OSMANLI SOSYO-EKONOMİK YAŞAMINDA SU: 18. YÜZYILEYALET-İ RUM ÖRNEĞİ

Hayatın kaynağı ya da varlığın özü gibi en değerli sıfatlarıhak eden su, Osmanlı toplumu için vazgeçilmez öneme sahipti. Ağırlıklı olarak tarımsal bir ekonomiye sahip olan ve büyük oranda su kaynaklarının devamlılığına bağlı bir hayat yaşayan Eyalet-i Rum halkı için de su en değerli hazinelerdendi. İçmeden sulamaya,temizliktenişletmelerin çalışmasına kadar pek çok alanda su kullanımı söz konusuydu. Bu çalışmanın amacı Osmanlı coğrafyasının önemli bir bölgesi olan Rumeyaletinde Ahkâm(Şikâyet) Defterlerine yansıyan vakalarüzerindensuyunsosyal ve ekonomik yaşamdaki önemine dair çeşitli değerlendirmelerde bulunmaktır. Çalışmada on sekizinci yüzyılın ortalarına isabet eden beş AhkâmDefteri incelenmiştir.

Water in the Socio-Economic Life of the Ottoman:The 18th Century Rum Province Sample

Water which deserves the most valuable adjectives likethe source of lifeorthe core of existence had indispensable importance for the Ottoman society.Water was also among the most valuable treasuries for the Rum Province people who had been living in a life that was depended on the continuity of the water sources. Water had been used in many fields from drinking toirrigation from cleaning to working of workshops. The aim of this studyis to evaluate the importance of waterin the social and economic life via the events recorded in the Ahkâm (Complaint) Registers in the Rum Province which was an important region of the Ottoman geography. Five Ahkâm Registers of the middle of the eighteenth century were investigated.

PDF

___

a. Arşiv Kaynakları
Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Sivas AhkâmDefterleri(Başlangıç ve Bitiş Tarihleri):
1 Nolu Defter (BOA, A.DVNS.AHK.SS.d.1), 1742-1744
2 Nolu Defter (BOA, A.DVNS.AHK.SS.d.2), 1744-1747
3 Nolu Defter (BOA, A.DVNS.AHK.SS.d.3), 1747-1750
4 Nolu Defter (BOA, A.DVNS.AHK.SS.d.4), 1750-1752
5 Nolu Defter (BOA, A.DVNS.AHK.SS.d.5), 1752-175
6b. Yayınlanmış Ana Kaynaklar
Evliya Çelebi Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Haz: Zekeriya Kurşun, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, II. Kitap, YKY, İstanbul 1999.
Kâtip Çelebi Cihânnumâ, Yayın Yönetmeni: Nevzat Bayhan, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, İstanbul, 2010.
Şeyhülislam Feyzullah EfendiFetâvâ-yı Feyziye, Haz: Süleyman Kaya, İstanbul, 2009.
İstanbul Su Külliyatı, İstanbul Su Külliyatı, I,II,Vakıf Su Defterleri Hatt-ı Hümâyûn, Yayın Yönetmeni: Ahmet Kala, İstanbul 1997.
İstanbul Şeriyye Sicilleri Mâ-i Lezîz Defterleri 1İstanbul Şeriyye Sicilleri Mâ-i Lezîz Defterleri,1,Yayına Hazırlayan: Ahmet Kala, İstanbul 1998
İstanbul Şeriyye Sicilleri Mâ-i Lezîz Defterleri2-3İstanbul Şeriyye Sicilleri Mâ-i Lezîz Defterleri,2-3,Yayına Hazırlayan: Ahmet Kala, İstanbul 1999
Vakıf Su Defterleri Su Tahrirleri Vakıf Su Defterleri Su Tahrirleri İstanbul Su Külliyatı, XXXII, Proje ve Yayın Yönetmeni: Ahmet Kala, İSKİ Yayınları, İstanbul 2003.
Vakıf Su Defterleri Su Keşif Defterleri, 1-2,Proje ve Yayın Yönetmeni:Ahmet Kala, İSKİ Yayınları, İstanbul 2003.
c. Araştırma-İnceleme Eserleri
Akdağ 1995Mustafa Akdağ, Türkiyenin İktisadi ve İçtimai Tarihi,II, Cem Yayınevi, İstanbul.
Akgündüz 1986Ahmet Akgündüz, Mukayeseli İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Diyarbakır.
Atalay ve Mortan 2011 İbrahim Atalay -Kenan Mortan, Resimli ve Haritalı Türkiye Bölgesel Coğrafyası, İstanbul.
Ayverdi 2010 İlhan Ayverdi,Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul.
Çelik 2000Gülfettin Çelik, Su Hukuku ve Teşkilâtı, İSKİ Yayınları, İstanbul.
Darkot 1965 Besim Darkot, Sivas, İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Cilt: 10, İstanbul, s.569-577.
Demirel 1992 Ömer Demirel, Sivas Çeşmeleri, OTAM3, s.169-178.
Gökbilgin 2006Tayyip Gökbilgin, 15. ve 16. Asırda Eyâlet-i Rûm, Vakıflar Dergisi, Sayı: VI,s.51-61.
İlhan 2008M. Mehdi İlhan, Osmanlı Su Yollarının Sevk ve İdaresi, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 27,Sayı: 44, s.41-66.
İnalcık 2009a Halil İnalcık, Adâlet ve Şikâyet Hakkı: Arz-ı Hâl ve Arz-i Mahzarlar, Doğu-Batı Makaleler II, s.168-186.
İnalcık 2009bHalil İnalcık, Su, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 37, İstanbul, s.437-440.
Kılıç 2004Selda Kılıç, Su Yolları ve Su-Yolcu Esnafına Dair Bazı Tesbitler, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 36, s.175-188.
Martal 2010Abdullah Martal, Suyolcu, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 38, İstanbul, s.1-2.
Özkaya 1994Yücel Özkaya, Osmanlı İmparatorluğunda Ayanlık, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
Tunca 2000 Aylin Tunca, Vakfiyelerine Göre Tokat Vakıfları(H.1000-1200/ M.1591-1785), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
d. İnternet
Çatalcalı Ali Efendi 2013 Çatalcalı Ali Efendi, Fetevâ-yı Çatalcalı (http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015079128644) adresindentemin. (15.08.2012)
http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=MALATYA#sfB (15.03.2012)Zafer Karademir