DİPLOMAT P. A. TOLSTOY’UN ELÇİLİĞİ VE OSMANLI’YA DAİR İZLENİMLERİ

Çarlık Rusya’sı, 17. yüzyılda Romanovların iktidara gelişiyle birlikte dış politikada daha kararlı bir karaktere büründü. Bir bakıma IV. İvan tarafından tasarlanan fütuhat siyasası, 17. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ciddi manada pratiğe geçmeye başladı. Saray içi güç çatışmaları bir yana Çariçe Sofya, fetihçi politikayı Kırım üzerinden yürütmüş ve I. Petro (Deli\Büyük) söz konusu yayılmacı anlayışı Azak tarafında devam ettirmişti. Bu arada Osmanlı Devleti’nin de Batılı güçler (Venedik, Avusturya-Macaristan, Lehistan) karşısında ricata mecbur kalması Çarlık Rusya’sının önünü açtı. Bu bağlamda kuzey ve güneyde hâkimiyetini genişletmek isteyen müstevli I. Petro, ilk hedef olarak Baltık Denizi’nde İsveç’i etkisiz hale getirmek, ikinci olarak da Osmanlı’yı güneyde geriletmenin peşindeydi. Dolayısıyla Osmanlı Devleti’nin iç yapısını ve devlet anlayışını tanımak gerekiyordu. Bu açıdan 1700 yılında Osmanlı Devleti ile yapılan İstanbul Antlaşması gereğince daimi elçi bulundurma hakkını ele geçiren Rusya, yukarıda zikredilen fetihçi politikayı başarılı bir sonuca ulaştırmak için 1702’de Pyotr Andreyeviç Tolstoy’u elçi olarak Edirne’ye gönderdi. Çalışmamızda Tolstoy’un Osmanlı Devleti’nin askeri teşkilatı, deniz gücü, saray hayatı ve Türk halkına ilişkin edindiği izlenimler ve gözlemler ele alınmaktadır. >

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Çarlık Rusya’sı, Pyotr A. Tolstoy, I. Petro, II. Mustafa

PDF

___

Arşiv belgeleri
RGADА (Rusya Eski Antlaşmalar Devlet Arşivi), Snoşeniya Rossii s Turtsiey, Fond: 89, Opis: 1-4, Ed. Xr.: 674, 1497-1719.
Kitaplar ve makaleler
Arunova ve Oreşkova 2009
M. R. Arunova ve Oreşkova, F. S. Tolstoy’un Gizli Raporlarında Osmanlı İmparatorluğu, (çev: İbrahim Allahverdi), Yeditepe Yayınları, İstanbul.
Azançevskiy 1859 M. P. Azançevskiy, İstoriya Preobrajenskogo Polka, Tipografiya Katkova i Ko, Moskva.
Balyazin 2007 V. N. Balyazin, Neofitsialnaya İstoriya Rossii: Pyotr Velkiy, Olma Media Grupp, Moskva.
Çelik ve Bülbül 2008 M. Bilal Çelik ve İsmail Bülbül, “Peter Andreeviç Tolstoy’un İstanbul Elçiliği (1702-1714)”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 19, s.???????.
Dukes 1990 Paul Dukes, A History of Russia: Medieval, Modern, Contemporary, The Macmillan Press, London.
Naima 2007 Naima Mustafa Efendi, Tarih-i Naima, Haz: Mehmet İpşirli, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Cilt: IV, Ankara.
Finker 2010 Kerolayn Finker, İstoriya Osmanskoy İmperii: Videniye Osmana, İzdatelstvo “AST”, Moskva.
Hammer 1991 Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi 7, Çev: Vecdi Bürün, Üçdal Neşriyat, İstanbul.
Hosking 2011 HOSKİNG, Geoffrey, Rusya ve Ruslar: Erken Dönemden 21. Yüzyıla, Çev: Kezban Acar, İletişim Yayınları, İstanbul.
İlovayskiy 1905 D. İ. İlovayskiy, İstoriya Rossii, Tipografiya Graçeva İ. K., Tom 5, Moskva.
Imperial Russia The Cambridge History of Russia, Imperial Russia 1689-1917, Vol: II, Cambridge University Press, Cambridge, 2006.
İnanır 2004 Emine İnanır, P. A. Tolstoy’un Avrupa Gezi Notlarında (1697-99) ‘Ben’ ve ‘Öteki’ Konusu, İstanbul.
Karamzin 2007 Nikolay Karamzin, İstoriya Gosudarstva Rossiyskogo: İzbrannıye Glavıy, İzdatelstvo “EKSMO”, Moskva.
Kunt vd. 2009 Metin Kunt, Sina Akşin, Suraiya Faroqhi, Zafer Toprak, Hüseyin G. Yurdaydın, Ayla Ödekan, Türkiye Tarihi 3 Osmanlı Devleti 1600-1908, Cem Yayınevi, İstanbul.
Kurat 1999 Akdes Nimet Kurat, Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
Riasanovsky 2011 Nicholas V. Riasanovsky ve Mark D. Steinberg, Rusya Tarihi, Çev: Figen Dereli, İnkılap Yayınları, İstanbul.
Solovyov 1880 S. M. Solovyov, Uçebnaya Kniga Russkoy İstorii, Tipografiya V. Graçeva, Moskva.
Şmurlo 1922 E. Şmurlo, İstoriya Rossii 862-1917, İzdatelstvo “Grad Kitej”, Myunhen.
Öztuna 1994 Yılmaz Öztuna, Büyük Osmanlı Tarihi, Ötüken Neşriyat A. Ş., 4. Cilt, İstanbul.
Tolstoy 2006 P. A. Tolstoy, Opisaniye Çernogo Morya, Egeyskogo Arhipelaga i Osmanskogo Flota, Natalis, Moskva.
Türk 1964 Cezmi Türk, Dünyanın Çatısı Turan ve Rus Kafası, Toprak Yayınları, İstanbul.
Uzunçarşılı 1982 İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, Cilt: IV, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Velikiy 1853 Pyotr Velikiy, Yevo Polkovodtsıy i Ministrıy, Tipografiya Aleksandra Semyona, Moskva.
Vernadsky 2009 George Vernadsky, Rusya Tarihi, Çev: Doğukan Mızrak -Egemen Ç. Mızrak, Selenge Yayınları, İstanbul.