SULTAN BİRİNCİ MAHMUD'UN RUSYA'YA VERDİĞİ 1739 TARİHLİAHİDNÂMENİNDİPLOMATİK AÇIDANTAHLİLİ

Osmanlı padişahları tarafından yabancı devletlere verilen ticarî imtiyazlar yada sulh antlaşmaları ile bunlarla ilgili yeni durumları içeren resmî belgeler olan ahidnâmelerin kendilerine özgü iç ve dış özellikleri vardır. Dış özelliklerini paleografisi yani kullanılan kâğıdıntürü ve nerde yapıldığı, belgelerin biçimi, tuğrası vs. gibi özellikleri oluşturur. İç özellikleri ise konularına, yapısal ve diplomatik özelliklerine göre şekillendirilebilir. Bizde bu çalışmamızda 1739 tarihinde Osmanlı Devletiile Rusya arasında imzalanan BelgradAntlaşmasına ait ahidnâme metinlerini iç özelliklerini dikkate alarak inceleyeceğiz. Temel amacımız siyasi ve askeri gelişmelere paralel olarak değişen diplomatik yapının, antlaşma metinleri üzerindeki yansımalarınıortaya koymaktır.

The Evaluation and the Analyze of thePact Given by Sultan Mahmud to Russia in 1739 in Terms of Diplomacy

The pacts (ahidname), which were formal documents including commercial privileges given by the Ottoman sultans to foreign states or peace treaties and situations concerning them, have distinct internal and external specialities. The external specialities consist of paleography so that the specy of the paper and where it was produced, the type of the documents, seal ext. Internal specialities can be shaped according the issue and structural and diplomatic forms. In this study, we will examine the internal specialtiesof the pact texts of BeogradTreaty signed between Ottoman state and Russia in 1739.Our main goal is to reveal the reflects of the changing diplomatic structure in parallel with political an martial developments on the text of treaties.

PDF

___

a.Arşiv Belgeleri
1. Düvel-i Ecnebiye Defterleri: Nemçelü Ahidnâmesi, nr. 59/3;Rusya Ahidnâmesi,nr. 83/1.
2. Name-i Hümayun Defterleri: nr. 7; nr. 3.
3. Hatt-ı Hümayunlar: nr. 1/2; nr. 1428/58455; nr. 1428/ 5856; nr. 1428/ 58456/A.
b. Kitap ve Makaleler
Aköz2005Alaattin Aköz, Karamanoğlu II. İbrahim Beyin Osmanlı Sultanı II. Murada Vermiş Olduğu Ahidnâme, Türkiyat Araştırmaları Dergisi,Sayı: 18: s.159-178.
Aktepe1989M. Münir Aktepe, MahmudI, İA.,C.VI, İstanbul: s.158-165.
Anderson1993M. S. Anderson, The Rise of Modern Diplomacy 1450-1919,London: Longman.
von Angeli 1881Mariz Edlen von Angeli, Der Krieg mit der Pforte 1736-1739, Mitteilungen des K.K. Kriesps Archivs, Wien, s.247-338; s.409-479.
Arı2004Bülent Arı, Early Ottoman Diplomacy: Ad Hoc Period, Ottoman Diplomacy: Conventional or Unconventional ?, (Ed. A. Nuri Yurdusev). Basingtoke: Palgrave: s.36-65.
Bostan1995İdris Bostan, Rusyanın Karadenizde Ticarete Başlaması ve Osmanlı İmpatorluğu (1700-1787), Belleten,LIX/225: s.353-394.
Bull1977Hedley Bull, The Anarchical Society: A Study of in World Politics.London: Macmillian.
Dağ2004Ahmet EminDağ,Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi Sözlüğü.İstanbul: Anka Yay.
Danişmend 1971İsmail Hami Danişmend, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi,C. IV, İstanbul: Türkiye Yay.
Develioğlu 2001Ferit Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat,Ankara: Aydın Kitabevi.
Dukakin-zâdeFeridun 1736-1739 Türk Avusturya Rus Seferi.İstanbul: Askeri Mecmua.(1278).
Erbakan1938CevatErbakan,Osmanlı-Rusya ve Avusturya Savaşları.İstanbul:Askeri Mecmua.
Erdem 2008Gökhan Erdem,Osmanlı İmparatorluğunda Sürekli Diplomasiye Geçiş Süreci, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi,Ankara.
Erim 1953Nihat Erim, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri,C. I, Ankara: TTK. Yay.
Fayda1988Mustafa Fayda, Ahidnâme, DİA,C. I, İstanbul: s.535-536.
Gökbilgin 1992Tayyib Gökbilgin, Osmanlı Paleografyave Diplomatik İlmi.İstanbul. Enderun Kitabevi.
Horniker1989Arthur LeonHorniker, Osmanlı-Türk Diplomasisi, (Çev. Refet Balata), Tarih İncelemeleri Dergisi,IV: s.193-205.
Karagöz2008Hakan Karagöz, 1737-1739 Osmanlı-Avusturya Harbi ve Belgradın Geri Alınması, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi,Isparta.
Koca Ragıb Mehmed Paşa (2003). Tahkik ve Tevfik Osmanlı-İran Diplomatik Münasebetlerinde Mezhep Tartışmaları (Haz. Ahmet Zeki İzgüer), İstanbul: Kitabevi Yay.
Kodaman ve Akçay 2010TimuçinKodaman -Ekrem Yaşar Akçay,Kuruluştan Yıkılışa Kadar Osmanlı Diplomasi Tarihi ve Türkiyeye Bıraktığı Miras, SDÜ. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.22: s.72-92.
Kurtaran2009Uğur Kurtaran, Osmanlı Avusturya Diplomatik İlişkileri (1526-1791).Kahramanmaraş: Ukde Yay.
Kurtaran2012UğurKurtaran,Sultan Birinci Mahmud ve Dönemi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi,Konya.
Küçük1988Abdurrahman Küçük,Ahid, DİA, C. I, İstanbul: s.532-533.
Kürkçüoğlu, Ömer Kürkçüoğlu, (1980). Dış Politika Nedir? Türkiyedeki Dünü ve Bugünü, AÜSBF. Dergisi, Cilt 35/1-4: s.309-335.
Kütükoğlu1992Mübahat S. KütükoğluAhidnâme,DİA,C. I, İstanbul: s.536-540.
Kütükoğlu 1994 M. Kütükoğlu, Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik).İstanbul: Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı Yay.
Maclean 2008Geral Maclean,Courting The Porte: Early-Ottoman Diplomacy, University of Bucharest Review, Vol. X, No: 2: s.80-88.
Molnor1999Monika Molnor,Karlofça Antlaşmasından Sonra Osmanlı Hasbsburg Sınırı (1699-1701), Osmanlı,C. I, Ankara: s.472-479.
Muahedat Mecmuası (1297). C. III-IV. İstanbul; Ceride-i Askeriye Matbaası.
Naff 1963Thomas Naff,Reform and Conduct of Ottoman Diplomacy in the Reign of Selim III, 1787-1809, Journal of the American Oriental Society,Vol: LXXXIII: s.314-328.
Negut ve Gagea 2010SilviuNegut -Andrea Gagea,Diplomacy in the Games of Power. Diplomacy of Power of Diplomacy I. Diplomacy of Power, Revista Romana de Geografie Politica, Year XII, no: 1; s.151-161.
Odoka 1999H. Odoka,Osmanlı Diplomasisinin Batılılaşması, Osmanlı,C. I, Ankara: s.676-680.
Pakalın 1983Mehmet Zeki Pakalın,Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü.C. I, İstanbul: MEB. Yay.
Papp 2002Sandor Papp,Eflak ve Boğdan Voyvodalarının Ahidnâmeleri Üzerine Bir İnceleme Osmanlı İmparatorluğunun Kuzeybatı Hududundaki Vassal Ülkeleri, Türkler,C. X, Ankara: s.744-753.
Sakaoğlu 1999Necdet Sakaoğlu,Mahmud I, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi,İstanbul: 53-57.
Sander 2008Oral Sander,Ankanın Yükselişi ve Düşüşü Osmanlı Diplomasi Tarihi Üzerine Bir Deneme.Ankara: İmge Yay.
Savaş 1996Ali İbrahim Savaş,Osmanlı Diplomatikasına Ait Nâme-i Hümâyun, Ahidnâme-i Hümâyûn ve Mektup Tahlilleri, OTAM, Sayı: 7,s.219-253.
Savaş 1999Ali İbrahim Savaş,Genel Hatlarıyla Osmanlı Diplomasisi, Osmanlı,C. I, Ankara: s.643-657.
Savaş 2002Ali İbrahimSavaş,Osmanlı Devleti ile Habsburg İmparatorluğu Arasındaki Diplomatik İlişkiler, Türkler,C. IX, Ankara: s.555-566.
Savaş 2007Ali İbrahimSavaş,Osmanlı Diplomasisi.İstanbul: 3F Yayınları.
Sertoğlu 1961Mithat Sertoğlu,Resimli-Haritalı Mufassal Osmanlı Tarihi,C. V, İstanbul: Güven Yay.
Sertoğlu 1986Mithat Sertoğlu,Osmanlı Tarih Lûgati, İstanbul: Enderun Kitabevi.
Şemdani-zâde Fındıklılı Süleyman Efendi (1974). Mürit-i Tevârih.C. II, (Yay. M. Münir Aktepe), İstanbul: İstanbulEdebiyat Fakültesi Matbaası.
Tukin 1964Cemal Tukin,Pasarofça, İA,C. 9, İstanbul: 514-523.
Tukin1999Cemal Tukin,Boğazlar Meselesi.İstanbul: Pan Yay.
Tuncer 2002Huner Tuncer,Eski ve Yeni Diplomasi.Ankara: Ümit Yay.
Tupetz 1878Theodar Tupetz, Der Turken Feldzug von 1739 und der Friede zu Belgrad, Historische Zeitschrift, S. XL, München: s.1-51.
Uzunçarşılı 1988İsmail Hakkı Uzunçarşılı,Osmanlı Devleti Tarihi,C. V, İstanbul: TTK. Yay.
Vakanüvis Mehmed Suphi Efendi (2007). Suphi Tarihi,(Haz. Mesut Aydıner), İstanbul: Kitabevi Yay.
Vandal 1887AlbertVandal,Une Ambassade Française en Orient sous Louis XV. La Mission du Marguis de Villenuve 1728-1741,Paris.
Yalçınkaya2002Alaattin Yalçınkaya, XVIII. Yüzyıl. Islahat, Değişimve Diplomasi Dönemi (1703-1789), Türkler,C. 12, s.470-502.
Yalçınkaya 2003Alaattin Yalçınkaya, Kuruluştan Tanzimata Osmanlı Diplomasi Tarihi Literatürü, Türkiyat Araştırmaları Literatür Dergisi,Cilt I, Sayı: 2: s.423-489.
Yurdusev2004A. Nuri Yurdusev, The Ottoman Attitude toward Diplomacy, Ottoman Diplomacy: Conventional or Unconventional ?, (Ed. A. Nuri Yurdusev). Basingtoke: Palgrave: s.5-36.