II. Meşrûtiyet Döneminde Bir Muhalif Gazete ve Gazeteci: Türkiye Gazetesi ve Şirvânizâde Mahmûd Tâhir,

Osmanlı Demokrat Fırkası’nın da kurucularından olan Şirvânizâde Mahmûd Tâhir aynı zamanda Demokrat Fırkası’nın gazetesi olan Türkiye gazetesinin mesul müdürü ve başmuharririydi. Diğer Demokrat gazeteler olan Selâmet-i Umûmiye, Hür Memleket ve Genç Türk’te de makaleler yazmıştır. Bu gazetelerde yazdığı makaleler hükumeti rahatsız etmiş, Dîvân-ı Harb tarafından para cezasından, sürgüne kadar çeşitli cezalara çarptırılmıştır. Şirvânizâde’nin mesuliyetinde olan Türkiye gazetesi Osmanlı Demokrat Fırkası’nın bir yayın organı ve “Demokrasi mesleğinin hâdim ve müdâfii” olarak çıkmıştır. Gazete her daim demokrasinin savunusunu yapmıştır. Demokrasiyi halkın hukukunu sağlayacak ve koruyacak tek sistem olarak görmüş, basın özgürlüğü ve çok partililiği savunmuştur. Türkiye gazetesi ayrıca “İttihâd-ı Anâsır” fikrine sahip çıkmış, ülkeyi oluşturan bütün unsurların kardeşliğini vurgulamıştır. Bu çalışmada Türkiye gazetesinin demokrasi kavramına dair görüşlerini; Osmanlı muhalefet anlayışına katkılarını ve ülkenin siyasî, idarî, ekonomik, toplumsal sorunlarına yaklaşımını ortaya koymaya çalışacağız.

Şirvânizâde Mahmûd Tâhir and Türkiye Gazette in 2nd Constitutional monarchy

Şirvanizade Mahmud Tahir was one of the founders of the Ottoman Democratic Party, also was responsible manager and leader writer of the Türkiye (Turkey) Gazette that it was journal of the Ottoman Democratic Party. He has written articles in Selamet-i Umumiye (The People's Salvation Gazette), Hür Memleket (The Free Country Gazette) and Genç Türk (The Young Turk Gazette), that these were the Democratic Party's newspapers. His articles in this newspapers have disturbed the government, he was sentenced to various penalties from monetary penalty to exile by Divan-ı Harb (The Court Martial). The Türkiye Gazette which is under the Şirvanizade's responsibility was published as publication of the Ottoman Democratic Party and "the servant and defender of the democratic system". The newspaper always advocated democracy. It saw democracy as the only system shall provide and maintain the public law; it defended freedom of the press and multi-party system. Also the Türkiye Gazette has emerged the idea of the “İttihad-ı Anasır (The Association of Ethnic Elements)”, stressed the brotherhood of all the ethnic elements that make up the country. In this study, we will try to explain views on the concept of democracy; contribution to understanding of the Ottoman opposition and approach to the country's political, administrative, economic and social problems of the Türkiye Gazette.

PDF

___

a. Arşiv Belgeleri
BOA. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi)
BEO., 2068/155043
BÂB-I ÂLÎ EVRÂK ODASI, Dos.2068, Göm.155043
BEO., 3417/256259
BÂB-I ÂLÎ EVRÂK ODASI, Dos.3417, Göm.256259
DH.MKT., 2703/32
DÂHİLÎ MEKTÛBÎ KALEMİ, Dos.2703, Göm.32
DH.MKT., 2716/91
DÂHİLÎ MEKTÛBÎ KALEMİ, Dos.2716, Göm.91
BEO., 3482/261102
BÂB-I ÂLÎ EVRÂK ODASI, Dos.3482, Göm.261102
DH.EUM.KADL., 4/2 DÂHİLİYE EMNİYET-İ UMÛMİYE KISM-I ADLÎ, Dos.4, Göm.2 İH., 46
İRADE HARBİYE, no.46
BEO., 3846/288386
BÂB-I ÂLÎ EVRÂK ODASI, Dos.3846, Göm.288386
DH.EUM.KADL., 5/6 DÂHİLİYE EMNİYET-İ UMÛMİYE KISM-I ADLÎ, Dos.5, Göm.6
İH., 24
İRADE HARBİYE, no.24
BEO, 3901/292561
BÂB-I ÂLÎ EVRÂK ODASI, Dos.3901, Göm.292561
DH.SYS., 55-1/50
DÂHİLİYE SİYASÎ, Dos.55-1, Göm.50
b. Kaynak Eserler
Abdullah Cevdet 1326
Abdullah Cevdet, “Ahmed Rızâ Beyin Nutku
Münâsebetiyle”, Türkiye, 4 Teşrîn-i sânî 1326 (17 Kasım 1910), no.22
“Amerikada Demokrat” 1326 “Amerikada Demokratların Muvaffakiyeti”, Türkiye, 3 Teşrîn-i sânî 1326(16 Kasım 1910), no.21
“Amerikada Hayat” 1326
“Amerikada Hayât-ı İctimâîye”, Türkiye, 31 Teşrîn-i evvel 1326 (13 Kasım 1910), no.18
“Amerikada Sâkin” 1326
“Amerikada Sâkin Arnavudlar”, Türkiye, 9 Teşrîn-i sânî 1326 (22 Kasım 1910), no.27
“Antakya” 1326
“Antakya Demokrat Şûbesi”, Türkiye, 24 Haziran 1326 (7 Temmuz 1910), no.6
“Âsâr-ı Münteşire” 1326
“Âsâr-ı Münteşire: Sosyalistlere Müjde”, Türkiye, 22 Teşrîn-i evvel 1326 (4 Kasım 1910), no.9
Bâbânzâde Recâî Nüzhet, “Maârif Nezâretinin İcrââtı!
Bâbânzâde 1326
Mekteblerimizin Islâhâtı”, Türkiye, 8 Teşrîn-i sânî 1326 (21 Kasım 1910), no.26
“Bâlâdaki” 1326
“Bâlâdaki Mektûba Dâir Mütâlaa”, Türkiye, 28 Haziran 1326 (11 Temmuz 1910), no.7
“Başkim” 1326
“Başkim Î Kombit Gazetesi Sermuharriri Mustafa Safvet ve Da’va Vekîli Hasan ve Refikâsı”, “İ’zâm”, Türkiye, 6 Teşrîn-i sânî 1326 (19 Kasım 1910), no.24
“Bir Eşkiyâ” 1326
“Bir Eşkiyâ Çetesinin Gaddârlığı”, Türkiye, 27 Teşrîn-i evvel 1326 (9 Kasım 1910), no.14
“Bitlis Postası” 1326
Bitlis Postası”, “Hâlâ Eskilik”, Türkiye, 4 Teşrîn-i sânî 1326 (17 Kasım 1910), no.22
“Boykotaj” 1326
Boykotaj”, Türkiye, 24 Teşrîn-i evvel 1326 (6 Kasım 1910), no.11
“Boykotaj Devâm” 1326
“Boykotaj Mes’elesi” 1326
“Bulgar Matbûâtı”, 1326
“Cevâb” 1326a
“Cevâb” 1326b
“Dâire-i Meşîhat” 1326
“Dâr-ül Fünûn” 1326
“Demokrasi Mesleği” 1326
Düstûr 1329, I
“Esnâfa” 1326
Fuâd Şükrü 1326
“Girid Meclis-i Millîsi” 1326
“Girid Mes’elesi” 1326
“Haftalık İcmâl” 1326a
“Haftalık İcmâl” 1326b
“Haftalık İcmâl” 1326c
“Hasbihâl Gazetesi” 1326
“Himâyât” 1326
Hür Memleket 1326
“İngiltere’de” 1326
“İran Ahvâli” 1326
“İrân İstikrâzı” 1326
Boykotaj Devâm Ediyor”, Türkiye, 25 Teşrîn-i evvel 1326 (7 Kasım 1910), no.12
Boykotaj Mes’elesi”, Türkiye, 5 Teşrîn-i sânî 1326 (18 Kasım 1910), no.23
Bulgar Matbûâtı”, Türkiye, 29 Teşrîn-i evvel 1326 (11 Kasım 1910), no.16
Cevâb”, Türkiye, 27 Teşrîn-i evvel 1326 (9 Kasım 1910), no.14
Cevâb”, Türkiye, 10 Teşrîn-i sânî 1326 (23 Kasım 1910), no.28
Dâire-i Meşîhat”, Türkiye, 29 Teşrîn-i sânî 1326 (12 Aralık 1910), no.16
Dâr-ül Fünûn Osmanlı Talebe Cemiyeti Nizâmnâme-i Esâsisi”, Türkiye, 10 Teşrîn-i sânî 1326 (23 Kasım 1910), no.28
Demokrasi Mesleği”, Türkiye, 31Teşrîn-i evvel 1326 (13 Kasım 1910), no.18
Matbaa-i Osmaniye, Dersaâdet 1329, İkinci Tertîb, c.I Esnâfa Kupon Kesmek”, Türkiye, 30 Teşrîn-i evvel 1326 (12 Kasım 1910), no.17
Fuâd Şükrü, “Cevâb-İstizâh”, Türkiye, 8 Teşrîn-i sânî 1326 (21 Kasım 1910), no.26
Girid Meclis-i Millîsi”, Türkiye, 10 Teşrîn-i sânî 1326 (23 Kasım 1910), no.28
Girid Mes’elesi”, Türkiye, 29 Teşrîn-i evvel 1326 (11 Kasım 1910), no.16
Haftalık İcmâl-i Siyâsî-i Dâhilî”, Türkiye, 18 Teşrîn-i evvel 1326 (31 Ekim 1910), no.5
Haftalık İcmâl-i Siyâsî”, Türkiye, 25 Teşrîn-i evvel 1326 (7 Kasım 1910), no.12
Haftalık İcmâl-i Siyâsî: İstikrâz, Dâimâ İstikrâz...”, Türkiye, 25 Teşrîn-i evvel 1326 (7 Kasım 1910), no.12 Hasbihâl Gazetesi”, “Sosyalist Gazetesi”, Türkiye, 8 Teşrîn-i sânî 1326 (21 Kasım 1910), no.26
Himâyât-ı Beşeriyetten”, Türkiye, 28 Haziran 1326 (11 Temmuz 1910), no.7
Hür Memleket, 12 Teşrîn-i sânî 1326 (25 Kasım 1910), no.1
İngiltere’de Ta’tîl-i Eşgâl”, Türkiye, 29 Teşrîn-i sânî 1326 (12 Aralık 1910), no.16
İran Ahvâli”, Türkiye, 14 Teşrîn-i evvel 1326 (27 Ekim 1910), no.1
İrân İstikrâzı”, Türkiye, 30 Teşrîn-i evvel 1326 (12 Kasım 1910), no.17
İsmâil Sezâ 1326a
İsmâil Sezâ 1326b
“İstikrâz Mes’elesi” 1326
“İstizâh” 1326
“İtilâf” 1326
“İttihâd ve Terakki” 1326
“Karadağ” 1326
“Kolera” 1326
“Konser-Nutuk” 1326
“Kömür” 1326
“Makedonya Ahvâli” 1326
“Mâliye” 1326
“Ma’mûret-ül Azîz” 1326
“Manastırda” 1326
“Matbûât Kanûnu” 1326
“Meclis-i Mebûsân” 1326
“Mekteblerimize” 1326
“Midilli Mektûbu” 1326
“Muhâbir” 1326
“Müttehideî” 1326a
“Müttehideî” 1326b 458
İsmâil Sezâ, “Esâsât-ı Meşrûtiyet”, Türkiye, 27 Teşrîn-i evvel 1326 (9 Kasım 1910), no.14
İsmâil Sezâ, “Makâle-i Mahsûsa: Hakîkat Önünde”, Türkiye, 3 Teşrîn-i sânî 1326 (16 Kasım 1910), no.21
İstikrâz Mes’elesi”, Türkiye, 3 Teşrîn-i sânî 1326 (16 Kasım 1910), no.21
İstizâh”, Türkiye, 7 Teşrîn-i sânî 1326 (20 Kasım 1910), no.25
İtilâf Çâreleri”, Türkiye, 7 Haziran 1326 (20 Haziran 1910), no.1
İttihâd ve Terakki Cemiyeti ve Esbâb-ı İnhıtâtı”, Türkiye, 6 Teşrîn-i sânî 1326 (19 Kasım 1910), no.24
Karadağ Hudûdu Müsâdemesi”, Türkiye, 27 Teşrîn-i evvel 1326 (9 Kasım 1910), no.14
Kolera ve Mikropları”, Türkiye, 25 Teşrîn-i evvel 1326 (7 Kasım 1910), no.12
Konser-Nutuk”, Türkiye, 1 Teşrîn-i sânî 1326 (14 Kasım 1910), no.19
Kömür Amelesinin Ta’tîl-i Eşgâli”, Türkiye, 30 Teşrîn-i evvel 1326 (12 Kasım 1910), no.17
Makedonya Ahvali”, Türkiye, 27 Teşrîn-i evvel 1326 (9 Kasım 1910), no.14
Mâliye Nezâretinin ve Posta Müdîriyet-i Umûmiyesinin Nazar-ı Dikkatine”, Türkiye, 8 Teşrîn-i sânî 1326 (21 Kasım 1910), no.26
Ma’mûret-ül Azîzde Sanâyi’-i Nesciyye ve Kumâş Fabrikası”, Türkiye, 22 Teşrîn-i evvel 1326 (4 Kasım 1910), no.9
“Manastırda Demokratların Muhâkeme-i Hafiyesi”, Türkiye, 11 Teşrîn-i sânî 1326 (24 Kasım 1910), no.29 Matbûât Kanûnu”, Türkiye, 10 Teşrîn-i sânî 1326 (23 Kasım 1910), no.28
Meclis-i Mebûsân Hademesi”, Türkiye, 2 Teşrîn-i sânî 1326 (15 Kasım 1910), no.20
Mekteblerimize Niçin Isınamıyoruz?”, Türkiye, 2 Teşrîn-i sânî 1326 (15 Kasım 1910), no.20
Midilli Mektûbu”, Türkiye, 3 Teşrîn-i sânî 1326 (16 Kasım 1910), no.21
Muhâbir-i Mahsûsumuzdan: Midilli Mektûbu”, Türkiye, 6 Teşrîn-i sânî 1326 (19 Kasım 1910), no.24
Müttehideî Amerikada Demokratların Muzafferiyeti”, Türkiye, 29 Teşrîn-i evvel 1326 (11 Kasım 1910), no.16
Müttehideî Amerikada İntihâbât”, Türkiye, 30 Teşrîn-i evvel 1326 (12 Kasım 1910), no.17 Pertev Tevfîk 1326
“Potsdam Mülâkatı” 1326
“Reji Şirketi” 1326
“Ressam” 1326
“Rızâ Nûr” 1326
“Rodos” 1326
“Rumeli Ahvâli” 1326
“Rumeli Şimendüfer” 1326
“Sadrazam Paşa” 1326
“Siroz Gazetesi” 1326
“Siyâsiyât: İran” 1326
“Siyâsiyât: İttifâk” 1326
“Sû-i İsti’mâl” 1326
“Sû-i kasd” 1326
“Şimendüfer” 1326
Şirvânizâde 1324
Şirvânizâde 1326a
Şirvânizâde 1326b
Şirvânizâde 1326c
Şirvânizâde 1326ç
Pertev Tevfîk, “Yaşamak İçin”, Türkiye, 16 Teşrîn-i evvel 1326 (29 Ekim 1910), no.3
Potsdam Mülâkatı”, Türkiye, 29 Teşrîn-i sânî 1326 (12 Aralık 1910), no.16
Reji Şirketi - Türkiye”, Türkiye, 5 Teşrîn-i sânî 1326 (18 Kasım 1910), no.23
Ressam Karagözyan Efendi”, Türkiye, 28 Haziran 1326 (11 Temmuz 1910), no7
Rızâ Nûr Beyin Berâati Dolayısıyla”, Türkiye, 3 Teşrîn- i sânî 1326 (16 Kasım 1910), no.21
Rodos Demokratları”, Türkiye, 7 Haziran 1326 (20 Haziran 1910), no.1
Rumeli Ahvâli: Târih-i İhtilâl”, Türkiye, 1 Teşrîn-i sânî 1326 (14 Kasım 1910), no.19
Rumeli Şimendüfer Amelesi ve Ameleye Sû-i Muâmele”, Türkiye, 8 Teşrîn-i sânî 1326 (21 Kasım 1910), no.26
Sadrazam Paşa Hazretleri – Açık Mektûb”, Türkiye, 10 Teşrîn-i sânî 1326 (23 Kasım 1910), no.28
Siroz Gazetesi”, Türkiye, 6 Teşrîn-i sânî 1326 (19 Kasım 1910), no.24
Siyâsiyât: İran Virân”, Türkiye, 1 Teşrîn-i sânî 1326 (14 Kasım 1910), no.19
Siyâsiyât: İttifâk ve İtilâf-ı Müsellis”, Türkiye, 4 Teşrîn- i sânî 1326 (17 Kasım 1910), no.22
Sû-i İsti’mâl”, Türkiye, 10 Teşrîn-i sânî 1326 (23 Kasım 1910), no.28
Sû-i kasd Politikası”, Türkiye, 30 Teşrîn-i evvel 1326 (12 Kasım 1910), no.17
Şimendüfer Kumpanyasının Mezâliminden”, Türkiye, 1 Teşrîn-i sânî 1326 (14 Kasım 1910), no.19
Şirvânizâde Mahmûd Tâhir, “İfâde”, Türkiye Mecmuası, 1324 (1908), no.1
Şirvânizâde Mahmud Tâhir, “İ’tidâl ve Metânet Miftâh- ı Muzafferiyettir”, Türkiye, 24 Haziran 1326 (7 Temmuz 1910), no.6
Şirvânizâde Mahmud Tâhir, “İtilâf-ı Anâsıra Dâir”, Türkiye, 28 Haziran 1326 (11 Temmuz 1910), no.7
Şirvânizâde Mahmud Tâhir, “Siyâsiyât-İhtilâller, Fikirler”, Türkiye, 17 Teşrîn-i evvel 1326 (30 Ekim 1910), no.4
Şirvânizâde Mahmud Tâhir, “Siyâsiyât: Bir Memleket ki Sâhibleri Orada Yabancı Addolunur”, Türkiye, 18 Teşrîn-i evvel 1326 (31 Ekim 1910), no.5
Şirvânizâde Mahmud Tâhir, “Makâle-i Mahsûsa: Mâliyemiz Nasıl Düzelebilir?”, Türkiye, 25 Teşrîn-i evvel 1326 (7 Kasım 1910), no.12 Şirvânizâde 1326e
Şirvânizâde Mahmud Tâhir, “Dürûs-ı İstikrâz”,
Selâmet-i Umûmiye, 22 Temmuz 1326 (4 Ağustos 1910), no.14
Şirvânizâde 1326f
Şirvânizâde Mahmud Tâhir,
“Hâl-i Hâzır Münâsebetiyle”, Türkiye, 29 Teşrîn-i evvel 1326 (11 Kasım 1910), no.16
Şirvânizâde 1326g
Şirvânizâde Mahmud Tâhir, “Makâle-i Mahsûsa: Bizde Ta’tîl-i Eşgâl”, Türkiye, 31 Teşrîn-i evvel 1326 (13 Kasım 1910), no.18
Şirvânizâde 1326h
Şirvânizâde Mahmud Tâhir, “Makâle-i Mahsûsa: Reji İmtiyâzı”, Türkiye, 2 Teşrîn-i sânî 1326 (15 Kasım 1910), no.20
Şirvânizâde 1326ı
Şirvânizâde Mahmûd Tâhir, “Makâle-i Mahsûsa: Nutk-ı Hümâyûn”, Türkiye, 4 Teşrîn-i sânî 1326 (17 Kasım 1910), no.22
Şirvânizâde 1326i
Şirvânizâde Mahmûd Tâhir, “Olmasın Garez... Yaşasın Memleket”, Türkiye, 7 Teşrîn-i sânî 1326 (20 Kasım 1910), no.25
Şirvânizâde 1326j
Şirvânizâde Mahmûd Tâhir, “Vazîfemiz”, Türkiye, 9 Teşrîn-i sânî 1326 (22 Kasım 1910), no.27
“Talat Bey” 1326
Talat Bey”, Türkiye, 11Teşrîn-i sânî 1326 (24 Kasım 1910), no.29
“Teşebbüs” 1326 Teşebbüs-i Şahsî Yok”, Türkiye, 7 Haziran 1326 (20 Haziran 1910), no.1 Türkiye 1326a
Türkiye, 7 Haziran 1326 (20 Haziran 1910), no.1 Türkiye 1326b
Türkiye, 16 Teşrîn-i evvel 1326 (29 Ekim 1910), no.3
Türkiye 1326c
Türkiye, 18 Teşrîn-i evvel 1326 (31 Ekim 1910), no.5
Türkiye, 27 Teşrîn-i evvel 1326 (9 Kasım 1910), no.14
Türkiye 1326ç
Türkiye 1326d
Türkiye, 30 Teşrîn-i evvel 1326 (12 Kasım 1910), no.17
Türkiye 1326e
Türkiye, 1 Teşrîn-i sânî 1326 (14 Kasım 1910), no.19
Türkiye, 3 Teşrîn-i sânî 1326 (16 Kasım 1910), no.21
Türkiye 1326f
Türkiye 1326g
Türkiye, 8 Teşrîn-i sânî 1326 (21 Kasım 1910), no.26
Türkiye – Bulgaristan Münâsebâtı”, Türkiye, 25 Teşrîn-i
“Türkiye-Bulgaristan” 1326 evvel 1326 (7 Kasım 1910), no.12
“Türkiye’de Meşrûtiyet” 1326 Türkiye’de Meşrûtiyet”, Türkiye, 6 Teşrîn-i sânî 1326 (19 Kasım 1910), no.24
“Üsküb” 1326
Üsküb Vâlisi Mazhar Bey”, Türkiye, 29 Teşrîn-i evvel 1326 (11 Kasım 1910), no.16
“Yeni Edirne” 1326 Yeni Edirne Refîkimizden Açık Mektûb”, Türkiye, 28 Haziran 1326 (11 Temmuz 1910), no.7
“Yeni Fırka” 1326
“Yine Maârif” 1326a
“Yine Maârif” 1326b
“Yunan” 1326 Yeni Fırka”, Türkiye, 29 Teşrîn-i evvel 1326 (11 Kasım 1910), no.16
Yine Maârif Nezâreti”, Türkiye, 1 Teşrîn-i sânî 1326 (14 Kasım 1910), no.19
Yine Maârif Nezâreti”, Türkiye, 2 Teşrîn-i sânî 1326 (15 Kasım 1910), no.20
Yunan Meclis-i Millîsi”, Türkiye, 9 Teşrîn-i sânî 1326 (22 Kasım 1910), no.27
c. Araştırma-İnceleme Eserleri Birinci 1990
Ali Birinci, Hürriyet ve İtilaf Fırkası: II. Meşrutiyet Devrinde İttihat ve Terakki’ye Karşı Çıkanlar, Dergah yay., İstanbul Demir 2007
Fevzi Demir, Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet Dönemi Meclis-i Mebusan Seçimleri (1908-1914), İmge Kitabevi, Ankara
Gazel ve Ortak 2006
Ahmet Gazel ve Şaban Ortak, "İkinci Meşrutiyet'ten 1927 Yılına Kadar Yayın İmtiyazı Alan Gazete ve Mecmualar (1908-1927)", Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:7, Sayı:1, s.223-256
Kabacalı 1990
Alpay Kabacalı, Başlangıçtan Günümüze Türkiye’de Basın Sansürü, Gazeteciler Cemiyeti Yay., İstanbul
Kaygusuz 2002 Bezmi Nusret Kaygusuz, Bir Roman Gibi, İzmir Büyükşehir Beld. Kültür yay, İzmir
Topuz 2012
Hıfzı Topuz, Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul
Tunaya 1984 ve 1989 Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler, Hürriyet Vakfı yay., İstanbul 1984, c.I; İstanbul 1989, c.III