylüler ve Devlet”, Türk Yurdu, Yıl:1, Sayı:9 (20 Nisan 1328), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000
Yusuf Sarınay, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları (1921-1931), İstanbul, Ötüken Yayınları
Satı Bey, Vatan İçin, Kader Matbaası, İstanbul
Antony D. Smith, Milli Kimlik, İstanbul, İletişim Yayınları Şehabettin Süleyman 1328
Şehabettin Süleyman, “Anadolu ve Gençliğin Vazifesi”, Türk Yurdu, Yıl:2, Sayı:34, (21 Şubat 1328), Ankara, Tutibay Yayınları, 2000 Şirin 2013
Funda Selçuk Şirin, “The Traumatic Legacy of the Balkan Wars for Turkish Intellectuals”, War and Nationalism, The Balkan Wars, 1912-1913, and Their Sociopolitical Implications, Edited by, Hakan Yavuz and Isa Blumi, The University of Utah Press, s.679-703.
Topçu 1999 Ümmühan Topçu, Anadoluculuk Hareketi ve Türk Edebiyatına Etkileri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara
Toprak 1984 Zafer Toprak, “Osmanlı Narodnikleri Halka Doğru Gidenler”, Toplum ve Bilim, Sayı: 24 (Kış 1984)
Toprak 1995 Zafer Toprak, “Aydın, Ulus-Devlet ve Popülizm”, Türk Aydını ve Kimlik Sorunu, Der. Sabahattin Şen, İstanbul, Bağlam Yay. Tunaya 1988
Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler, 3 Cilt, İstanbul, Hürriyet Yayınları Vakfı Tüccarzade İbrahim Hilmi 2000
Tüccarzade İbrahim Hilmi, Maarifimiz ve Servet-i İlmiyemiz, Haz. Melek Doksay Gökdoğan, Ankara, Kültür Bakanlığı Yay. Uçarol, 1989
Rıfat Uçarol, Gazi Ahmet Muhtar Paşa (1839-1919) Askeri Siyasi Hayatı, İstanbul, Filiz Kitapevi Ülken 1992
Hilmi Ziya Ülken, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul, Ülken Yayınları Üstel 1993
Füsun Üstel, “Türk Milliyetçiliğinde Anadolu Metaforu”, Tarih Toplum, Sayı: 109 (Ocak1993) Üstel 2004
Füsun Üstel, Türk Ocakları (1912-1931), İstanbul, İletişim Yayınları Üstel 2005
Füsun Üstel, Makbul Vatandaşın Peşinde, İstanbul, İletişim Yayınları Yöntem 1935
Ali Canip Yöntem, Ömer Seyfettin, İstanbul, Muallim Halit Kütüphanesi Yöntem 1962
Ali Canip Yöntem, “Devirlerden Hatıralar”, Yakın Tarihimiz, Sayı: 1, Cilt:1, (Mart 1962
Ziya Gökalp 1329a Ziya Gökalp, “Halk Medeniyeti I Başlangıç”, Halka Doğru, Yıl: I, Sayı: 14 (10 Temmuz 1329)
Ziya Gökalp 1329b Ziya Gökalp, “Halk Medeniyeti II: Resmi Teşkilat, Halk Teşkilatı”, Halka Doğru, Yıl: I, Sayı: 19 (15 Ağustos 1329)