BATI ANADOLU'NUN ULAŞIM MESELESİNDE UŞAK-İZMİR YOLUYAPIM ÇALIŞMALARI

Ulaşım şartları, bir yerleşim yerinin ekonomik ve sosyal yönden gelişimini olumlu yönde etkileyen birunsurdur. Önceleri halı ve kilim imalatı ile dikkati çeken Uşak,Kütahya vilayetinin bir kazası konumunda olmasına rağmen, ticaripotansiyeli yüksek bir şehir idi. İzmir limanı ile ticari bağlantısı olan Uşakın dış ülkelere ihraç edeceği malları bu limanataşıması, şose yolların yetersiz ve düzgün olmamasından dolayı çok meşakkatliydi. XIX. yüzyılın başlarında yabancı sermayenin Batı Anadoluya yerleşmeye başlaması, İngilizlerin 1838 Ticaret Antlaşması ile bölgenin içlerine doğru ilerleme isteği, Osmanlı Devletinin merkezi teşkilatı yerleştirmek çabası vehalkın şikâyetlerineticesinde yol yapım çalışmalarına devlet ağırlık vermiştir. Fakat mali sıkıntılar, görevlilerin işlerini aksatması gibi sebeplerden dolayı şose yol yapım çalışmalarında fazla bir sonuç alınamamıştır. Bu konudaki çabalar, ihtiyacı karşılamaya yönelik yol yapım arayışlarını beraberinde getirmiştir. Aşağıda ele aldığımız çalışmada, İzmir-Afyon güzergâhındaUşakın ticari öneminden dolayı, yol yapım çalışmalarının nasıl gerçekleştiğini ortaya koymak ve demiryolu hattının Uşaktan geçerek Afyona ulaşmasının sağladığı faydaları dönemin kaynakları incelenerek ortaya koymayı hedeflemekteyiz.

Uşak-Izmir Road Construction Works in theWestern Anatolia Transportation Case

Transportation conditions are one of the major factors which affect the economic andsocialdevelopment of a settlement. Uşak which has been highlighted for its production of carpets and rugs was a city with high trade potential, although it was a county of the Province of Kütahya. As the highways were not sufficient and smooth, it was a toughchallengeto carry the export goods of Uşak to the Port of Izmir which it had commercial ties with. The state began to place bigger emphasis on the road construction as a consequence of the fact that foreign capital started to establish itself firmlyin Western Anatolia, the English desire for penetrating into the region with 1838 Trade Agreement, the efforts the Ottoman State for maintaining the central organization and the complaints by the local people. However, the road construction attempts turned fruitless due to financial problems and officials delaying the works. The efforts for dealing with this issue came along with the search for road construction in order to meet the needs. The following work which you ll read is targeted at stating how theroad construction works were realized in parallel withthe commercial importance of Uşak and the benefits provided by the railway line passing through Usak and reaching Afyon.

PDF

___

A.Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
1.Defterler
ŞD, 1551/7, Hüdavendigar 2/707.
Ayniyat Defteri/Ticaret Nafia 994, s.81, 86.
2.Belgeler
A.MKT.MHM 46/71, 1267.07.22/23 Mayıs 1851.
A.MKT.NZD. 54/25, 1268.08.21/10 Haziran 1852.
A.MKT.NZD. 55/74, 1268.08.24/13 Haziran 1852.
A.MKT.NZD. 55/44, 1268.08.12/01 Haziran 1852.
A.MKT.MHM 47/55, 1268.09.19/7 Temmuz 1852.
A.MKT.MHM 54/49, 1268.07.20/10 Mayıs 1852.
A.MKT.MVL 51/74 1268.6.6/28 Mart 1852.
İ.DH.00261.0161.110.001.
HRT-h-00387-00002.
B. ATASE Arşivi
558-6A
C. Karayolları Genel Müdürlüğü Arşivi
Cumhuriyet Devri Yollarını Gösterir 1950 Yılı Türkiye Haritası.
D.Salnameler
Hüdavendigar Vilayeti Salnamesi, 1302.
Hüdavendigar Vilayeti Salnamesi, 1304.
Hüdavendigar Vilayeti Salnamesi, 1323.
Hüdavendigar Vilayeti Salnamesi, 1324.
Hüdavendigar Vilayeti Salnamesi, 1325.
E.Gazeteler
Ahenk
Anadolu
Hüdavendigar
İzmir
Takvim-i Vekayi
F. Kitap ve Makaleler
Akyıldız1992Ali Akyıldız Demiryolları ve Değişme (Batı Anadolu Örneği), Yeni Toplum, 1: s.114-121.
Albayrak 1995Mustafa Albayrak, Osmanlı-Alman İlişkilerinin Gelişimi ve Bağdat Demiryolunun Yapımı, OTAM, 6: s.1-36.
Anbar2009Adem Anbar, Osmanlı İmparatorluğunun Avrupayla Finansal Entegrasyonu: 1800-1914, Maliye Finas Yazıları, 84: s.17-37.
Atilla2002A. Nedim Atilla, İzmir Demiryolları, İzmir Büyük Şehir Belediyesi Yayınları, İzmir.
Baykara1992Tuncer Baykara,Osmanlılarda Medeniyet Kavramı ve Ondokuzuncu Yüzyıla Dair Araştırmalar, Akademi Kitabevi, İzmir.
Baykara2011TuncerBaykara, Uşak Çevresinin XIX. Yüzyıl Ortalarındaki Yol Düzeni, CİEPO 6.Ara Dönem Sempozyumu 14-17 Nisan 2011 Uşak, Uşak Valiliği yayını, Uşak 2011, s.229-233.
Baykara1965-66TuncerBaykara, XIX.Yüzyılda Aydın Eyaleti, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Mezuniyet Tezi, İstanbul.
Beşirli2004Mehmet Beşirli,Bağdat Demiryolunun Akdeniz Uzantısı: Toprakkale-İskenderun Demiryolu,A.Ü.Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 23:s.215-236.
Ceylan2010Mehmet Akif Ceylan, Manisa-Uşak Demiryolu Ulaşımının Yerleşme Üzerine Etkileri (II), Marmara Coğrafya Dergisi,21:s.1-26.
Coşarve Demirci 2009NevinCoşar -Sevtap Demirci, Incorporation into the World Economy:From Railways to Highways (18501950), Middle Eastern Studies, XXXXV/1, s.19-31
Çadırcı1991Musa Çadırcı,Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
Çakmak2008Biray Çakmak, Osmanlı Modernleşmesi Bağlamında Bir Batı Anadolu Kazasında Sosyo-Ekonomik Yapı: Uşak (1876-1908), Hacettepe Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü,Tarih Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
Faroqhi1982Suraiya Faroqhi,Camels, Wagons,And The Ottoman State in The Sixteenth And Seventeenth Centuries, International Journal of Middle East Studies, XIV/4: s.523-539.
Gürsoy1993Melih Gürsoy, Bizim İzmirimiz, İzmir.
Hawley 1918Walter A. Gürsoy, Asia Minor, John Lane Company, Newyork.
İnal 2011Buğraİnal,19. Yüzyılda ve 20. Yüzyıl Başlarında Yabancı Seyyahlara Göre Uşak, CIEPO 6. Ara Dönem Sempozyumu 14-17 Nisan 2011 Uşak, Uşak: Uşak Valiliği yayını,s.709-730.
İpek2002Nedimİpek, İzmir Demiryolları, İzmir Büyükşehir yayını, İzmir.
Kurmuş 1982Orhan Kurmuş, Emperyalizmin Türkiyeye Girişi, Ankara.
Karayaman2011Mehmet Karayaman,Uşaka Demiryolunun Gelişi ve Sonuçları, Ciepo 4.Ara DönemSempozyumu 14-17 Nisan 2011 Uşak,Uşak: Uşak Valiliği yayını, s.763-786.
Quataert2008DonaldQuataert, Anadoluda Osmanlı Reformu ve Tarım 1876-1908, Çevirenler: Nilay Özok Gündoğan-Azat Zana Gündoğan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Quataert1977Donald Quataert,Limited Revolution: The İmpact of the Anatolian Railway on Turkish Trasportation and the Provisioning of Istanbul, 1890-1908, The Business History Review, LI/2: s.139-160.
Quataert1985DonaldQuataert,19. yyda Osmanlı İmparatorluğunda Demiryolları, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, 6: s.1630-1635.
Öntuğ2009M. Murat Öntuğ, Ahmed Vefik Paşanın Anadolu Sağ Kol Müfettişliği, Palet Yayınları, Konya.
Öztürk2011Fatma Öztürk, 1830luYıllarda Uşak ve Yöresi,Ciepo 6. Ara Dönem Sempozyumu14-17 Nisan 2011 Uşak,Uşak, Uşak Valiliği Yayını,s.1027-1037.
Özyüksel2009Murat Özyüksel, Hicaz Demiryolu, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
Ürer 2007 Harun Ürer, Haneden Ticarethaneye Batı Anadolu Halıcılığı 1836-1935), Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir.
Şamseddin Sami 1996Kâmûsl-Alâm, IV, Ankara: Kaşgar Neşriyatı.
Tutsak2001Sadiye Tutsak, Osmanlı Devletinin Son Devirlerinde Uşak Kazası, Tarih İncelemeleri Dergisi, XVI: s.175-191.
Tutsak 2007Sadiye Tutsak,Osmanlı Devletinin Son Döneminde Uşakta Halıcılığın Makineleşme Süreci, Belleten, LXXI/260:s.65-97.
Uşaklıgil 1969Halit Ziya Uşaklıgil, Kırk Yıl, İnkılap veAka Kitabevleri, İstanbul.